Тәуелсіздікті ұрпаққа насихаттау ісі өз деңгейінде жүргізіліп жатыр деп ойлайсыз ба?
жүктеу/скачать 12,36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ Нұрлан СЕЙДІН
- Нұршат ТӨКЕН XX XX ғ ғас асыр ырды ды ң
ЕСКІ ТҮСІНІК ПЕН ЖАҢА КӨЗҚАРАС ШАЙҚАСЫ Біздің тарихшылар ме м н н
ер
халыққа ең басты осы ы е екі кі ссая ая си си о о қи қи ға ғаны ның ң жілігін шағып түсіндіірііп б бер і уі керек еді. Сонда ғана отарлаушы елдің билігі аштық арқылы қазақтың тең жарымын қырып, босаған даланы «тың игеру» деген сыл тау- мен басып алуға ұмтылғанын аңғарар ед ед
ік .. Бі
Бі ра ра қ, қ, а а ма мал л не не , , бұ бұ л мә
м селеде кешенді тү түрд
рд е е ал алға
ғ ж ж ыл ыл жи жи а алм
лм ай ай отырмыз. Десек те, осы 22 жыл ішінде кеңестік жүйені көрмеген қарлығаштарымыз өсіп жетілді, жаңа құндылықтар пайда болды. Мойын- дауымыз керек, ол құндылықтар әлі күнге кеңестік ескілікті көксейтін аға буынның көзқарасымен қайшы ы к кел еліп
іп ж ж ат ат ад ад ы. ы Б Б ұл ұл қай шылық салдарын нан ан қ
қ аз азір ір гі гі қ қоғ
оғ ам мы- ы- мыз да екі дүниетаным, екі өмір сүру үр дісі пайд да
бо лд лд ы. ы. О О ры рыст т іл іл ді ді,
қа қа за за қ қ ті ті л л ді дү-
ниет т ан аным ым қ
қал алып
ыпта та сы сып п, е
екі кі ә әле лем
м болып өмір сүріп жатырмыз. Орыстілді қоғам ның басым көпшілігі қоғамға ке ңестік кезеңнің психологиясымен, ке ңес тік ке зең нің ой- топшылауымен, ке ңес тік мен та литетпен, кеңестік көз қарас пен қа рай ды. Ол көз қа- рас тағы аза маттар де мок ратиялық, қ, ұ
ұ лт т ты т қ ме мем
м л л ек е ет құруы мыз қажеттігін әл әл і
де де б
бол ол--
са түсііне алып отырған жоқ тәрізді. СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ? Нұрлан СЕЙДІН, саясаттанушы: – Кеңестік кезеңде 70 жыл бойы қа- таң ң әк әкім м ші шіл- л әм әм ір ір ші шіл л жү жү йе йе де де ө ө мі м р сүр- ді дік. к. О Осы сынд нд ай ай ж ж үй үй ен ені і кө кө рг рг ен ен е ел л аз а жыл- дың ішінде 180 0 С өзгеріп кетті деу ге келмейтін шығар. Десе де, «елу жыл да ел жаңа» дейміз ғой. Мемлекеттік та- рих үшін азғантай уақыт болып са нала- тын 22 жыл ішінде жаңа Тәуелсіз мем- ле ле к к ет құра алдық. Мұның өзі – к к е е ңе ңе сс ті ті к к ст ст е ереотиптерден арыла ба баст ст а а ға ға н ны- ы- мыздың көрінісі. Мысалы, бұрынғы ке- ңес тік жүйе еме мен н қа қазі зірг рг і і жү жүйе йені ні м м үл үл д дем ем салыс тыруға ға к кел елме мейд йді і. Б Біз із т т о олы лығ ғым ымен ен жаңа мемлекетті, жаңа мем ле кеттік құнды лықтарды қалыптастыра алдық. Нарықтық қоғамға көшкеннен кейін «үкімет өлтір мейді» деген қасаң қағидадан арылдық. Кеңестік кезең ха а лы л қты бір шыбықпен ай дап, бәрі бір ау ау ыз ыз ды ды , , яғ яғ ни ни Мәскеуді бағып оты ра- тын. Қ Қ азір і ашық қоғам орнап, әр адам өз ой-пікірін ашық білдіре алатын бол- ды, яғни демократиялық құн дылық тар- дың орнығуы бізге сөз бостандығын алып келді. Азаматтар еркін сайлауға қатыса, сай лана алады. Кез келген кәсіппен айна лысу ға мү ү мк мк ін н ді ді к бе р р іл- ген. Осының бәрі бізде де к к ең ең ес ес ті ті к к қа қа са саң ң стереотиптердің жоқтың қасы немесе мүлдем аз қалғанын, біздің ел ол стереотиптерден толығымен айырыла бастағанын көрсетеді. ТӘ ТӘУЕ УЕЛС ЛС ІЗ ІЗ ДІ ДІ КТ КТ ІҢ ІҢ Қ Қ ҰНЫ Әр Әрин ин е, е, 300 00 ж жыл
ылды дық
қ бодандықтан тәуелсіз санаға жету оңай шаруа емес. 22 жыл ішінде Тәуелсіздігіміз жемісін беріп, ескі құндылықтарды жоққа шығара бас- тады. Енді азаматтарымыз бұрынғы кезді жиі еске түсіріп, «Үкімет асырау ушы еді»
де д ген қиялдан арылып, «м мен ен е
елі лім
м үш үш ін ін н н е е і істей аламын?» деген арм ман
ан а арғ
рғым ымағ
ағын ына
а мінуге тиіс. Өйткені біз тағдырдың тәлке- гімен отар ел болдық. Ресей империясы Қазақстанды уысында ұстаса, бүкіл Орта Азияға, Иран мен Ауғанстанға, Қытай мен Үндістанға ықпалын жүргізетінін білді. Де Д
м к, біздің Тәуе уе лсіздігіміз іргемізде жат- қа қан
н Қы Қырғ рғ ыз ызст ст ан ан , , Өз Өзбе бекс
кста тан
н, Әзір бай жан, Тү Т рікменстан, Т Тәжікстан секілді көршілес ел дерге де аса қымбат деген сөз. Біздің аза- маттарымыз осыны түсінсе, кеңестік кезең- нің стереотиптерден арылуға асығар еді. Манс р Х
ұр Х АМИТ
А (фо
то) р ұр ф Жуырда «Оңтүстік» ақпарат орталығын- да «Аманат» интеллектуалды пікірсайыс клу бының ұйымдастыруымен дөңгелек үс- тел өтті. «Алаш көсемдері Алаш автономия- сын неге
е к к еш еш ж ж ар ар ия ия ла лады ды н нем емес ес е е от от ар ар шы ш л Ресейд ден ен б
бөл өл ін інуг уг е е не н ге
ге ұ ұмт
мтыл ылма
ма д ды?» деген тақырыпта өткен отырыста Астана- дан келген белгілі алаштанушы һәм Әли- хан танушы ғалым Сұлтан Хан Аққұлұлы баян дама жасады. Алаштың аманатын ар а қалаған кешті «Аманат» интеллектуалд лды п пікі кі рс рс ай айыс
ыс клубының жетекшісі, б б ел ел гі гі лі лі
тележурналист Берік Құрманғали жүргізді. «Аманаттың» кезекті пікірсайысына ақын, халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері, ОҚО саяси қуғын-сүргін құрбандары мұ- ра жайының директоры Ханбибі Есенқара- қызы, «Алаш» әдебиет сыйлығының ие- гері, жа жазу
зу шы шы М М ар ар ха хаба ба т т Ба Байғ
йғ ұт ұт ж ж әне өңір деггіі та та ри ри хш хш ы ы ға ға лы лымд мдар ар қ
қ ат ат ыс ыс ты ты. Сұлтан Хан АҚҚҰЛҰЛЫ, белгілі Әлихантанушы ғалым: – Бүгінде қазақ тілінде аз ба, көп пе, жа ж ман ба, жақсы ма, Алашорда тар рих ихы жа жазы зы л л ып ып ж ж атыр. Әрине, құптарлық. Де Де ге ге н- н- мен «Алаш қайраткерлері Алашорда авто- но миясын неге кеш жариялады?» деген сұраққа қазақ тарихшылары жауап іздегісі келмейді. Естеріңізде болса, Орынборда өткен II Қазақ съезінде Алаш көшбасшысы Бөкейхан ан ов ов А Ала лаш ш ав авто тоно но ми ми яс яс ын ын ж ж ар ар ия- лау ға қ қ ар арсы сы ш шық ықты ты . Ой Ойла лап п қа қа ра раса са ң ңыз, Бөкейх анов 1917 жылы шілде айында «Мен кадет корпусынан неге шықтым?» деген мақаласында, біріншіден, кадет партиясы қазақтың автономиясына қарсы болды. Сонымен бірге дінді мемлекеттен бөлуге, жерді жеке еше шеле ленд нд ір ір уг уг е е ұм ұмты ты лғ лғ ан ан - - дықтан, оған қарсы сы т т ұр ұрып ып , па па рт рт ия ия да дан н ке ке т- т- тім» дегені бар. Жалпы, «Аманат» отырысының 9 жел- тоқсан күні өтуі тегін емес. Өйткені 1917 жылдың 5-13 желтоқсаны аралығында Ор р
рда а II жалпы қазақ-қырғыз құрыл- та тайы
йы ө өтіі
п, п, А Ала лашо
шорд рд а а мемлекеті құрылды. Құрыл тайда Алашорда мемлекетінің басшысы болуға лайықты үш азаматтың кандидатурасы ұсынылады. Ашық әрі демократиялық жағдайда өткен сайлауда 79 депутаттың 19-ы Бақтыкерей Құлман- ұлына, 20-сы Айдархан Тұрлыбайұлына дауыс береді. Ал л қ
қал алға
ған н 40 40 д деп
епут утат
ат
Алашорда мемлеке ке ті тіні нің ң ба
басш сшыс
ыс ы ы бо бо лу луға ға
Әлихан Нұрмұхаметұлы Бөкейхановты лайық деп табады. Бұл 1847 жылы Кене- сары хан өлтірілгеннен кейін қазақтың өз бас шысын өзі таңдаған айрықша сәті бола- тын. Өкінішк ш е қара р й, Алаш арыстарының Ха Ха
н Ке Кене не ө ө мі мі рд рден ен ө ө тк т ен соң 70 жылдан кейін құрған мемлекеті небәрі 2 жыл 3 ай ғана өмір сүрді. Әрине, бұған себеп – ұлттық экономикамыздың дәрменсіздігі, ұлы империяның ізіне шырақ жағып қуда- лауы салдарынан өз өміршеңдігін тоқтат қан еді. Құдайға шүкір ір ,
Ал Алаш
аш а а ма мана на ты ты ны ны ң ң алтын баулы арқауы уы ү ү зі зілм лмей
ей, бү бүгі
гі нг нге е же жетт тт ік к . Нұршат ТӨКЕН XX XX ғ ғас асыр ырды ды ң ң ба ба сы сынд нд а а ай айна наласына интеллектуалды ы эл эл ит ит ан аны ы жи жи на на п, п, елдікке ұмтылған Әлихан Бөкейханов: «Ұрпақ үшін Мұхтаржан, Абайды жаз» деп өсиеттеген еді... Бүгінде Абайды оқыған сайын есіңе есіл Әлекең түседі. «...Тірі болсам, ұлтыма қызмет етпей қоймаймын» деген дүр перзенттің ерлігіне сүйсінесің. Ұлтына шын жанашырлық пен адалдық бір болса, осылай-ақ болар. Иә, , биыл Алашорда ұлттық мемлекетінің құ құ ры рылғ л анына — 96 жыл. Ал сол ол ұ ұлт лтты ты қ қ ме ме м млек екет ет ті ті ң ң тұ тұңғ ңғы ыш көсемі Әлихан Б Бөке й йхановтың туылғанына — 1 47 47 жыл. САУАЛНАМА Cерік ЕРҒАЛИ, публицист, мәдениеттанушы: – Біріншіден, Тәуелсіздікті мереке- леу дің қысқаша тұжырымдамасын Үкі- мет бе бе кі к ту ту і і ке ке ре рек к де деп п ой ой ла ла йм м ын. Екін нші шіде ден, н м мем ем ле ле ке ке тт ттік ік м мер ер ек еке е б бол - ғанд ықтан, бұған жұмсалатын қар жы бюджеттен арнайы баппен қара лып, бекітілуі тиіс. Үшіншіден, мерекені үш күн ету қажет, бірақ оның бәрін де- ма ма лы лы с ет е у міндетті емес. Демалыс с б б ір ір кү кү н н бо бол лса, жеткілікті, мәселен, 17 7 ж жел ел - - тоқсан. Ал үш күнге келсек: 16-сы – Ұлт-азаттық құрбандарын еске алу күні; 17-сі – Ұлттық жаңару күні; 18-і – Азат- тық күні – Алашорданың мемлекет құру туралы шешім қабылдаған құрыл тайы жабылғ лған а к к үн н ((ес ескі кі ше ше – 5 5.1 .12) 2) . Со Соны ымен бірг ге е Тә Тәуе уе лс лсіз із ді ді к к ме мейр йрам амын ына а ас асқа қақ қтық, айбындық, азаттық атрибуттарын паш ететін ежелгі түркілік салтанаттарды жаң ғыртып, жаңаша сипатта ұлттық шеру ретінде атап өтуді тұжырымдамаға енгізсек, игі болар еді. Мейрамды ы те тек к қа қана на с с ал а танатты сипатта емес, ке ке ле ле лі лі форумдар өткізіп, онда өткенді тал- қылау мен келешекті жоспарлау, сын көзбен қарау, мемлекетті нығайта түсу жолдары қарастырылуы қажет. Онсыз біржақ қтылық, бір сар рындылықпен, сана аул улы ы тұ тұлғ лғ ал ал ар ар ды ды ұ ұ лы лы қт қтау ау ме мен н ш шек- те ліп қ ала бе б ре і тін б болады. жүктеу/скачать 12,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|