Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық республикалық журнал

қоғамның  қажеттіліктерін  қанағаттандыратын  кӛп  деңгейлі  ҥздіксіз  білім  берудің  ҧлттық  моделін 
қалыптастыру. 
Білім  сапасы  –  мҧғалімдер  қызметінің  сапасы.  Оқушыларға  нені  ҥйрету  керек  екенін  мемлекеттік 
стандарттар,  бағдарламалар  белгілейді.  Ал,  «қалай  оқыту  керек?»  деген  сауалға  жауапты  тек  мҧғалімнің 
кәсіби  даярлығынан,  ӛз  ісін  жоспарлай,  ӛзінің  нақты  мақсаттарын  болжап,  кӛре  алуын,  баланың  әрекетін 
ҧйымдастыра білетін шеберлігінен іздеу керек [1]. 
Педагог-психологтық мамандық – адамтану, адамның кҥрделі де қызықты, шытырманы мол рухани 
жан  дҥниесіне  ҥңілу,  баланы  тҥсіну.  Мҧнсыз  дамыта  оқыту  мҥмкін  емес.  Бҧдан  бҥгінгі  мҧғалімді 
айшықтайтын тағы бір сапа – оның психологиялықбілімінің тереңдігі мәселесі туындайды. 
Кәсіби  психологиялық  іс-әрекеттегі  танымдық  ҥрдістердің  дамуы,  педагогикалық-психологиялық, 
әдістемелік  әдебиеттерді  талдап,  зерттеп  отыру  –  ғылымға  бағытталудың  негізгі  факторы.  Ӛз 
педагогикалық-психологиялықбілімін  тереңдету,  оқытудың  жаңа  теориялары  негізінде  ӛз  тәжірибесін 
қайта қарау, оған ӛзгерістер енгізу деп ҧққан дҧрыс. Кәсіби іс-әрекет – қазіргі адам ӛмірінің қҧрамдас бӛлігі. 
Тҧлғаның  кәсіби  карьерасы    неғҧрлым  сәтті  қҧрылуы,  тек  оның  ӛз  ӛмірімен  қанағаттануы  ғана  емес, 
сонымен  қатар  гармониялық  дамуына  да тәуелді.  Педагог-психологтың    іс-әрекет –  бҧл кәсіби  іс-әрекет, 
оның  мазмҧны  оқушыларға  білім  беру,  оқыту,  тәрбиелеу,  психологиялық  кеңес  беру  және  т.б. қызметтер 
кӛрсету.  
Қазіргі  қоғамдық  ӛзгерістердің  қарқындылығы  жаңа  сипаттағы  мамандарды  қажет  етіп  отыр. 
Педагогтың  кәсіби  қҧзіреттілігі  туралы айтсақ,  педагогикалық  міндеттерді  ӛз  бетімен тиімді  мҧғалімнің, 
педагог-психологтың, тәрбиешінің тҧлғалық  шеше алу мҥмкіндіктерін сӛз етеміз. 
Кәсіби  қҧзыреттілік  термині  кӛне  заманнан  бері  қолданылып,  әр  кезеңде  оныњ  мазмҧны 
толықтырылып отырған. 
Осындай шарықтап даму кезеңдері Платонның сатылап оқытудың жоғарғы оқу тҥрлері және барлық 
жалпы  білімнің  ҥйлесімдік  базасында  кәсіпке  оқытудағы  жоғары  білім  туралы  Аристотельдің  идеялары, 
ХVІІІ-ХІХ ғасырда зайырлық кәсіби білім берудің ҧтымды жолдарын ҧйымдастыру туралы ойлар. Содан 
бері жоғары оқу орындарында кәсіпке оқытуға ерекше кӛңіл бӛлініп және соның арқасында қазіргі жоғары 
оқу  орындарында кӛп  деңгейлі  жоғары  білім  беруде кәсіби  қҧзіреттілікті қалыптастыру  ҥрдісі  жалғасуда 
[2]. 
Жеке тҧлға қҧзіреттілігі – ӛзінің еңбегін жоспарлауға, реттеуге барынша еркін қҧқықты болуы шарт. 
Іс-әрекет  іс  жҥзіндегі  объектілерді  бағамдауға,  жобалауда  және  қҧрастыруда  кәсіптік  педагогикалық 
білімді қалыптастыруымыз қажет. 
Кӛптеген  психолгтардың  пікірінше  кәсіби  ӛнімділіктің  мәселелері  «АКМЕ» 
– 
гулдену  ӛсудің  биік 
шыңы,  кезеңдерімен  тҥсіндіреді,  ол  антикалық  заманның  ӛзінде-ақ  пайда  болған.  Ежелгі  гректердің 
тҥсінігінше,  «АКМЕ»  деген  ҧғымы  даму  психологиясында  кемелдік  шақты  зеттейтін  сала  болып 
табылған. Бҧл саланы «акмеология» деп атаймыз.  
Зертеушілер,  оның  ішінде  швейцарлық  психолог  Э.Клапаредтің,  ойынша  кемелдік  кезеңдегі  ӛзінің 
гҥлдену-ӛсінуіне ӛзінің кәсіби шыңына жеткенде ӛзінің шыңына жеткенде адам ӛзінің дамуын тоқтатады, 
жеткен  нәтижесінде  тоқтап,  ӛзінің  шығамаршылық  потенциялына  қанағаттанады.  Кемелдік  кезеңдегі 
«АКМЕНІҢ»  бӛлінуі  –  бҧл  кемелдік  кезеңге  әркелкі  кӛзқарстардың  пайда  болуы,  осыдан  ӛмірлік 
елсенділікпен энергияның тӛмендеуі болып табылады [3].  
Г.Кайктің анықтауы бойынша, кемелдік бҧл – жанҧялық ӛмірдегі гулдену, ӛсу болып табылады. Бҧл 
кезеңде кӛптеген адамдарды ӛзінің шығармашылық потенциалын жҥзеге асыру мәселелері, ӛзінен кейінгі 
ҧрпаққа  белгілі  бір  шеберлікті  қалдыру  қажеттілігі  жҥзеге  аспай  қалған  жоспарлары  мен  назардан  тыс 
қалған мҥмкіндіктер уайымдатады, ӛзінің жақын-туыстарымен жақын қатынастарды қалай сақтау мәселесі 
ойландырады.  
Кемелдіктің  ерте  және  ортаңғы  кезінде  бірінші  фаза  сақталады,  ортақ  функциялар  сапаларының 
прогрессивті  даму  фазасы  жҥзеге  асады.  Бірақта,  екінші  фаза  да  туындайды,  бҧл  кәсіби  қызмет 
процесіндегі арнайы психикалық функциялар мен байланысты прогрессивті даму болып табылады.  
«АКМЕ»  туралы  тҥсінікті  жақтаушылардың  пікірінше  акмеологияның  негізгі  міндеті  –  осы  ӛнімді 
кемелдік  кезеңнің  туындау  заңдылықтарын  орналастыру  болып  табылады.  Бірқатар  мамандықты 
меңгеруге  қолайлы  кезең  ӛнімділік  жас  ерекшелік  шыңы  ӛздерінің  мінез-қҧлқына  негізделген.  Барлық 
кәсіпкерлерінде  шеберлік,  білім  мен  тәжірибе  физикалық  және  фунуционалды  дайындықтың  жоғары 
деңгейі  жауап  бере  алуы  тиіс.  Сыналушы  ҧшқыштар,  кәсіби  спортшылар,  әртістер  ӛзінің  «АКМЕСІНЕ» 
кемелдік  щақтың  алғашқы  кезеңінде  жетеді,  одан  кейін  біршама  басылады.  Басқа  кәсіптерде  мәселен, 
хирург-дәрігерлер,  авиадиспетчер  және  т.б.  «АКМЕ»  кемелдік  шақтың  ортасында  немесе  соңына  қарай 
жетуі  мҥмкін.  Мҧндай  жағдайлардың  барлығында  да  кәсіптік  ӛнімділік  шыңы  шеберлік,  білім,  тәжірибе 
деңгейлерінің  қажетті  оптималды  ҥйлестілігіне  байланысты,  бір  жағынан,  функциональды  дайындыққа 
негізделсе, екінші жағынан, физикалық дайындыққа негізделген [4]. 
«АКМЕНІҢ» мерзімі мен ҧзақтығына адамның жеке тҧлғалық ерекшеліктері әсер етеді. Мысалы, кез 
келген  спорттың  тҥрлерінде  жас  шағы  ерекше  маңызға  ие.  «АКМЕ»  мәселесі,  әсіресе  шығармашылық 

кәсіптегі 
адамдарда 
қызығушылық 
туғызады 
оқымыстыларды, 
жазушыларда, 
ақындарда, 
композиторларда,  суретшілерде  және  т.  б.  ӛте  айқын  мысалдарды  келтіруге  болады,  А.Н.Верстовский 
ӛзінің  шығармашылық  ӛнімділік  шыңына  «Асколдова  могила»  36  жасында  жеткен  одан  кейінгі  27  жыл 
уақытында осы секілді шығармаларды шығара алмады. 
Тҧлғалық  және  кәсіби  даму  мәселелері  акмеологиялық  зерттеулердің  пәні  болап  табылады 
(А.А. Деркач,  Н.В.Кузьмина,  О.С.Анисимов,  С.А.Анисимов,  А.А.Бодалев,  Э.В.Сайко,  В.Н.Марков, 
Е.В.Селезнева). 
Акмеология  (грек  тілінен  «аkme»  -  шың,  ӛрлеу,  жетілу,  биіктік,  гҥлденген  кезең,  logos  –  оқу, 
меңгеру).  Бҧл  –  даму  психологиясының  бір  бӛлігі  болып,  адамның  жетістіктің  шыңына  жететін  ғылымы 
болып табылады. Жеке адамның кез келген іс әрекетте биік жетістікке жету, ӛрлеу заңдылығын зерттейді. 
Акмеология  ӛз  алдына  дербес  ғылыми  бағыт,  педагогика,  психология,  синергетикалық  білімнің  соңғы 
жетістіктеріне  негізделген.  Акмеология  адамның  шығармашылық  және  ӛмірде  ӛзін-ӛзі  тәрбиелеу, 
ӛзектендіру және жетістікке жетудің жолдарын қарастырады [5]. 
Акмеология  –  адамның  кемелдену  кезеңінде,  тҧлғаның  едәуір  жоғары  жетістіктеріне  жету 
жағдайындағы  даму  феноменологиясын,  заңдылықтары  мен  механизмдерін  зерттейтін  жаратылыстану, 
қоғамдық  және  гуманитарлық  пәндердің  тҥйісуіндегі  ғылыми  сала.  Акмеология  ҧғымын  жетілген 
адамдардың  дамуы  жӛніндегі  ғылым  ретінде  ең  алғаш  1928  жылы  Н.А.Рыбников  ғылыми  айналымға 
енгізді.  Акмеологияның  маңызды  проблемаларының  бірі  –  адамның  кемелденген  жасында  ӛзін-ӛзі 
ҥйлесімді кӛрсете білудің алғышарттарын жасайтын оның жас кезінде қалыптасуы қажет сипаттамаларды 
айқындауы.  
Акмеология  мәселесі  бойынша  кӛптеген  ғалымдар  айналысқан.  Акмеология  ғылымының  негізін 
салушы Н.А.Рыбников, Б.Г.Ананьев, олардың қатарында акмеология ғылымын зерттеуге ӛз ҥлесін қосқан 
ғалымдарды  атап  ӛтсек:  А.А.Деркач,  А.А.Бодалев,  Н.В.Кузьмина,  А.М.Зимичаев,  Н.И.Конюхова, 
В.П.Бранский, С.Д.Пожарский  және т.б ғалымдар қарастырған [6]. 
Акмеология  –  адамның  дамуы  мен  тіршілік  әрекет  барысындағы  биіктіктерге  шығуын  зерттейтін 
ғылым.  Акмеологияның  ғылым  ретінде  дамуына  белгілі  ғалымдар    К.А.Абульханова,  С.Анисимов, 
С.А.Анисимов, А.А.Бодалев, А.К.Маркова, И.Н.Семенов, А.П.Ситников, Д.Шадриков, соның ішінде қазақ 
зерттеушілері Б.А.Тҧрғынбаева, Б.А.Оспанова және т.б. ғалымдар ӛз ҥлестерін қосты.  
Акмеология  –  тҧлға  қҧндылығының  ғылымы,  оның  жетілдіруі,  ӛз  кәсіби  әрекетін 
қалыптастыру, әлеуметтік роль атқару, толықканды ӛмір сҥру.  
Акмеология  – тҧлғалық-психологиялық  деңгейінің  жетілуі,  ӛзінің  мҥмкіншілігін  қиын  жағдайларда 
пайдалана алады. Әлеуметтік ӛсуін, ӛзінің тҧлғалық жетіктігі мен кәсібилігін, ӛзінің даралығын, ӛз орнын 
табуын,  қазіргі  қоғамдағы  ӛзінің  орнын  тҧлға  ӛзі  анықтайды.  Бҧл  тҧлғаның    даму  процесі  мен  ӛзіндік 
дамуы деуге болады. 
Акмеология психологиялық  дамуымен жақындай келе, даму принциптерін анықтайды. Олар: 

 
дамушылық жетілдіру, ӛсуіне, жоғары деңгейдегі барысы; 

 
даму сипатының субьектілігін тану; 

 
даму процесі мен талдау процесі қарама-қайшылықсыз болмайды, субъектісі болмаса; 

 
акмеологияда даму принципі жекешілік даму сипатын анықтайды; 

 
акмеологияда дамуды ӛмірлік дамуында және іс-әрекетте, ӛмір жолындағы дамуының байланысы; 

 
акмеология  бірізділік  кезеңдерін  анықтамайды,  тҧлғалық  кезеңі  идеямен  және  болашақпен 
байланысты. 
Қазіргі ғылым (педагогика, психология) былай дейді: «Тҧлғаның ашылуы кәсіби іс-әрекетінде. Адам 
ӛзінің тҧлғалық және кәсібилік сапасын кӛрсете алады, ӛзін-ӛзі дамушылығын кӛрсете алады, қоғамда аты 
шығып,  белсенділігін байқатады». Осы қағидада ӛзін-ӛзі анықтауы және ӛзін-ӛзі бекітуі кӛрінеді. 
Ӛзін-ӛзі  кәсіби  анықтау  деген  –  кәсіби  әрекетіндегі  тҧлғаның  дамушылық  процесі  және  ӛзінің 
қабілетін,  тҧлға-психологиялық  мҥмкіншілігін  жҥзеге  асыру.  Ол  бір  кезеңде  болмайды,  толық  белсенді 
жҧмыс әрекетінде атқарылады.  Осы  жолда  мақсаттар  мен  міндеттер қалыптасады.  Осы  процесс адамның 
ӛмір  бойғы  жолымен  табады  және  де  ӛзін-ӛзі  бекітуінің  толықтай  негізі  болып саналады. Ӛзін-ӛзі  кәсіби 
бекіту  –  кәсібилік  қабілеті,  кәсібилік  мотивация,  кәсібилік  ӛзіндік  санасы,  мінезінің  қасиеті.  Олардың 
мамандық  алу  жолының  қҧрылысы  қызық.  Ол  кезде  тҧлға  әрекетінің  стилі  қалыптасады,  тҧлғаның 
кәсібилігі қалыптасады. Сондықтан, тҧлғалық-кәсібилік даму, ӛсу – адам дамуындағы ҥзілмейтін процесс. 
Осы  кезде  ӛзін-ӛзі  басқаруы,  қоғамның  ӛзгерістерін  байқауы,  қоршаған  ортамен  байланыс  жасай  отыра, 
ӛмірдің кӛп қырлылығын қабылдауы ӛмір мен кәсіби тәжірибесінде анықталады. 
Сонымен,  акмеология  ғылымы  ересек  адамдарды  кәсіби  дамуды  басқару  мәселелерін,  оның  жас 
ерекшелігіне әсерін, қызығушылығын арттыратын, ӛз бетінше жетілдіру, шығармашылық қабілетін кәсіби 
қызметтің шарықтау шегіне дейін жеткізетін саланы зерттейтін ғылым болды.  
Қорыта  келе,  бҧл  ғылым  тек  адамның  жетістікке  жетер  кезіндегі  кемелденгені  ғана  емес,  сонымен 
қатар  оны  соған  жеткізгендігі  туралы  зерттейтін  ғылым.  Адамның  физикалық  және  интеллектуалдық 

мҥмкіндікте,  адам  қандай  жағдайда  максималды  рухани  дамуына  жететіндігін    акмеология    дәлме-дәл 
зерттейтінін кӛріп отырмыз. 
 
 
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 
1.  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасы.  / Егемен Қазақстан: жариял. 17.12.2010.  
2.  Методические  рекомендации  и  материалы к  профессиограмме  современного  учителя .  /  Под  ред. 
Г.А.Бордовского. – Л., 1987. 
3. 
Кузьмина Н.В., Зимичев А.П. Проблемы акмеологических наук. 
–
СПб., 1990. 
4.  Байер  И.В.,  Семенов  И.Н.,  Степанов  С.Ю.  и  др.  Психолого-педагогические  технологии  развития 
профессионального мастерства кадров управления. 
–
 М., 1997. 
5.  Бодалев  А.А.,  Деркач  А.А., Климов  Е.А.,  Семенов  И.Н.,  Суслова  Е.А.,  Яблоком  Е.А.  Программа 
курса: общая и прикладная акмеология (для слушателей и аспирантов). 
–
 М., 1994. 
6. 
Деркач А.А., Кузьмина Н.В. Акмеология - наука о путях достижения вершин профессионализма. 
–
 
М., 1993. 
 
Аннотация.  В  данной  статье  рассматривается  значения  акмеологической  службы  в 
профессиональном деятельности педагогов-психологов. 
 
Annotation.  This  article  discusses  the  value  akmeologicheskoj  service  in  professional  activities  of 
educational psychologists. 
 
 
 
 
ӘОЖ 378-1А 
 
БІЛІМ САПАСЫН МОДЕРНИЗАЦИЯЛАУДА ИНТЕРАКТИВТІ ТАҚТАНЫҢ МҤМКІНДІКТЕРІ 
 
Алиханова Г.Е., Сарыбекова Қ.Н.  
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. 
 
Қазақстан    Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасы еліміздің  білім  беру  жҥйесін  заманауи  бетбҧрыстарға  сәйкестікке  бағыттап,  тың  арналарға 
жол салудың ғылыми негізі болып табылады. [1] 
«Келер  ҧрпақ  алдында  зор  жауапкершілік  жҥгін  арқалап  келеміз»  деген  Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың 
сӛзі ҧстаз қауымына ҥлкен тапсырыстарды артып отыр.  
Еліміздің  болашағы  кӛркейіп,  ӛркениетті  елдер  қатарына  қосылуы,  бҥгінгі  ҧрпақ  бейнесімен 
кӛрінеді.  Дҥниежҥзілік  озық  тәжірибелерге  сҥйеніп,  жаңа  типті  оқыту,  яғни  әр  баланың  табиғи қабілетін 
дамыту  ҥшін  қолайлы  жағдайлар  жасай  отырып,  оны  жан-жақты  дамыту  керек.  Қазіргі  білім  беру 
мазмҧны  жаңарып,  жаңа  кӛзқарас  пайда  болып,  оқытудың  жаңа  технологиясы  ӛмірге  келді.  Яғни, 
педагогикалық технология ҧғымы іс-әрекетімізге кеңінен еніп, қолданылуда. 
Қазіргі кезде білім беру саласын, оқытудың әр тҥрлі техникалық қҧралдарын пайдаланусыз елестету 
мҥмкін  емес.  Сондықтан  уақыт  талабына  сай  білім  мазмҧнын  жаңарту  бҥгінгі  кҥннің  басты  міндеті. 
Қазіргі  жағдайда  еліміздің  білім  беру  жҥйелерінде  ХХІ  ғасыр  жастарына  білім  беру  мен  тәрбиелеу 
бағытында  сан  алуан  жҧмыстар  жҥргізілуде.  Ал  мҧғалімнің  негізгі  ҧстанған  мақсаты  –  білімнің  жаңа 
ҥлгісін  жасап,  белгілі  бір  кӛлемдегі  білім  мен  білік  дағдыларын  меңгерту,  оқу  материалын  қаншалықты 
деңгейде меңгеруін бақылаудың, оқу мен тәрбие ҥрдісін ҧйымдастырудың сан тҥрлі жаңа әдіс – тәсілдерін 
іздестіру, 
жаңа 
технологияларды 
сабақта 
тиімді 
пайдалана 
білу. 
[2] 
Еліміздің  барлық  оқу  мекемелерінде  білімнің  жаңа  жҥйесі  енгізіліп  жатыр.  Мҧндағы  негізгі  мақсат  – 
жаһандану  заманында  білімнің  бҥкіләлемдік  кеңістігіне  ену.  Осыған  орай,  білімнің  мазмҧны  да,  оған 
қойылатын  талаптар  да  ӛзгереді.  Сол  себепті  қазір  жалпы  барлық  оқу  орындарында  оқытудың 
инновациялық  технологиялары  қолданыла  бастады.  Сондықтан  жаңашылдық  керек,  яғни,  инновациялық 
жҥйе негізінде оқу орындардағы білім алушының  белсенділігін арттыру, ӛзіне сенімділігін қалыптастыру, 
танымдық-шығармашылық  қабілетін  дамыту  олардың  белсенділік-сенімділік  сапаларын  диагностикалық 
әдіс-тәсілдермен анықтауға, сабақта, сабақтан тыс уақытта ӛз ойын еркін жеткізе білуге ҥйретуге, қоғамда 
болып  жатқан  оқиғаларға  қатысты  кӛзқарастарының  болуына,  инновациялық  тәртіп  нормаларын, 
белгілерін, кӛрсеткіштерін анықтауға кӛмегін тигізеді. 

Елбасының    «Жаңа  әлемдегі  –жаңа  Қазақстан»  жолдауында  он-лайн  тәсілінде оқыту  тәжірибесін 
дамытып, 
елімізде 
оқу 
теледидарын 
қҧру 
қажет 
деп 
айтылған 
болатын. 
[6] 
Елде болып жатқан саяси, әлеуметтік, экономикалық және басқадай ӛзгерістер білім беру жҥйесіне ҥлкен 
әсерін  тигізді.  Бҧл  ӛзгерістер  оқу  орындарында  жаңа  пәндер  енгізіп  қана  қоймай,оқыту  әдістемесінің  де 
ӛзін  ӛзгерту  қажеттігін  туғызды.  Біздің  еліміздің  дамуының  демократиялық  жолын  таңдап  алғандықтан 
қазіргі  кезде  шешім  қабылдауға  халықты  тартудың  да  маңызы  зор.  Бҧл  аудиториядағы  жҧмысқа  да 
қатысты:  оқушылар  сабақ  кезінде  мейілінше  белсенділік  кӛрсетуге  тиіс.  Оқушылардың    белсенділігін  
арттыруға  мҥмкіндік  жасайтын  әдістемелік  амалдарды кӛбіне  интерактивтік  деп  атайды. Сонымен  қатар, 
сабақ  ҥстінде  оқушы  мен  мҧғалімнің  арасында  тығыз  қарым-қатынас  байқалса,  бҧлайша  оқытуды 
интерактивті  деп  атауға  болады.  Әдетте  мҧндай  қарым-қатынаста  оқушылар  әлдебір  мәселені  талқылап 
соның  шешімін  табуға  талпынған  маңызды.  Себебі  интерактивті  оқытудың  басты  мақсатының  ӛзі-
оқушылардың  ӛз  бетінше  ой  қорытып  жауап  табуға  ҥйрету.  Интерактивті  технология  ӛзара  қарым-
қатынастың 
мол 
ауқымын 
қамтиды. 
Білім  берудегі  интерактивті  технология  мҧндағы  интерактивті  сӛзі-«inter»-бірлесу,  «aсt»-  әрекет  жасау 
ҧғымын  білдіреді.Сабақ  барысында оқушының топпен  жҧмыс  жасауға  қатыспауы  мҥмкін  емес,бірін-бірі 
толықтыратын, сабақ кезінде барлық оқушылардың қатысуын  ҧйымдастыратын оқыту әдісі.  
Интерактивті әдіспен оқытқанда білім алушының:  
-ақыл-ойы дамиды, 
-еркін ойлауға мҥмкіндік береді, 
-шығармашылық белсенділігі артады, 
-ҧжымдық іс-әрекетке тәрбиеленеді, 
-тіл байлығы жетілдіріледі, 
-жан-жақты ізденушілігі артады.  
Кез  келген  оқыту  технологиясы  оқытушыдан  терең  теориялық,  психологиялық,  педагогикалық, 
әдістемелік білімді, ҥлкен педагогикалық шеберлікті, шәкірттердің жан дҥниесіне терең ҥңіліп оны ҧғына 
білуді 
талап 
етеді. 
Сабақта интерактивті технологияны қолдану оқушының танымдық белсенділігін арттыруға, оқушы пікірін 
тыңдауға, 
белгілі 
бір 
идеяны 
қабылдауды, 
зерттеуді, 
салыстыруды 
ҥйретеді. 
Жаңа технологияларды кҥнделікті сабақ ҥрдісінде пайдалану ҥшін, әр ҧстаз алдында отырған баланың жас 
ерекшелігін  ескеріп,  ӛзінің  шеберлігіне  орай  таңдап  алады.  Жаңа  әдістерді  қолдануда  интерактивті 
тақтаның пайдасы зор. Интерактивті тақта арқылы кӛптеген тпасырмалар орындауға болады. Тапсырманы 
орындауға  барлық  оқушы  қатысады.  Әсіресе  тҧйық,  ӛз  ойын  жеткізе  алмайтын,  ӛздеріне  сенімсіздеу 
оқушылардың ӛздері жазбаша жҧмысты қызыға орындайды. Ӛйткені интерактивті тақтаның келесі бетінде 
ол  тапсырманың  дҧрыс  жауабы  беріледі,  сол  арқылы  оқушы  ӛзінің  жауабын  салыстыра  тексеріп,  ӛзін-ӛзі 
бағалайды.  Топпен  жҧмыстану  барысында  белсенділік  кӛрсете  отырып,  топтау,  Венн  диаграммасына 
тҥсіру,  сәйкестендіру  әдістерін  интерактивті  тақтада  орындап,уақытты  ҥнемдеуге  болатынын  кӛруге 
болады.  Сабақты  бекіту  бӛлімінде  активпультті  пайдаланып,уақытты  ҥнемдеу,оқушының  шапшаңдық 
қабілетін, ӛз білімінің нәтижесін кӛруді дағдыландыруға болады.  
Қазіргі  таңда  білім  беруші  педагог  оқу  ҥрдісінде  оқытудың  дәстҥрлі  әдістерінен,  мультимедиялық 
қҧрылғыларды  пайдаланатын,  жаңа  интерактивті  әдістерге  кӛшуге  тиіс.  Ол  ҥшін  әр  педагог  ӛз 
біліктіліктерін 
кӛтеруге 
міндетті.  
Заманымызға  сай  қазіргі  қоғамды  ақпараттандыруда  педагогтардың  біліктілігін  ақпараттық  – 
коммуникациялық  технологияны  қолдану  саласы  бойынша  кӛтеру  негізгі  міндеттерінің  біріне  айналды. 
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында: «Білім беру жҥйеснің басты міндеттерінің бірі  – білім 
беру бағдарламаларын меңгеру ҥшін жағдайлар жасау керек» деп кӛрсетілген. [5] 
Солардың  бірі  білім  беруді  ақпараттандыру  барысында  дидактикалық  және  оқыту  қҧралы  болып 
компьютер саналады.  Сондықтан  кез  –  келген  білім  беру  саласында  мультимедиялық  электрондық  оқыту 
қҧралдары  барлық  пәндерді  оқытуға  пайдаланылады.  Бҧл  бағытта  ақпараттық  технологияны  оқыту 
ҥрдісіне  екпінді  тҥрде  енгізу  бағытында  және  қолданылатын  жаңа  қҧралдардың  бірі  –  бағдарламалық  – 
техникалық кешен болып саналатын «Автивті экран», яғни, интерактивті тақта болып табылады.  
Интерактивті тақта (бҧдан әрі ИТ)– бҧл компьютердің қосымша қҧрылғыларының бірі және де дәріс 
берушіге  немесе  баяндамашыға  екі  тҥрлі  қҧралдарды  біріктіретін:  ақпараттың  кескіні  мен  қарапайым 
маркер  тақтасын  біріктіретін  қҧрал.  Демек  интерактивті  тақта  компьютердің  дисплейі.  Яғни, 
компьютердегі барлық материалдарды интеративті тақта бетінде кӛрсетуге болады.  
Бҧл тӛмендегі ресурстың барлық спекторларын кең пайдалануға мҥмкіндік береді: 
 
Презентация арқылы бағдарламалық қамтамасыз етілу; 
 
Мәтіндік редакторлар 
 
CD-ROMдар 
 
Интернет 

 
Видео-файлдар  (телевизиялық  бағдарламалардан,  видео-фильмдерден,  видео-кассеталардан 
ҥзінділер т.б.) 
 
Кескіндер,суреттер мен диаграммалардың сәулелері 
 
Дауыстық 
файлдар 
(радио, 
кассеталардан, 
оқушылар 
мен 
оқытушылардың 
дауыс 
жазылымдарының  ҥзінділері).  Дауыс  шығарушы  кӛмегімен  CD-ROM  немесе  интернет  беттеріндегі  кез-
келген дауыс 
 
Ит-ға араналған барлық бағдарламалардың қамтамасыз етілуі 
 
Әртҥрлі пәндерге арналған бағдарламалық қамтамасыз етілуі 
Оқу  ҥрдісінде  компьютер  мен  проектордың  кӛмегімен  интерактивті  тақтаны  қолдану  оқытудың 
әсерлілігін  барынша  жоғары  етеді.  ИТ-ның  барлық  мҥмкіндіктерін  қолдану  ҥшін  оқытушы  сабақты 
тҥбегейлі  жоспарлау  керек.  ИТ-да  қҧрастырылған  сабақты  бір  рет  емес,  бірнеше  рет  қолдануға  болады. 
Бҧл  уақытты ҥнемдейді. Оқытушы  ӛзіне  қажетті  бір  емес  бірнеше  ресурстарды  таңдай  алады.  Жоғарыда 
аталған  реурстар  кәдімгі  сабақта  қол  жете  бермейтін  компьютердің  мҥмкіндіктерін,  атап  айтсақ,  тҥс 
ӛзгерту, жылжыту, дауыс шығару т.б. ИТ арқылы пайдалануға ҥлкен жағдай туғызады.   
Бҥгінгі  таңда  ӛскелең  ҧрпаққа  сапалы  білім  беру  барысында  осы  аталмыш  технология  нәтижелі 
жетістік,  барлық  оқу  орындары  интерактивті  тақтаның  педагогикалық  мҥмкіншіліктерін  аса  жоғары 
бағалауда. 
Оны 
іс 
жҥзінде 
тиімді 
қолдану 
тәсілдерін 
ҥздіксіз 
зерттей 
бастады.  
Шынында да, интерактивтік тақта сабақты тҥрлендіруге кӛмегін тигізіп, яғни оқытудың барлық кезеңінде, 
әсіресе  гуманитарлық  пәндерді  оқытуды  қызықты  да  әсерлі  ӛткізуге  ықпалын  тигізеді. 
Оқушыны  ойлау  мен  сӛйлеу  дағдыларына  жетілдіруде  мультимедиялық  қҧрылғылар,  оның  ішінде 
интерактивті  тақта    арқылы  интерактивті  әдісті  қолдану  баланы  тәрбиелеп,  оған  білім  беруде  ҥлкен 
жетістікке апарады. 
ИТ-ның  барлық  мҥмкіндіктерін  толық  пайдалану  ҥшін,  оның  қҧрылғылары,  яғни  компьютер, 
проектор  және  ИТ-ға  арналған  бағдарламалар  болуы  тиіс.  Сонымен  қатар,  басқада  заманауи 
мультимедиялық қҧрылғылардың бағдарламалық қамтылуын қадағалаған жӛн. 
Ит-ның  қондырылуына,  орналасуына,  қауіпсіздігіне,  кепілдігіне  және  интернетке  қосылуына  кӛңіл 
аударған дҧрыс.  
ИТ  білім  ҥрдісінде  қолданылатын  ақпаратты  кӛрсетуге  және  оны  компьютермен  басқаруға 
тағайындалған  әмбебап  интерактивтік  жҥйе  болып  табылады.  Кешеннің  қҧрамына  компьютерге  және 
проекторға  тізбектелген  порт  арқылы  қосылатын,  қабырғаға  ілінетін  тақта,  басқаруға  керекті,  бір,  екі 
қалам және жазуға арналған блокнот кіреді.                              Кӛптеген интерактивтік тақталар монтаждан 
соң  калибрлеуді,  яғни  маркердің  тақта  бетіндегі  орнын  анықтауды  қажет  етеді.  Калибрлеу  экранның  әр 
бҧрыштарын  және  ортасын  кӛрсетілген  нҥктелерді  арнайы  утилит  кӛмегімен  белгілеу  арқылы  жасалады. 
Егер тақтамен проектордың орналасу орны ӛзгермесе, калибрлеуді қайта жасау қажет емес. Проектордың 
орналасуына  қарай  интерактивтік  тақталар  тікелей  (тура)  және  кері  проекциялаушы  деп  екі  класқа 
бӛлінеді.  Бірінші  класқа  жататындар  –  қолданушы  кей  уақытта  экранды  кӛлеңкелеп  жауып  қалу 
кемшілігіне  қарамастан  ӛте  кең  тараған.  Сондықтан  обьективті  тӛменге  еңкейтіп  проектерді  тақтаға 
мҥмкіншілігінше  жақындатып  тӛбеге  іледі.  Екінші  класқа  жататындар  біршама  қымбат  тҧрады,  онда 
проектор  тақтаның  артында  орналасады  да  ӛте  кӛп  орын  алып  тҧрады.  Қазір  интерактивтік  тақтаны 
жасаушылар  кӛбіне  дайын  кешендерді,  яғни  тақтамен  жҧмыс  істейтін  қҧралдардың  барлығын  бірге 
ҧсынады. Интерактивтік тақталарда қолданылатын технологиялар тӛрт типке бӛлінеді: 
1.
 
Сенсорлы аналогтық-резистивтік технология; 
2.
 
Электромагниттік технология; 
3.
 
Лазерлік технология; 
4.
 
Ультрадыбыстық / инфрақызыл технология; 
Бірінші типтегі интерактивтік тақталарды ӛлшеу жҥйесі аналогтық болғанымен қабылданған ақпарат 
цифрлық  тҥрде  ӛңделеді.  Ақпаратты  кӛрсету  тігінен  және  кӛлденеңнен  мыңдаған  нҥктелер  арқылы 
жҥргізіледі.  Мысалы,  Smart  Technologies  компаниясының  SMARTboard  тақталары  4000  х  4000  нҥктеден 
тҧрады. Лазерлік технологиялы интерактивті тақталар жҥйесіне екі инфрақызыл лазерлік бҧрыш белгілеу 
қҧралы кіреді. Бҧндай тақталарда тек маркермен жҧмыс істеуге болады.  
ИТ оқыту мен ҥйретуді әртҥрлі бағытта ӛтізуге мҥмкіндік береді: 
-
 
Презентация,  модельдер  жасау  және  оны  демонстрациялау:  қажет  бағдарлама  мен  қорды 
интерактивті тақтамен ӛзара ҥйлесімді қолдану жаңа сабақты тҥсінуді жақсартады. 
-
 
 Білімгердің  белсенділігін,  қызығушылығын  арттыру.  ИТ-ны  қолдану  арқылы  білімгерді 
жігерлендіру артады; 
-
 
Сабақтың  ӛтуі  мен  жылдамдығы(темп).  ИТ  сабақты  жоспарлау  мен  барысын  оның  темпін 
жақсартады. 
Интерактивті  тақта  оқу  материалын кӛрнекті тҥрде  жеткізудің  тамаша амалы,  сабақты қызықты  да 
қарқынды ӛткізуге, әр тҥрлі ресурс кӛздерінен мәлімет жинақтап ҧсынуға мҥмкіндік береді. 

Оқытушылар  интерактивті  тақтаға  арналған  арнайы  бағдарламалық  қамтамасыз  етуді  және  оның 
негізгі  мҥмкіндіктерін  игеруі  қажет.  Және  де  интерактивті  тақтамен  жҧмыс  істеуде  қандай  ресурстар 
кӛмектесе алатынын анықтап алу маңызды. 
Интерактивті тақтаның мынандай ерекшеліктерін атап ӛтуге болады: 
-
 
Сабақта презентация, слайд жасауға мҥмкіндік береді; 
-
 
Интернет желісін пайдалануға мҥмкіндік береді;  
-
 
Сабақты жоспарлау мен ӛту барысы, жылдамдығы артады; 
-
 
Білімгердің білімге деген қызығушылығы, мотивациясы жақсарады; 
-
 
Тҥрлі  –  тҥсті  айқын,  ҧқыпты  әртҥрлі  кескіндер,  объектілер  мен  диаграммаларды  ҥлкен  экраннан 
кӛріп оларды маркермен, немесе саусақпен ары – бері жылжытуға болады; 
-
 
Бір емес бірнеше терезелерді бір мезгілде ашуға мҥмкіндік береді; 
-
 
Ӛткен сабақ материалдарын сақтап, оны қайта пайдалануға болады; 
-
 
 Қиын мәліметтер мен материалдардың  тҥсіндірілуін жеңілдетеді; 
-
 
Сабақта кӛрнекілікті қолдану деңгейі артады; 
-
 
 Сабақтың ӛтілуі, екпінділігі мен ӛнімділігі  артады; 
-
 
 Оқушылардың білім деңгейіне оң әсер етеді. 
-
 
Топпен жҧмыс жасауға мҥмкіндік береді; 
Әрбір  білім  беруші  оқу  ҥрдісінде  интерактивті  тақтаны  қолданса,  жоғарыда  аталған  барлық 
мҥмкіндіктерге  қол  жеткізіп,  білім сапасын  модернизациялауға  ҥлкен  ҥлес  қосып, кӛптеген  жетістіктерге 
жетері сӛзсіз. 
«Қазіргі  заманда  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты  әлемдік  стандартқа  сай  мҥдделі 
жаңа білім беру ӛте қажет» деп, Елбасы атап кӛрсеткендей жас ҧрпаққа білім беру жолында интерактивті 
технологияны  оқу  ҥрдісінде  оңтайландыру мен  тиімділігін  арттырудың  маңызы  зор.   [6]  Қазіргі  заманғы 
ақпараттық  технологиялар,  оның  ішінде  интерактивті  тақта  әрбір  оқушының  білім  беру  ҥрдісіне 
шығармашылық  қабілетін  дамытуға  айқын  мҥмкіндіктер  береді.  Сондай-ақ  оқушының  танымдық  іс-
әрекеттері кҥшейіп, ӛзіндік жҧмыстарды тез орындау мҥмкіндіктері артады. 

жүктеу/скачать 2,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: