119. Тәуелсіздік жылдарындағы халық санақтары және оның қорытындылары (1999 ж., 2009 ж., 2021ж.). Тәуелсіздік жылдарындағы халық санақтары және оның қорытындыларын (1999 ж., 2009
ж., 2021 ж.). тұжырымдаңыз
Қазақстан Республикасының халық санағы 1999 жылғы ақпан айында, 1989 жылғы КСРО
Бүкілодақтық халық санағынан 10 жыл өткен соң жүргізілді. Тәуелсіздікті
алғаннан кейін, Қазақстан Республикасының алғашқы халық санағы. Санақ 1999 жылғы 25
ақпаннан басталып 4 наурызға дейін жалғасты. 2000 жылдың соңында мемлекет халқының
алғашқы санағының негізгі қорытындылары жарияланды. 1999 жылғы өткен халық
санағының қорытындылары бойынша Қазақстан Республикасы халқының саны 14953,1
мың адамды құрады, бұл 1989 жылғы бүкілодақтық халық санағы ұсынған қазақ
тексерісінің деректеріне сәйкес 1246,1 мың адамға қысқартылды. Санақ Қазақстан халқы
санының төмендеу үрдісін тіркеді.
2009 жылғы санақ Қазақстанның егемендік алғаннан кейінгі – екінші санағы. Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 28 қарашадағы No 1138 « 2009 жылғы Қазақстан
Республикасы халқының ұлттық санағы туралы» қаулысын орындау мақсатында 2009
жылдың 25 ақпанынан 6 наурыз аралығында республикалық халық санағы өткізілді.
2009 жылғы халық санағының қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының халық
саны 16 004,8 мың адамды құрады , яғни 1999 жылғы санақпен салыстырғанда
1 022,9 мың адамға көбейіп (6,8 %) отыр. Бірден-бір халық санағы қорытындысының
ойламаған жағдайда қала халқының үлесі 56,3 пайыздан 54,0 пайызға төмендегені және
соған сәйкес ауыл халқының үлесі жоғарылағаны байқалды.
Бұл санақтың құндылығы оның тек нағыз санақ емес, сонымен қатар ол болашақты
болжауды : қоғам қайда бара жатқандығын, ол 10-30 жылдан кейін қандай болатынын
көрсетті. Ал бұл үкіметке қауіпті шыңдар мен тұйыққа тірелуден шығуға айқын жол
көрсетеді.
2021 жылғы халық санағы алдыңғы өткізілген халық санағынан айырмашылығы
ақпараттық технологияны қолдану арқылы өткізілуінде.
Санақ 2 кезеңде өткзілді:
1-ші кезең – тұрақты тұратындар санын нақтылай отырып тұрғын үйлердің, ғимараттардың
және тұрғын емес үй-жайлардың тізімін жасау, сондай-ақ әр елді мекен үшін
картографиялық материалды актуалдау.
Бұл кезең санақтың келесі – 2-ші кезеңін өткізу үшін сапалы санақ аудандастыруын әзірлеу
мақсатында өткізіледі.
«Халық санағы» мобильді қосымшасын пайдалана отырып жаппай сауал салу әдісі.
2021 жылы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша Қазақстан халқының саны 19 миллион 42,1
мың адам, оның ішінде қала халқы - 11 миллион 287,4 мың (59,3 пайыз), ауыл халқы -
7 миллион 754,7 мың адам (40,7 пайыз). 2020 жылдың 1 қыркүйегімен салыстырғанда халық
саны 257,1 мың адамға немесе 1,4 пайызға өсті.
Ұлттық халық санағы халық өмірінің экономикалық, демографиялық және әлеуметтік
аспектілері бойынша маңызды мәліметтер алуға мүмкіндік береді. Халық санағы барысында
алынған статисикалық деректер сонымен қатар стратегиялық құжаттарды және барлық
деңгейдегі бюджеттерді объективті қалыптастыруға негіз болады. Атап айтқанда, бұл
әлеуметтік саясаттың тиімділігін және әлеуметтік көмектің атаулылығын арттыруға
мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта халық санағын жүргізу аса қажет. Себебі мемлекеттік органдар, бизнес,
қоғам және ғылым өз қызметінде қамту мен сапасының арқасында неғұрлым дәлірек және
толық мәліметтер болып табылатын санақ деректерін пайдаланады.