2)
Табиғи монополия
.
Белгілі бір кӛлемдегі ӛнімді бір фирмада ӛндіру,
оны екі немесе одан да кӛп фирмаларда ӛндіргеннен арзанға түсетін
ӛндіріс саласы.
Ашық монополия.
Берілген тауарды ӛндіретін тек қана бір фирма болып және
оның бәсекелестіктен ешқандай арнайы қорғанышы жоқ болатын жағдай.
2. Монополистің өнім көлемін анықтауы
Монополистің ӛнім шығарушы ретінде бәсекелес фирма сияқты ӛндіріс мақсаты —
пайданы ең жоғары деңгейге жеткізу болып табылады. Монополист жалғыз ӛндіруші
болғандықтан, нарықтық
жағдайды толығымен бақылап, ӛз шешімі бойынша тауардың
нарықтық бағасын белгілей алады. Монополистің
сұраныс қисығының бұрыштық
коэффициенті теріс сан болады. Сондықтан да, монополист тӛменгі
бағаны белгілей
отырып, ӛнімнің мӛлшерін нарықта артгыруы мүмкін. Монополист тауар бірлігінің бәріне
бір баға белгілейтін болғандықтан, тауардың бағасы монополистің орташа түсімін
кӛрсетеді. Демек, монополиялық фирманың сұраныс қисығы орташа түсімінің де қисығы
боп табылады. Ӛнім бірлігінің бағасы монополиялық жағдайда ӛзгермелі
шама болады
және ӛндіріс кӛлемінің функциясын кӛрсетеді:
)
(
Q
Р
Р
Монополист ӛндірушінің пайдасы тӛмендегідей формуламен анықталады:
)
(
)
(
Q
TC
xQ
Q
p
TC
TR
(1)
Енді Пайданы барынша кӛбейту шартын анықтаймыз:
0
MC
MR
dQ
dTC
dQ
dTR
dQ
d
(2)
немесе
MR = MC.
Бұдан монополистін пайдасы ӛндірістің шекті шығындары
(МС)
шекті
түсімге
(MR)
тең болғанда ғана ең кӛп болатынын кӛреміз.
Ӛндірушінің жалпы түсімі
TR = P(Q) · Q
формуласы бойынша, анықталатынын
біле отырып, шекті түсімді есептеп шығарамыз:
1
dQ
Q
P
dP
P
P
Q
dQ
dP
dQ
dTR
MR
(3)
Сұраныстың бағалық икемділігі былай анықталатыны белгілі:н
Q
P
dP
dQ
E
немесе
P
Q
dQ
dP
E
1
(4)
және оны (3) формулаға қойып, есептеу арқылы шекті түсімді
)
1
1
(
E
P
MR
табамыз.
Бұдан, пайданы мейлінше кӛбейту шартын мына түрде кӛрсетуімізге болады:
MC
E
P
1
1
Жалпы жағдайда сұраныстың икемділік коэффициенті
Е < 0,
демек монополиялық
нарықта тауардың бағасы ӛндірістің шекті шығынына қарағанда жоғары болады, яғни
Достарыңызбен бөлісу: 
