Тақырыбы: Себеп, мақсат, шарт бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемдер
жүктеу/скачать 243,51 Kb.
|
11-апта. Дәріс. Сөзжасам.
- Бұл бет үшін навигация:
- Əсіресе, жағымды, жағымсыз қасиеттеріне қарай
- 3. Сан есім негізінде жасалған кісі аттары: Бірбай, Егізбай, Үшбай, Алтыхан, Мыңбай, Мыңжасар т.б.
82 жасар К.Бекмұратов ауылға бөрі терісін бөктеріп қайтты («Соц. Қаз.», 1982. № 107). Бірінші мысалдағы түрі дұрыс, екінші мысалдағысы қате қолданылған. Берілген мысалдардағы «жас», «жасар» сөздерімен тіркесіп келген сан есімдер тура сандық мағынаны білдіріп тұрады. Əдеби тіл нормасында да осы күйінде қолданылады. Сонымен қатар, дербес қалпында тұрып та метафора амалы арқылы жас мөлшерін білдіретін ерекшеліктері жөнінде алдыңғы тармақтарда айтылған /2,111/. Мысалы: І.Жиырманың үстінде жүргенде өзіміз қандай едік?! (Т.Əлжанов). 2. Он тоғыз бен отыз бірдің арасында байдан, жуаннан бір адам жоқ, болса да амалын тапты ( Ж.Аймауытов). 2. Адамның ішкі – сыртқы қасиеттеріне, мінез – құлқына байланысты жасаған күрделі дериваттардың да қолданыста өзіндік ерекшеліктері бар.Əсіресе, жағымды, жағымсыз қасиеттеріне қарайƏсіресе, жағымды, жағымсыз қасиеттеріне қарайайтылатын екі жүзді, бесаспап деген сөздер басқа түркі тілдеріне қарағанда, қазақ тілінде жиі қолданылады. Мысалы: Екі жүзді сұрқия адвокат Мəкен дəлме – дəл əрі нанымды бейнеленіп, Мейманның епті сыңары етіп көрсетілген (М.Қаратаев). Кейбір жағдайда «екі» сан есімінің орнына жұмсалып, онымен өзара мəндес болып келетін «егіз» сөзін де осы топқа жатқызамыз. Сондай-ақ, екіқабат əйел, төрт көзі түгел, төртпақ, бір бет, бір мінезді, бір сөзді, бес мүшел сияқты т.б. сөздер де осы топ қатарынан орын алады.3. Сан есім негізінде жасалған кісі аттары: Бірбай, Егізбай, Үшбай, Алтыхан, Мыңбай, Мыңжасар т.б.4. Адамның қызметі мен лауазымына қатысты сөздер: онбасы, елубасы, жүзбасы т.б.ІІІ.ТСТ «Материалдық мəдениет». Бұл салалық топта адамның еңбекпен шұғылдануына, тұрмыс қажеттілігіне қатысты номинативті единицалар қарастырылады.ІІІ.ТСТ «Материалдық мəдениет». Бұл салалық топта адамның еңбекпен шұғылдануына, тұрмыс қажеттілігіне қатысты номинативті единицалар қарастырылады.І. ТҰРМЫС. Тұрған үйлерге қатысты сөздер: үш қанатты – сегіз қанатты (киізүйге де қазіргі жаңа типтегі үйлерге де қатысты). Тұрғын үйлердің бөлмелері мен қабат сандарына байланыстысы сөздермен тіркесіп бірден онға дейінгі сан есімдер жиі қолданылады. Олар: бір қабатты, екі қабатты, үш қабатты ... он қабатты деген тіркестер. Бөлме санына сəйкес бір бөлмелі, екі бөлмелеі, үш бөлмелі … т.б. сан есімдіжүктеу/скачать 243,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|