Тақырыбы: «Оқушылардың сабақтағы іс-әрекетін белсендірудегі дидактикалық ойындардың рөлі»
Дидактикалық ойын технологиялары негізінде бастауыш сынып оқушылардың сабақтағы іс-әрекетін белсендіру бойынша тәжірибелік–эксперименттік жұмыс мазмұны
жүктеу/скачать 51,11 Kb.
|
| 2 Дидактикалық ойын технологиялары негізінде бастауыш сынып оқушылардың сабақтағы іс-әрекетін белсендіру бойынша тәжірибелік–эксперименттік жұмыс мазмұны
2.1. Дидактикалық ойын технологиялары негізінде бастауыш сынып оқушылардың сабақтағы іс-әрекетін белсендіру бойынша мұғалім жұмысының мазмұны Курстық зерттеу барысында ойын технологиялары негізінде бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық қызметін жандандыру бойынша тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жүргізілді. Экспериментке қазақ тілі, ана тілі, әлем танымы, жалпы білім беретін орта мектептегі математика кірді. Мақсатқа жету үшін біз оқу материалының маңыздылығы мен құндылығын көрсетуге, пәнаралық және пәнішілік байланыс орнатуға, оқуды қоршаған шындық материалдарымен байланыстыруға, оқушылардың өз бақылаулары мен тәжірибесіне сүйенуге ұмтылдық. Инновациялық оқыту студентке дәстүрлі оқыту формасынан белсенділікке көшуді жүзеге асыра отырып, оқу іс-әрекетінің белсенді субъектісі болуға мүмкіндік береді. Сабақтың өзі әртүрлі технологияларды жобалауды қажет етеді. Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс барысында біз олардың жаңа ойын технологияларын қолдана отырып, бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызметін жандандырудағы тиімділігін анықталды. 6 жастан 11 жасқа дейінгі өмір кезеңі, балалық шақтың "шыңы" әдетте бастауыш мектеп жасы деп аталады. Бұл кезең, ең алдымен, баланың өміріндегі ең маңызды өзгеріспен – мектепке түсумен анықталады. Физиология тұрғысынан бұл уақытта ағзаның қарқынды биологиялық дамуы жүреді: сүйек және бұлшықет жүйелері, жүйке жүйесі, ішкі ағзалардың қызметі. Осы кезеңдегі баланың эмоционалды қозғыштығы мен жалпы мазасыздығының жоғарылауы жүйке процестерінің қозғалғыштығының жоғарылауымен, қозу процестерінің басым болуымен байланысты. Психикалық дамуда ең маңызды өзгеріс бар: баланың ерік-жігерін қалыптастыру басталады (іс-қимыл бағдарламаларын құру, бақылауды жүзеге асыру, жоспарлау). Осы уақытта жаңа қызмет түрі пайда болады және жетекші болады– оқу. Бірақ бұған қарамастан, ойын, Еңбек және басқа да іс-шаралар жеке тұлғаның қалыптасуына және баланың оқу қабілеттерін дамытуға әсер етеді. Мектепке түсу "мен қалаймын" және "керек"мотивтерінің қайшылығынан стресстің пайда болуымен байланысты. Біріншісі тек баладан шығуы мүмкін, екіншісі көбінесе сырттан, ересектермен егіледі. Мектеп кезеңінің басында бала өз ойындарының ережелерін ойлап таба алады:" бұл тек қарастырылады"," допты тек аяқпен ұруға болады, қолды ұруға болмайды","жерге тигізуге болмайды". Бастауыш мектеп жасындағы дамудың негізгі міндеті - балаға өмірде кездесетін әртүрлі ережелерге өз мағынасын енгізу қабілетін үйрету: оқыту ережелері, мінез-құлық ережелері, қарым-қатынас ережелері. Мектепке түсе отырып, бала айналасындағы ересектердің де, құрдастарының да бағалары мен пікірлеріне өте тәуелді болады. Өйткені, бала ол үшін мүлдем жаңа әлеуметтік рөл атқара бастайды және мектепке барғанға дейін оған мүлдем басқа жауапкершілік жүктеледі. Бұл сонымен қатар оның айналасындағы адамдардың жеке басын қабылдауына байланысты стресс пен қорқыныштың пайда болуына жағдай жасайды. А. и. Захаров бұл туралы былай деп жазады:"егер мектепке дейінгі жаста өзін-өзі сақтау инстинктінен туындаған қорқыныш басым болса, онда бастауыш мектеп жасында әлеуметтік қорқыныш адамның қоршаған адамдармен қарым-қатынасы аясында оның әл-ауқатына қауіп төндіреді". Осылайша, осы жастағы ең айқын эмоциялардың бірі-қорқыныш сезімі. Көбінесе жазадан қорқып, бала өтірік айтады. Егер бұл қайталанса, онда қорқақтық пен жалғандық қалыптасады. Жалпы, бастауыш мектеп жасындағы тәжірибелер кейде өте тез көрінеді. Бастауыш сынып оқушылары, мектепке дейінгі жастағы сияқты, жылжымалы іс-әрекеттің қажеттілігін көрсетуді жалғастыруда. Олар ұзақ уақыт ашық ойындар ойнай алады, бірақ ұзақ уақыт статикалық қалыпта отыра алмайды. Олар сондай-ақ сыртқы әсерлерге деген қажеттілікпен сипатталады. Бастауыш сынып оқушысы, ең алдымен, орындалатын іс – әрекеттің объектілерінің немесе құбылыстарының сыртқы жағына тартылады (мысалы, кезекшінің атрибуты-қызыл иық таңғышы). Бастауыш сынып оқушысының танымдық қызметі, ең алдымен, қабылдаудың эмоционалдылығымен сипатталады. Жарқын суреттер кітабы немесе мұғалімнің әзілі – мұның бәрі оларға бірден реакция тудырады. Кіші мектеп оқушылары Жарқын фактінің мейіріміне бөленді. Мұғалімнің әңгімесі немесе кітап оқу кезінде сипаттамадан туындайтын бейнелер өте жарқын. Бастауыш сынып оқушылары бастапқыда оқу міндеттері тұрғысынан ең маңызды нәрсені емес, оларға ең үлкен әсер қалдырған нәрсені есте сақтайды: қызықты, эмоционалды боялған, күтпеген немесе жаңа нәрсе. Мектепке дейінгі балалық шақтан мектеп жасына дейінгі кезеңге көшу кезінде ойынның өзгеруі адамның пәндерінің ауқымын кеңейтуге негізделген, оны игеру қазір баланың міндеті ретінде тұр. Оның негізінде баланың жаңа әлемді, олардың қызметімен, функцияларымен, қарым-қатынастарымен ересектер әлемін ашуы жатыр. Пәннен рөлдік ойынға ауысу шекарасындағы бала ересектердің қоғамдық қатынастарын, қоғамдық функцияларды немесе олардың қызметінің қоғамдық мағынасын әлі білмейді. Ол өз қалауы бойынша әрекет етеді, өзін ересек адамның жағдайына объективті түрде қояды, ал ересектерге және олардың қызметінің мағыналарына эмоционалды– тиімді бағдар бар. Мұнда интеллект эмоционалды-тиімді тәжірибеден кейін жүреді. Мұнда ең бастысы– баланың мотивациялық-қажеттілік саласы үшін ойынның маңызы. Д. Б. Элькониннің еңбектеріне сәйкес, мотивтер мен қажеттіліктер мәселесі бірінші орынға шығады. Ойын баланың қажеттіліктері саласына жақын әрекет ретінде әрекет етеді. Онда адам іс – әрекетінің мағынасында алғашқы эмоционалды-тиімді бағдар пайда болады, ересектердің қарым-қатынас жүйесінде өзінің шектеулі орнын және ересек болу қажеттілігін түсіну пайда болады. Ойын технологиясы маңызды өмірлік жағдайларды жобалауға және олардың шешімін табуға негізделген, жетекші әдіс-ойын. Оны ұйымдастырудың түрлері: рөлдік және оқиғалық ойындар, мобильді және дидактикалық ойындар, іскерлік ойындар. Ойын-бұл шығармашылық, мақсатты әрекет, оның барысында балалар қоршаған шындықтың құбылыстарын терең және оңай біледі. Біз сабақтың барлық кезеңдерінде Дидактикалық ойындарды тиімді қолдандық: жаңа материалды түсіндіруге дайындық, білімді бекіту, зерттелген материалды игеруді тексеру кезеңінде әртүрлі рөлдік және жаттығу ойындары өткізілді. Дидактикалық ойын оқушылардың ақыл-ой белсенділігін тәрбиелеудің маңызды құралы бола отырып, бағдарлама материалының негізгі тақырыптары (рөлдік ойындар мен екі топқа арналған жаттығулар) бойынша алған білімдерін тереңдетуді және пысықтауды қамтиды. Олар балалардың сабақтағы жұмысын өзгертеді, оларды оқуға ынталандырады және оқушылардың зейін, ойлау, есте сақтау процестерін дамытады, өмірлік тәжірибені біріктіруге үйренеді, жүйке жүйесін босаңсытады. Қазіргі уақытта сабақты дұрыс жүргізудің негізгі талабы-оқу орындарын басқара білу, оларда белсенді әрекет сезімін ояту. Ол, біріншіден, фактілер, заңдар, ережелер түрінде дайын ақпарат беруді ғана емес, сонымен қатар оқушыларды өз бетінше іздейтін, олардан жаңа ақпарат алатын оқу материалын ұсыну құрылымын қайта құруды талап етеді. Яғни, мұғалім оқушылардың өздері белсенді шығармашылық күш болып табылатын оқытуды ұйымдастырушы және басқарушы болуы керек. Оқу тәжірибесінде жиі кездесетіндей, интенсивті жұмысқа жеке емес, барлық оқушылар қатыса алады, яғни.дидактикалық ойындардың көмегімен сабақтың басында оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқарыңыз, үй тапсырмасын мұғалім ұсынған үлгімен салыстырыңыз, түсініктеме беріңіз, өзіндік жұмыс жасаңыз. Мұны математика сабағының мысалында қарастырайық. Жаңа білімді игеруге дайын болған кезде барлық оқушылардың жеңіл Міндеттерді өз бетінше шешуі, тірек білімді пысықтау мақсатында практикалық мағынасы бар өзіндік жұмысты орындауы, танымдық дәлелдер қалыптастыратын болжамдар мен болжамдарды тұжырымдай білуі ескеріледі. Алынған білім мен дағдыларды жалпылау кезінде әртүрлі танымдық міндеттер шешіледі, мұғалім ұсынған ақпарат оқушылардың өзіндік жұмысына сәйкес келеді, ал оқушылардың қызығушылығы үлгі бойынша орындалатын белгілі әдістерден жаңа жағдайларда орындалатын заттар мен құбылыстарды салыстыру арқылы орындалуға дейін артады. Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетінің нәтижесі олардың алған білімдерін дербес талдауға және жүйелеуге қабілетті шығармашылық тапсырмаларды орындауы болып табылады. Біз дүниетанымды оқыту процесінде әртүрлі ойындарды пайдалана отырып, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға назар аудардық. Жаратылыстану сабақтарында "айтыс Толдера" ертегісіне арналған роликті ойын, "флораға саяхат" "жануарлар бағы", "Мамандық таңдау", "байга" және т. б. дидактикалық ойындар қолданылады. Оқу процесінде ойын технологияларын қолдану сыныптағы үздік оқушыларды баспай-ақ теориялық білім мен дағдыларды үнемі дамытуды және арттыруды талап етеді және білім деңгейі төмен оқушылардың жеткілікті деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Ойынның құндылығы-олар эмоционалды процестерді белсендіруге, бірауыздылыққа, өзара әрекеттесуге, бірлесіп ойлауға ықпал етеді. "Ойын маңызды", – дейді С. А. Шмаков, ойын және ойын өзара әрекеттесуінің ең үлкен білгірлерінің бірі. Баланың белсенді танымдық іс-әрекетке деген ұмтылысы жүзеге асырылуы мүмкін педагогикалық жағдайларды іздеу мұғалімнің басты міндеті болып табылады. Ол үшін балаларға бағдарламалық материалды тиімдірек және сапалы игеруге мүмкіндік беретін оқу процесін үнемі жетілдіру қажет. Бұл жетілдірудің маңызды элементі-оқу процесінде ойын әдістерін енгізу және дамыту. Ойынның психикалық дамуы мен жеке тұлғаны қалыптастырудағы маңыздылығын зерттеу өте қиын. Мұнда таза эксперимент мүмкін емес, өйткені сіз балалардың өмірінен ойын әрекеттерін алып тастай алмайсыз және даму процесінің қалай жүретінін көре алмайсыз. Мұғалім ойын әрекеттеріне қатыса отырып, оқушыларға әсер етудің әртүрлі әдістерін қолданады. Әдістердің бірі-ойынның тікелей қатысушысы ретінде өнер көрсету. Оқушылармен осы жанашырлықпен ойын қуаныштары, ол оларға байқамай ойын бағыттайды және бастаманы қолдайды. Мұғалім ойынға қосылмауы мүмкін, бірақ ол ойынның әрекетін қалай басқаруы керек, оның тәуелсіз табиғатын сақтап, қорғауы керек, ойын әрекеттерінің дамуына және ережелердің орындалуына басшылық жасауы керек. Осылайша, мұғалім балаларға байқалмай, оларды белгілі бір нәтижеге жетелейді. Мұғалім, мысалы, кез – келген оқиға туралы айтып, белгілі бір ойын көңіл-күйін құра және сақтай алады. Мұғалімнің басты міндеті-ойын әлемінде мұғалім мен оқушының (тәрбиеші мен тәрбиеленушінің) жанашырлығын орнату арқылы балаларға қоршаған әлемнің рухани байлығын ашу. Ойын субъектілерінің мінез-құлық және эмоционалдық реакцияларының ұқсастығы жағдайында балалардың ойындарында ересек адам қабылдаған рөлдер оңайырақ жүзеге асырылады. Осылайша, балалар ойынындағы кез-келген ересек адамның жалғыз педагогикалық сауатты мәртебесі тек серіктес мәртебесі болуы мүмкін. Мұғалім ойыншыларға-балаларға қатысты тікелей немесе жанама қатысушы болуы керек. Мұғалім ойынның қатысушысы болып табылады, егер ол оны мақсатты түрде қолданса және әдістемелік басшылықты жүзеге асырса. Бұл теорияның, Әдістеменің және практиканың жетекші идеялары мен жетістіктерін қамтамасыз ету мақсатында практикалық Педагогикалық қызметті жүзеге асыру тәсілдерін реттейтін қызмет. Педагог ойынды ұйымдастырушы ойынның немесе ойын кешенінің мақсаттары мен міндеттерін қалыптастыруға, оларды шешу жолдары мен тәсілдерін нақтылауға, ойынның кезеңдері мен оны ұйымдастыру тәртібін, оның нәтижелілігінің өлшемдері мен көрсеткіштерін белгілеуге, ойын барысында жіберілген әдістемелік қателіктерді анықтауға және ойын процесін жалпы әдістемелік түзетуді жүзеге асыруға міндетті. Ойындағы ересек адамның бірыңғай әмбебап рөлі қазірдің өзінде бола алмайды, өйткені әр ересек адамның балалары өз ойындарына кіре бермейді. Балалардың ойындарындағы ересектердің рөлдері, позициялары, мәртебесі нақты дидактикалық мақсатқа, оқушылардың мұғалімге деген сенім деңгейіне, оқушылардың жасына, зерттелетін пәндегі дайындық деңгейіне байланысты әр түрлі болады. Әрі қарай, біз бірнеше негізгі рөлдер мен позицияларды бөліп аламыз. Ойынды бағалау тұрғысынан мұғалім келесі позицияларды иеленуге қабілетті: шектеу позициясы. Бұл "қандай жағдай болмасын" консервативті– күзет қондырғысынан, ересектердің балаларға билікті сақтап қалуға деген ұмтылысынан және өзін және балаларды ойындардың күтпеген салдарларынан қорғауға деген ұмтылысынан туындайды; пермиссивті ұстаным. Бұл баланың бостандығы туралы қате түсініктерден және балалармен жанжалсыз өмір сүруге, оларға пара беруге немесе олардан сатып алуға деген ұмтылыстан туындайды. Бұл пассивті бейтараптық позициясы, оның себебі балаларға немқұрайлы қарау және ойынды олардың өмірінің "екінші" құбылысы ретінде түсіну. "Ақылға қонымды орта" позициясы, бұл ересек адамның ойынға қатысуының оптимумын табуды білдіреді; әр түрлі рөлдерде ересек адамның ойынына белсенді қатысу позициясы. Мұндай рөлдер келесі мақсаттарға ие болуы мүмкін: ойынның тікелей жетекшісі және ұйымдастырушысы. Тікелей көшбасшы, егер бұл рөлде оқушылар оны қабылдаса, ойынды басқара алады. Жүргізуші-ойынды жүргізетін, яғни оның ережелерін түсіндіретін, рөлдерді бөлетін және ойынға қажет нәрсенің бәрін дайындайтын адам. Сондай-ақ, Шмаков ойындағы келесі мүмкін рөлдерді бөліп көрсетеді: ойын жетекшілерінің бірі, оның бір бөлігіне жауапты немесе жетекші рөлдердің бірін орындайды; көмекшілер (ересектер немесе балалар) арқылы ойынның жанама жетекшісі; енгізілген рөл (кеңесші, сарапшы); бағалау рөлі (төреші, төреші, қазылар алқасы); бейтарап рөл (ойынға араласпайтын бақылаушы); зерттеу рөлі (экспериментатор, диагностик). Психологтар қарапайым бастауыш сынып оқушылары оқытудың барабар әдістерін ескере отырып, қолданыстағы оқу бағдарламасына қарағанда күрделі материалды игеруге қабілетті екенін дәлелдеді. Ол үшін балаларды қажетсіз физикалық күш жұмсамай, мүмкіндігінше зейінді, мұқият және табанды болуға үйрету керек. Сондықтан оқушылардың қызығушылығын ояту және сақтау қажет. Бастауыш сынып оқушыларының оқу – тәрбие процесінде үлкен мәнге ие. Оқу процесі көбінесе мұғалімнің балалар аудиториясының назарын қанша уақытқа аудара алатындығына байланысты. Ол үшін көптеген әдістерді қолдануға және қолдануға болады. Олардың көпшілігі негізінен педагогикалық тұрғыдан жеткіліксіз,ал көпшілігі жеткіліксіз. Ойындарда бастауыш сынып оқушылары өздерінің мінез-құлқын ережелерге бағындыруды үйренеді, олардың қозғалысы, зейіні, зейінін шоғырландыру қабілеті қалыптасады. Ойын барысында мектепте сәтті оқу үшін қажетті қабілеттер дамиды. Ойын барысында оқыту оқушылар үшін байқалмайды. Өйткені, олар үшін ойын табиғи орта болып табылады, онда олар өздерінің ішкі ресурстарын барынша белсендіреді. Ойында оқушының жеке басын қалыптастыру және оны дамытуда ілгерілету дайын білімді қабылдау арқылы емес, оның жаңа білімді белсенді ашуға бағытталған өз қызметі арқылы жүзеге асырылады. Алайда, сонымен бірге ойын оқу іс-әрекетінің барлық элементтерін қамтиды: оқу міндеті, оқу әрекеттері, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау әрекеттері, одан әрі оқу іс-әрекетін ынталандыру (ойында оқушының қатысудан ләззат алу сезімі және егер ол немесе оның командасы жүлделі орынға ие болса, сәттілік сезімі оны таным жолында одан әрі ілгерілетуге ынталандыру болып табылады). Ғалымдар бастауыш мектеп жасындағы баланың шығармашылығын зерттеу белсенділігінің шыңын атап өтті. 7-8 жасқа қарай баланың шығармашылығы Көбінесе Жаңа, белгісізге қатысты өз бетінше қойылған сұрақтар мен проблемалар түрінде көрінеді, оқушылардың зерттеу ауқымы да кеңейеді. Бұл бастауыш мектеп жасында шығармашылық принциптің негізгі компоненті баланың жаңаға үнемі ашықтығын қамтамасыз ететін және сәйкессіздіктер мен қайшылықтарды іздеуге деген ұмтылысты күшейтетін проблемаға айналады. Шығармашылық балада ойында ұсынылған мәселелерді шешу көбінесе өзіндік ерекшелігімен бірге жүреді. Бұл шығармашылық принциптің тағы бір маңызды компоненті, ол ұқсастық, стандартты емес, ерекше дәрежені білдіреді. Осылайша, ойын баланың шығармашылығының дамуын талдау және ынталандыру үшін тиімді қолданыла алады. Жеке оқушыға немесе ұжымға психологиялық жайлылық жасау үшін ойынды қолдану да тиімді. Өйткені, мұндай ойын-сауық оқу процесінде туындайтын стрессті тудыратын факторды, мысалы, қақтығыс пен сыныптың бөлінуін жоя алады. Ойын барысында пайда болатын оқушылар арасындағы қарым-қатынастың жаңа сипаты олардың өзара қарым-қатынасын басқа қырынан көруге мүмкіндік береді. Дұрыс таңдалған командалық ойын оқушыларды мүмкіндігінше біріктіре алады. Мұның бәрі мектепте және сабақта балалардың ашылуына, мектепте "үйде" сезінуіне мүмкіндік беретін атмосфераны құруда тиімді қолданылуы мүмкін. Мұғалім үшін маңызды міндет-нақты ойынды Имитациялық ойыннан ажыратуды үйрену. Көбінесе мұғалім оқытуда ойындарды қолданатынын мәлімдей отырып, іс жүзінде тек бөгде элементтермен (мысалы, күлкілі дауыстармен сөйлейтін ойыншықтар) оқу жағдайын жасайды. Ойын үшін шартты жағдай қажет, ойында адам ойын сюжетінің ішінде де, сыртында да болады. Ойыншы үшін ойын жағдайы нақты жағдай сияқты маңызды. Оқу процесінде ойындарды тиімді пайдалану үшін оларды өткізудің белгілі бір ережелерін сақтау қажет. Оқушылардың ойынға қатысы жоқ күшті тәжірибелер мен импульстардан арылуы өте маңызды. Ойын уақытын мұқият таңдап, осы уақытқа ойыннан гөрі әсер етпейтініне көз жеткізу керек. Мәселен, мысалы, үлкен футбол матчын теледидардан көрсету кезінде спорттық ойын өткізу тиімсіз болады; лагерьдегі кез-келген ойын бұзылады, егер ата-аналар осы уақытта балаларға қонаққа келуі керек болса. Уақытты шектейтін ойын өткізу тиімсіз. Өйткені көрінетін үлкен педагогикалық әсер болған жағдайда ойын уақытын ұзарту мүмкіндігі әрқашан болуы керек. Сондай-ақ, балаларға ойынға қатысу үшін оның сюжеті, бағдарламасы, сюжеті негізінде жатқан мазмұнды білу және түсіну қажет. Оған оның артындағы мазмұнның барлық қыр-сырын білу қажет емес, бірақ маңызды сәттер таныс болуы керек. Ережелермен ойында ол барлық ережелерді толық түсінуі керек, әйтпесе ол өз мақсаттарын орындай алмайды. Рөлдік ойындарға барабар қатысу үшін бала бейнелейтін кейіпкерлердің кейіпкерлерін нақты бейнелеу қажет. Кез-келген ойын баланың бұрынғы тәжірибесіне негізделуі керек, өйткені оның ойынға қатысуы оның жалпы дамуына тікелей байланысты. Ол ойындарда оған ең күшті әсер ететін, ең жарқын әсер қалдыратын және оған түсінікті және қол жетімді құбылыстарға, адамдарға, заттарға, әрекеттерге еліктейді. Сонымен қатар, әрине, оқушының жеке ерекшеліктері мен бейімділігі шешуші болып табылады. Егер сюжеттік ойындағы рөлді орындау барысында сіз баланың қимылдары мен сөйлеуін бақылайтын болсаңыз, онда Мұқият мұғалім оқушының бұрын қандай білім, Дағдылар мен дағдыларды игергенін анықтай алады. Оқушының дайын белгіленген ережелермен ойындарға қатысуы оқушының адам қызметінің, дағдылары мен дағдыларының белгілі бір саласындағы мүмкіндіктерінің деңгейін, шегін көрсете алады. Ойындарды тиімді өткізудің келесі ережесі-баланың ішкі немесе сыртқы кедергілерді жеңуі. Кез-келген қызықты ойынның негізі оқушының ойын мақсатына жету процесінде Өзін немесе қоршаған әлемдегі кедергілерді жеңуі болады. Егер ойын нәтижелері өте оңай болса, балалар көп ұзамай ойыннан жалықтырады. Белсенді, шытырман оқиғалы, шығармашылық табиғат тек ойында сыртқы байланыстар орнатуға және оларды қызықтыратын жағдайларға еліктеуге қанағаттанбайды. Балаларға әрқашан ойындарда қандай да бір қиындықтар мен кедергілер қажет. Бұл кедергілер оларды жеңе отырып, энергияның дұрыс шығуын қамтамасыз ету үшін қажет. Көбінесе рөлдерді бөлу кезінде көптеген студенттер Ең "қиын" рөлдерді алуға тырысады, өйткені бұл рөлдер белсенді әрекет етуге, энергияның өсуіне мүмкіндік береді. Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, сәтті дидактикалық ойынның тағы бір факторы – бәсекеге қабілетті фактор туралы айту керек. Көптеген ойындардың негізінде жарыс, жарыс, бәсекелестік жатыр. Оқушылар арасындағы бәсекелестік ойынға қажетті қозғалыс бере алады, балалар қабылдаған ойын рөлдерін дамытуға серпін береді. Жарыс элементінсіз ойын нәтижелерін анықтау және қорытындылау мүмкін емес. Бәсекелестік элемент балаларды ақылды болуға мәжбүр етеді және оларды шығармашылыққа бағыттайды. Ойында барабар бәсекелестік рухты қалыптастыру үшін ойыншылардың шамамен бірдей болуы керек ақыл-ой және физикалық дайындық, әйтпесе ойынға деген қызығушылық тез жоғалады. Мысалы, футбол командасы оңай жеңген командамен екінші рет ойнауы екіталай. Сондай – ақ, шахмат ойыншысы бірінші ойыннан кейін, егер ол қарсыласының мүлдем ойнай алмайтынын немесе өте нашар ойнайтынын түсінсе, үстелден шығады. Сәтті ойынның келесі маңызды факторы-ойында әзіл элементтерінің болуы. Кішкентай мектепке дейінгі жаста балаларда әзіл сезімі пайда бола бастайды, олар бір-бірін мазақ етіп, осы әзілдерге күледі, оларды еске алады. Әзіл ең күшті педагогикалық құралдардың бірі болып саналады. Өйткені, балалар әрқашан жақсы әзілді, әмбебап көңілді және күлкіні бағалайды. Мысалы, әзіл элементтерін рөлдік ойындарда рөлдік дыбыстарда ("жақсы жігіт", "академик") бір нәрсенің атауында ("жалқау" құрылыс материалдары дүкені, "АВОС"ядролық зерттеулер орталығы) пайдалануға болады. Ойынның сюжеті күлкілі жағдайды қамтуы мүмкін. Сондай-ақ, ойындардағы сыйақылар мен жазалар әзіл-оспақ болуы мүмкін (ойындағы ең аз соққылар үшін "пацифист" атағын беру; ойындағы ең белсенді көшбасшыға "погондар" беру). Сондай– ақ, ойынға қызығушылық пен қозғалыс қосылуы мүмкін ойынның объектілері, түсініктері мен кейіпкерлері басқа нәрсеге қателесу нәтижесінде пайда болатын түсінбеушілік пен шатасулар. Мысалы, жекпе-жекті сахналауда "атқыштар" ату үшін серіктесінің аяғын қолдануы керек; сыныптағы ең үлкен жігіт тышқан рөлін ойнайды, ал ең кішкентай қыз патша рөлін атқарады. Төменде бастауыш мектеп жасындағы ойындардың ең тиімді және қолданылатын түрлерінің тізімі келтірілген," тірек " ойындары: 1. Спорттық (командалық және топтық). Ашық ойындар және моторлы ойын-сауық. Дені сау балалардың, денсаулығы нашар балалардың, науқас балалардың, дайындалған және оқытылмаған балалардың, оқытылған және оқытылмаған балалардың бірдей қатысуы міндетті. 2. Сауықтыру ойын шаралары физикалық және психикалық стрессті реттейді, балалардың жалпы жағдайын теңестіреді (олимпиадалар, спартакиадалар, кросстар, эстафеталар, жеңіл атлетика күндері, көңілді старттар). 3. Туристік жорықтар (жаяу, су, велосипед, тау), туристік слеттер және туристік ойындар. Олар этикалық тәрбиенің үлкен күшіне ие (топтағы өзара әрекеттесу ережелері) және баланы еңбекке баулу. 2.2 Дидактикалық ойын технологиялары негізінде бастауыш сынып оқушылардың сабақтағы іс-әрекетін белсендіру бойынша мұғалім жұмысының тиімділігін айқындау Біздің зерттеу жұмысымыздың мақсаты-оқу процесінде бастауыш сынып оқушыларының оқу-танымдық қызметін жандандыруда ойын технологиясын қолданудың педагогикалық шарттарын анықтау. Осы мақсатқа сәйкес жалпы білім беретін орта мектепте жұмыс барысында 2-сыныпта эксперименттік жұмыс жүргізілді. Оның мақсаты-2-сынып оқушыларының оқу-танымдық қызметін жандандыруда ойын технологияларын қолданудың тиімділігін көрсету. Жұмыстың тиімділігі келесі критерийлер бойынша анықталады: Білімді меңгеру деңгейі. Істер мен дағдыларды қалыптастыру. Оқу үлгерімі. Біздің білімді игеру деңгейіміз келесі көрсеткіштер бойынша анықталды / әдістеме бойынша А. А. Кузнецова/: Сана. Беріктік. Шоғырлану / ұтқырлық/. Сана-процессордың материалдарын көбейту қабілеті. Беріктік-оқу материалын ұзақ уақыт есте сақтау қабілеті. Шоғырлану-оқушының алған білімін болашақта әртүрлі оқу жағдайларына қолданудың нәтижесі. Осы белгілерді анықтау нәтижелері бойынша келесі деңгейлер көрсетілді: жоғары, орташа, төмен. Зейіннің жоғары деңгейі: Күшті, қатесіз білімді жандандыру. Мысалда ережені түсіндіру. Осы Ережеге мысалдар келтіре білу. Орташа деңгей Білімді 1-2 қатемен жаңғырту. Ережені мысал арқылы қарапайым қателермен түсіндіру. 1-2 қатемен ережеге мысалдар келтіру. Төменгі деңгей: 1. 3 және одан да көп қатемен ережені орындау. Ережені түсіндіруде дөрекі қателер жіберу. Мысадды мүғалім көмегімен келтіру. Беріктіктің деңгейлері: Жоғары деңгей: Оқу материалын алгаш тапсырғаннан кейін бірінші күнін жаңғырту. Орташа деңгей: Оқу материалын алғаш тапсырғаннан кейін 2-3 қатемен жаңғырту. Төменгі деңгей: Оқу материалын мүғалімнің көмегімен жаңғырту. Шоғырланушылық деңгейлері: Жоғары деңгей: Оқушылардың басқа бір тақырып бойынша алған білімдерін басқа жағдайларда еркін қолдану кабілеті. Орташа деңгей: Оқушылардың баска бір тақырып бойынша алған білімдермен баска жағдайларға мұғалімнің шамалы көмегімен қоддану қабілеті. Төменгі деңгей: Оқушылардың басқа бір тақырып бойынша алған білімдсрмен басқа жағдайларда қолдана алмауы. мұндай оқушыларға мүғалімнің көмегі керек. Іскерлік пен дағдының қалыптасу деңгейі төмендегідей көрсеткіштермсн сипатталады: Нақтылық. Жылдамдық. Дербестілік. Нақтылық- тапсырманы дүрыс орындау. Жоғары деңгей: тапсырманы қатесіз орындау. Орташа деңгей - тапсырманы қарапайым қателермен орындау. Төменгі деңгей - тапсырманы 50% қатемен орындау. Жылдамдық - тапсырманы белгілі бір уақыт ралығында орындау. Жоғары деңгей - тапсырманы көрсетілгсн уақытта орындау. Орташа деңгей - тапсырманы берілген уақыттан 1-2 минут кеш орындау. Төменгі деңгей - тапсырманы берілген уақыттан 3 және одан көп минут кеш орындау. Дербестілік - өз бетімен орындаушылықтың әртүрлі сатысында тапсырманы орындау. Жоғары деңгей - тапсырманы ешкімнің көмегінсіз өз бетімен орындау. Орташа деңгей - тапсырманы кейбір жерлерін мүғалімнің көмегімсн орындау. Төменгі деңгей - тапсырманы 50% мұғалімнің көмегімен орындау. Оқушылардың оқу үлгерімі орташа балды, материалды меңгеру сапасының процентін /есептеу негізінде анықталды/ және үлгерім процентін есептеу негізінде анықталды. Орташа балды өлшемдері пайдаланылды: «5» бағасы - оқу материалын толық, дәл логикалық бір ізділікпен айтылған жауапқа койылады. «4» бағасы - материалды толық біледі, бірақ болар-болмас кемшілігі бар жауапқа койылады. «3» бағасы - жауабы негізінен дүрыс, бірақ толық емес, білімінде кейбір проблемалар еске алынбаған жауапқа қойылады. «2» бағасы - оқушы жауабында қателіктер, білімінде елеулі кемшіліктер бар. «1» бағасы - тексерілген оқу материалы бойынша білімі жоқ, толып жатқан өрескел қателері үшін қойылады. Эксперименттік жұмыс үш кезеңді – тиянақтау, қалыптастыру, бақылау кезендерін қамтыды. Оқу бағдарламасын оқып-үйренгеннен кейін тиянақтау кезеңінде осы пәндер бойынша алғашқы бақылау жұмысы алынды. Ойындардың жіктемесін жасауда біз осы бақылаудың нәтижесіне сүйене отырып, жекеленген тақырыптар бойынша білімнің жетіспейтін тұстарын есепке алдық. Ойындардың жіктемесін пайдаланғаннан кейін оның нәтижелігін анықтауға мүмкіндік беретін екінші бақылау жұмысы жүргізілді. жүктеу/скачать 51,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|