Тақырып№1: Аудармашылық қызметтің адамзат тарихындағы орны. Мазмұны
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
f6049bc3e016af0
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып№17: Тілдік бірліктердің лексикалық мағынасының компонентері мен олардың аудармада берілуі. Мазмұны
| Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1 Аудармалық сәйкестік деген не? 2 Бірліксәйкестік деген не ? 3 Көптіксәйкестік деген не ? 4 Тар шеңбердегі контекст деген не? 5 Кең шеңбердегі контекст деген не? 6Контекстің аударма барысында мәтіндегі сөзді анықтап оның сәйкестігін таңдаудағы маңызы қандай ? 7 Окказионалды сәйкестік деген не? Тақырып№17: Тілдік бірліктердің лексикалық мағынасының компонентері мен олардың аудармада берілуі. Мазмұны: 1. Мағыналық денотаттық, коонотаттық және ішкі лингвистикалық компоненттерін аудару мәселелері; 2. эмоционалды лексика мен стилистикалық бояу бар сөздерді аудару; 3. метафора, метонимия, сөз құбылысы және тағы да басқа сөзді қолданудың образды стилистикалық тәсілдерін аудару. Қазіргі заманғы лингивистика тілдік бірліктің мағынасын, ол бірліктің өзінен тыс затқа қатынасы ретінде анықтайды. Тілдік бірлік денотатпен, яғни сол бірлікті білдіретін зат немесе құбылыспен байланысты болады. Тілдік бірлік сигнификатпен, яғни денотаттың біздің санамыздағы бейнесімен байланысты болады. Сигнификат денотаттың жай ғана бейнесі емес. Сигнификат сонымен бірге денотатпен байланысты әртүрлі жанама ұғымдарды да білдіреді. Тілдік бірліктің мұндай жанама мағыналары коннотация деп аталады: түлкі – қулық, қоян – қорқақтық. Тілдік бірліктің мағынасы өзінен тыс затқа қатынасына байланысты денотаттық, конотаттық және ішкі лингвистикалық мағына болып бөлінеді. Денотаттық мағына заттың немесе құбылыстың тек объективті бейнесін білдіреді. Коннотаттық мағына әртүрлі болады: А)белгілі бір этникалық қоғамға тән денотатпен байланысты тұрақты мағыналар: вол – безропотное трудолюбие, мотылек – непостоянство т.б. ә) денотатпен байланысты символикалық мағына: снег – высшая степень белизны. Б) денотаттың белгілі бір тілдік мәдени ортағына байланысты мағыналар: канцлер – Германия, Австрия, выски – Англия, Шотландия,; балайка – Россия т.б. В) белгілі бір тарихи дәуірлерге байланысты мағыналар: городовой – Царская Россия; стахановец – СССРбірінші 5 жылдықтар кезеңінде т.б. Мұндай коннотациялар әр тілде әртүрлі, өз ерекшеліктері болады. Мәселен орыс тіліндегі вол - өгіз, еңбекті сүюді білдірсе, неміс тілінде ол ақымақ ұғымын білдіреді. Бастапқы тіл мен аударма тілі денотаттық, конотаттық мағыналарын толықтай, жартылай немесе варианттық сәйкестері болған жағдайда аудармада еш қиындық келтірмейді. Аудармада қиындық келтіретіні екі тілдің тілдік бірліктерінің денотаттық, коннотаттық мағыналары сәйкес болмауы немесе сәйкестік мүлдем болмаған жағдайда. Ондай сәйкестігі жоқұ лексикалық бірліктерді эквивалентсіз лексика деп атайды. Эквивалентсіз лексика негізгі неологизмдер, әр халықтың өзіне тән ұғымдар, ұлттық болмысқа байланыстыц реалиалар арасында болады. Эквивалентсіз лексиканы аударудың әртүрлі тәсілдері болады. Аудармашылар әртүрлі тәсілдерді қодана алуы тиіс. Бастапқы тілдің сөз мағынасы коннотаттық аспектілерін аударуда олардың эмоциалдық, стилистикалық және бейнелі компоненттерін берудің маңызы зор. Аудармада эмоционалды лексикам мен стилистикалық бояуы бар сөздерді беруде аудармашының міндеті түпрнұсқадағы эмоционалды аударма тілінде дәл сондай мағынада берілуі керек. Бірақ екі тілдің өзгешеліктеріне байланысты сәйкестігі болмаған жағдайда аудармашы әртүрлі тәсілдерді қолданады. әр тілдің өзіне тән экспрессивті-стилистикалық құралдары болады. Ағылшын тілінде экспресивті құралдардың арасында басты орныды метафора және метонимия алады. Метафора дегеніміз – бейнелілікті беру үшін екі сәйкес келмейтін ұғымды салыстыру арқылы берілетін стилистикалық тәсіл. Метафора қазақ орыс тілдерінде де кеңінен қолданылады. Бірақ ағылшын тіліне тән метафоралық образдар қазақ, орыс тілдерінде жиі болмауы мүмкін немесе керісінше. Сөзбе-сөз аудару мағынаны бұзады. Сондықтан аудармашы оларды басқа образдармен ауыстыруына тура келді. Мұндай ауыстырулыр бейнелілікті сақтау үшін қолданылады. Бастапқы тілдің эмоционалдығын сақтап аударуға төмендегі тәсілдер көмектеседі: Метафораны аудару: Толық аударма тәсіілі бастапқы тіл мен аударма тілінің метафоралары сәйкес келген жағдайда қолданылады. Ауыстыру тәсілі екі тілдің метафоралары сәйкес келмеген жағдайда қолданылады. Структуралық қайта жасау тәсілі екі тілде метафоралар грамматикалық жағынан сәкес келмеген жағдайда қолданылады. Мұндай жағжайда, мәселен, төмендегі типтегі метафоралар: a dream of a dress , a beast of a car, a barrel of a man. не теңеуге ауыстырылады(не плтье,а мечта не машина ,а зверь, не человек, а бочка какая-то), не эпитетке (бочкоподобный толстяк). Метонимдерді аударуда да толық аударма, структуралық қайта жасау тәсілдері қолданылады. I raged at the stupidity of the country police – Меня возмущала глупость местной полиции. Very soon afterwards there was a concerned official face staring at me though the jagged hole in the glass of the kitchen door.-Вскоре из дыры в стекле куханной двери на меня уставилось озабоченное лицо представителя закона. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|