Т о п о н о м І / ik r ЖӘне этимология қазақ тіл білімінің антологиясы а. Әбдірахманов Топономика жэне этимология Павлодар 2010


Сайрам сув деген өзен атынан қойылған. Ал сайрам



Pdf көрінісі
бет122/144
Дата19.12.2022
өлшемі7,05 Mb.
#58216
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   144
Сайрам сув деген өзен атынан қойылған. Ал сайрам 
сөзі 
сайыз/саяз деген мағнаны береді. Бул сол өзеннің суы азды- 
гын және арық-арыққа бөлініп, тайыз болып ағатын мәнін 
ертеде дэл берген.
Сайрам-Нур гидронимі мен сайр термині жөніндегі
Э.М. Мурзаевтың пікірін оның мына еңбегінен қараныз: 
«Природа Синьцзяна...», М., 1966, стр.349. Жогарыдагы
Сайыр>сайыз этимологиясын Самарканд//Сәмізкәнд (кара-
176


ңыз) қаласының аты да дәлелдей түседі. Х.Х. Хасанов жоға- 
рыдағы М. Қашқари еңбегіндегі Сайрам жөніндегі деректерді 
келтіре отырып, былай дейді. «Следовательно, городок Сай­
рам под Чимкентом, Синьцзянский Сайрам, Сайрамнур - все 
означают «неглубокая река», «мелкое озеро» (Х.Х. Хасанов. 
Ценный источник по топонимике Средней и Центральной Азии. 
Сб. «Топонимика Востока». М , 1962, стр. 36.
САМ АРҚАНД - тарихи қала аты. Бұл қала жөніндегі кей- 
бір деректер және оның этимологиясы жөнінде пікірлер 
М. Қашқари еңбегінде кездеседі. «Кенд» сөзіне берген 
аныктамасында М. Қашқари былай деп жазыпты: «Кенд- 
огуздар жэне олар менен жақын түрушылар тілінде қыстақ. 
Көпшілік түркілер үғымында вилоят (облыс). Соның үшін 
Ферғананы өзкенд - өз шахарымыз дейді. Самарқандты үл- 
кендігі үшін Семіз кенд - Семиз шахар дейді. Мүны фарсылар 
Самарканд түрінде қолданады» (ПІ, 330 беті).
М. Қашқари еңбегінің екінші бір жерінде бүл атау түркі 
сөзі екенін атап айтады. «Бүтін Маверауннахр, Ианканддан 
шарққа дейінгі өлкелерді түркі шахараларынан деп есептеуге 
негіз - Самарканд, Семізканд, Ташкенд-Шаш, Өзкенд, Түнкенд 
атауларының бәрі түркіше» (ПІ, 164 беті).
Сонымен бұл келтірілген үзіндіден Самарканд дәлме- 
дәл айтқанда Семіз кенд, ягни «бай қала» деген мағынада. 
М. Қашқаридың бүл жазғандары өзбек зерттеушісі X X. Хаса- 
новтың еңбегінде келтірілгенді (X. Хасанов. Қадимги узбек гео- 
графлары. Тошкент, 1961, 31 беті). Бірақ ол сөз этимологиясын 
лигвистикалық түрғыдан талдаған жоқ.
Біздің ойымызша бүл атау екі компоненттен түрады Самар// 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   144




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет