Тәуелсіздікті ұрпаққа насихаттау ісі өз деңгейінде жүргізіліп жатыр деп ойлайсыз ба?
жүктеу/скачать 12,36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дайындаған Құ Құ ба ба ш ш САҒИДОЛЛАҰЛЫ Басы 1-бетте
- Саттар МӘЖИТОВ
- Дайындаған Қалдар КӨМЕКБАЕВ Расул ЖҰМАЛЫ
Ғалия ҚАМБАРБЕКОВА, филолог, шығыстанушы: – Тәуелсіздік мерекесін ұлттық си- па па т т та та ата т п өту үшін міндетті түрде ұл ұл т т ты ты қ қ ки ки ім ім к киіп, сахналанған көрін ініс істе тер р жасаудың немесе алаңға барып бір топ әншінің әнін тыңдап, сусын ішіп, айна- ласын ластап қайтудың қажеті жоқ. Мере ке бірінші кезекте, отбасында ата- лып өт өт іл іл уі уі к к ер ер ек ек, , се себе бе бі бі о о тб тб ас ас ы ы – кі кі ші ш гі- рім ме мемл млек екет ет. Ме Ме ре реке кені ні ө өтк ткіз ізу у фо фо рм р а- сына келсек, бірінші кезекте осы Тәуел сіздік үшін боздақ болғандарды еске алу қажет. Олар үшін мешіттерде, әрбір көше де, халық ортадан жиналып Құ Құ ра ра н ба ғыштап, дұға оқыса, Тәуел лсі сіз- з ді дігі гім міз із б б аян ды болар еді деп ойлай ай мы мы н. н. Екін шіден, осы күнге орай «Қазақтеле- ком», «Қазақ стан теміржолы», «Эйр Астана», қысқасы ұлттық компания лар, барлық сауда орталықтары жеңіл дік тер жасаса, 16-ада дамғ мғ а а, ж жол ол ау ау шы шыға ға тт ег егін ін қыз мет көрсетсе се, бұ бұ л л ме мере реке ке ні нің ң ма ма ң ң ыз ыз- дылығы артар еді. Яғни мере ке нің қаншалықты маңызды екендігін үл кен де, жас та, әсіресе тұрмысы төмен адам дар сезіну керек. Онсыз мереке ұл ұл тт ты ы қ, қ, х х ал ал ық ық ты ты қ қ сипатқа ие болмай- ды ды . Қа Қарн рны ы аш аш , кө кө ңілі құлазыған адам қа лай мереке тойлай ды?! Ал мемле кет- тік ап парат бұл үрдіс тің барлығын тіке- лей қа да ғалауы на алуы қажет. Же ңіл- діктер бас қа мереке лер де емес, тек қана Тә уел сіздік мере кесіне орай жа- салуы керек. Қанат ӘУЕСБАЙ, тележурналист: – Тәуелсiздiк күнiн ұлттық сипатта атап өтудiң, менiңше, тұтас тұжырым- дамасы жасалса артық емес. Өйткенi Қазақс с та т н халқы үшiн мерекенiң ең ұл ұлығ ығ ы ы – – ос ос ы. ы. М Мұн ұн дай құжатта тек бұл мереке емес, мемлекеттiк саналатын барлық атаулы даталардың қоғамдық сипаттары және оны атап өтудiң барлық жолдары тәптiштелiп жазылса деген ой бар. Яғни әр мемлекеттiк және ұлттық мереке нақты қ қал алай ай а ата та лы лы п п өт өтiл iл у у ке ке-- рек? Оның атриб бутикасы, ны шаны қан- дай болуы керек? Жастармен жұмыс қалай жүру керек? Оның iшiнде, шетел- де оқып жатқан Қазақстан студенттерi де бар. Мұндай идеологиялық жұмыс- ты ты ң ң эф эффе фект кт iс iс i i қа қа нд ндай болмақ? Шетел- дi дiк к жа жаст ст ар ар д деп еп арнайы ерекшелеп айтып отырмын. Осы Англияда оқып жүргенде кейбiр елдердiң студенттер қауымдастығын өз мемлекеттерi түрлi шараларды өткiзуге қаржылай көмек- те сетiнiн бiлдiм. Б Бұл ұл – – м м ем ем ле ле ке кет т им им ид ид - жi нiң мәселес с ii. С С ос ос ын ын о ол л тұ тұ жы жыры рым- м- даманың орындалуын қадағалайтын қоғамдық негiздегi арнайы комиссия құрылса да құба-құп болар еді. Дайындаған Құ Құ ба ба ш ш САҒИДОЛЛАҰЛЫ Басы 1-бетте Тәуелсіз мемлекетіміздің бастауы болған Қазақ хандығы дәуірін қанша кезеңге бөлуге болады және қанша хан билік етті? Ер р нар, р, Алматы Қазақстан тари и хы
нда а Қа Қаза за қ қ ха ханд ндығ ығ ы ы дәуірі деп аталатын кезеңге XV ғасырдың ортасы мен XIX ғасырдың бірінші ширегі аралығы жатады. XV ғасырдың ортасында Керей мен Жәнібек хандардың бас шы лы ғы- мен Қазақ хандығы құрылды. Ол мемлекет қа қа
за қ қ же ж рі рі нд нд е е са са қ қ дә дә уі уі рінен бері жалғасып ке келе
ле ж жат атқа қан
н ме мемл
мл ек ек ет етті
т ліктің жалғасы және қазақ халқының ұлттық сипаттағы мемлекеті болып саналады. XIX ғасырдың бірінші ши- ре гінде Ресей билігі алдыменен Орта жүзде (1822), содан кейін Кіші жүзде (1824) хан- дық билікті жояды. Тарих ғылымының док- то то р р ы Б.Кәрібаевтың зерттеуі уі б б ой ойын
ынша ша ү
ү ш ш жа рым ғасырдан астам өмір сүрген Қазақ хандығы дәуірі өз ішінде екі үлкен тарихи кезеңге бөлінеді. Біріншісі – бір ор талықтан басқарылған кезең, екіншісі – быты раң қы- лық кезең деп аталады. Бірінші кезеңге хан- ды ы қ қ құ құры ры лғ лғ ан ан на нан
н 17 17 15 15 ж ж ыл ыл ы ы Тә Тәуке хан қай- ты ыс с бо бо лғ лғ ан анға ға д дей
ей ін нгі гі а ара ра лы лы қ қ жа жатс тса, ал екінші кезең – 1715-1824 жылдар ара лығын қам- ти ды.
Бірінші кезең тағы да өз ішінде шартты түрде бірнеше кішігірім кезеңдерге бөлінеді. Олар – хандықтың құрылуы, күшеюі, әл сі- реуі, қайта өрлеуі, өзара талас немесе теке- тірес, жоңғарлармен алғашқы күрес, «ал тын ғасыр» кезеңдері. Осы кезеңде Қазақ хан- ды ды
ғынд нд а а мы мы надай хандар билік жүр р г гіз
ізді ді:
Ке Ке ре ре й й ха хан, н Ж
Жәнібек хан, Бұрындық х хан
ан, Қасым хан, Мамаш хан, Тахир хан, Бұй даш, Ахмет, Тоғым хандар бір мезгілде, Хақназар хан, Шығай хан, Тәуекел хан, Есім хан, Тұр- сын хан, қайта Есім хан, Жәнібек хан, Жәңгір хан, Тәуке хан н . Тә
ә ук ук е е ха ха н н қа қ йт йт ыс ыс б бол ол ға ға нн нн ан а
кейін екінші ші к кез
езең ең –
– б б ыт ыты
ы ра раң ңқы қы л л ық ық к кез езе
ең басталып Қазақ елінде –Ұлы жүзде, Орта жүзде және Кіші жүзде жеке хандар пайда болады. Қазақ хандығының бірінші кезе ңін- де 17 хан билік құрса, ал екін ші кезеңде Үш жүзде хан болғандар саны 20-дан асады. Ангела МЕРКЕЛЬ, Германия Федеративті Республикасының федералдық канцлері: ф д р д қ ц р – Қ – Қ аза азақст қст ан ан мен м Германия Федеративті Респу публи бликас ас ыны ыны ң ң ын ын ты тымақ мақ тас тас тығ тығын ын жоғары бағалаймын. Қазақста стан – н – Ге Ге рма рма ни ния- я - б й ның Орталық Азиядағы негізгі серіктесі. Қазақстанмен арадағы мұ най жеткізу саласындағы байланысымыз біз үшін аса маңызды. Бұл ел Германия үшін энергоресурстар жеткізу жөніндегі ма ңы зы жөнінен төртінші орында. Біз Қазақстанның Дүниежүзілік сау да ұйымына жылдам қосылуына мүдделіміз. Қазақстанның Еуропадағы қауіпссізд іздік жән ж е ынтымақтас та тық ұйымына төрағалық Еуро падағы қауіпссізд іздік к жән және ынтымақ қ тас тастық қ ұй ұ ымына төр ағалық Еуропадағы қауіпс с ізд іздік ж және ынтымақтас та тық ұйымына төрағалық Еуропадағы қауіпс с ізд іздік ж және ынтымақтас та тық ұйымына төрағалық етуі, оның бостанд андық, ық, қа қауіп уіп сіз сіз дік дік, д , демо емокр кр а т а т ия, ия, ад адам ам құқығы етуі оның бостанд андық ық қа қауіп уіп сіз сіз дік дік д демо емокр кр ат ат ия ия ад д ам ам құқығы етуі оның бостанд анд ық ық қа қа уіп уіп сіз с дік дік д демо емо кр кр ат т ия ия ад дам м құқығы етуі оның бостанд анд ық ық қа қа уіп уіп сіз с дік дік д демо емокр кр ат т ия ия ад дам м құқығы б і і і і і сияқты құндылықтарды шын й айы қастерлейті й і нін і көрсетеді. Абай
ОМАРОВ (кол
лаж) СЕРПІН Халқымыз елдегі бірлік пен тыныштықты қаншалықты қадірлей алып отыр? Асылы ОСМАН, «Мемлекеттік тілге құрмет» бірлестігінің, Алматы облыстық әзірбайжан этно- мәдени орталығының төрайымы: Саттар МӘЖИТОВ, тарих ғылымының докторы, профессор: – Қашан да қолда бардың қадіріне жеткен абзал. Жалпы алғанда, халқымыз бірлік пен татулықтың қадіріне жете алып отыр деуге бо ла- ды. Әрине, бір өкініштісі, кейбір жастарымыз теріс ағымдардың же- те гіне еріп, жолдан адасып, тыныштығымызға қаяу түсіріп жүр. Олар – қоғамда өз ор нын таппай адасқандар. Біз олардың қоғамға қайта ора лып, дұрыс жолға түсуіне көмектесуіміз керек. Тыныштық болмаған жерде береке болмайды. Ондай береке қашқан елдер баршылық. Ондай мемлекет өркениетке жетпейді, халқының тұрмыс жағ дайы ешқашан жақсармайды. Сондықтан әрбір азамат тыныш ты- ғымызды қастерлеуі керек. Өткенде бір топ жігіт Үндістанда бол дық. Сон- дағы халықтың тұрмыс жағдайын көріп, Қазақстанда ту ға нымызға қу ан дық. Елге қайтқанша асықтық. Қазақ – қиын-қыстау заманда та- лай ұлтты бауырына басқан халық. Сондықтан Қазақстан тә уел сіз ел бол ған тұста еліміздің бар тұрғындары қазақ ұлтының маңына топ та- сып, береке-бірлігі асқан бейбіт ел болуға атсалысуы қа жет. Топтасу үшін елі міздің әрбір азаматы мемлекеттік тілді меңгеруі тиіс. – Мағжанның мынандай сөзі бар: «Тұрандай ер жоқ, Түркідей ел жоқ», осы сөзді мен бүгінгі күні «Қазақстандай жер жоқ, қазақ тай ел жоқ» деп айтар едім. Бұл – шынайы шындық. Жері қандай кең болса, қазақ халқының пейілі де сондай кең. Өкінішке қарай, сол көңілі дар- қан, пейілі кең, жаны жомарт халықтың жақсылығын ұқ пай тындар да та былып жатады. Қазақ халқы бірлік, ынтымақ тастық үшін бәрін де жа сап келеді. Өзге халықтардан соған сай жауап болуы тиіс. Қазақ- станның әрбір азаматы осы елдің суын ішіп, нанын жеп, осы елде өсіп- өркендеп отырған соң мем лекет құру шы қазақ хал қының тілі не, яғни мемлекеттік тілге құр метпен қарау керек. Мем лекеттің басты ны шан- дары – жері, тілі. Демек, Қазақ елінде тек қазақ тілі негізгі тіл болуы тиіс. Қазақ елінің әр азаматы қазақ тілін білу ге міндетті. Ал қазақ тіліне қар сы адам – Қазақ еліне қарсы адам. Қазақ еліне қарсы адам – қа зақ же рін дегі ынтымаққа, бірлік ке, тыныш тыққа, Қазақ елінің бола- шағына қарсы адам дер едім. Өкі нішке қарай, еліміздегі мемлекет тік тілге де ген талап әлі де өз деңгейінде болмай тұр. Дайындаған Қалдар КӨМЕКБАЕВ Расул ЖҰМАЛЫ, саясаттанушы: – Меніңше, елімізде осы 22 жыл ішінде жалпы халықты бір тудың астына шоғырландыратын ұлттық идеология қалып тас паған сияқты. Әрине, мемлекет тарапынан түрлі шаралар жа са лып жа тыр. Бірақ олардың ішінде ұлттық идеологияға ай налып, халықты қазақ ұлтының маңына топтастыра алатын шара аздау. Мұның бірден бір себебі – әлі де болса, ұлттық бос тандығымызды, мем лекеттік тәуелсіздігімізді толыққанды ұғ ын бай отыруымыз. Сонан соң Тәуелсіз қазақ қоғамын кеңес тік заманның сар қын шақтарынан толық арылта алмай отыруы- мыз. Мейлі мерекелер бол сын, мейлі тіл мәселесі болсын ке ңестік елес қалмай келеді. Өткенде Астанада Мирзоян көше сіне Сәт баев тың атын бергенде, оған үдере қарсы шыққандар болды. Бұл санамыздың әлі де Кеңестік синдромнан тазарма ғанын көрсетеді. Қазақстанның тыныш- тығы тек қазақ хал қына ғана емес, жалпы, Қа зақстан хал қына қажет екенін түсінетін кез жетті. Мемлекет те өзге ұлттар ты ныш болсын деп, қазақтар өзі міз ғой деген ұс танымда болмауы керек. САУАЛНАМА Әшірбек СЫҒАЙ, театр сыншысы, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер кайраткері: – Әрине, келісемін. Мемлекет құ ру- шы ұлт саны көбеймей, басқа ұлт еш- қашан ол елдің қадір-қасиетін түсін- бейді. Сондықтан мемлекет құрушы ұлт негізгі ұстам, діңгек болуы керек. Мем- лекеттің негізгі өзегі ұлт құрушы ха- лықтан тұруы тиіс. Сонда ғана оны ауыз тол тырып «міне, қазақ!», «міне, өз бек!», «міне, қырғыз!» деп көрсетуге бо лады. Әйт песе қырық құрау, қырық ру, оның бел гілі бір ұлт құрушы халқы жоқ бол- са, ондай мемлекет кімнің аты нан да- миды? Кім дер оған тұтқа бола ды? Кім- дер иелік етеді? Сондықтан мы нау қа- зақ жері, қазақ топырағы бол ған дық- тан, мемлекет құрушы ұлт – қа зақ болған соң осы үлкен бәйтерек – қа зақ ар қылы бұтақ, жапырақ секілді бас қа ұлт тар да өсіп-өнеді. Менің ұғы мым осылай. Нұрлан ЕРІМБЕТОВ, саясаттанушы: – Тәуелсіздікті нығайту үшін мем- лекет құрушы ұлт санының көп болуы маңызды емес. Қазір өзге ұлттармен бірігіп жұмыс жасап отырған қаншама мемлекеттер бар. Сондықтан мен Тә- уел сіздікті нығайтуды мемлекет құрушы ұлтпен немесе адам санымен бағала- маймын. Бізде барлық ұлтты біріктіретін ұлттық идея болуы керек. Қазаққа да, орысқа да, кәріске де «Қазақстан – Ота ным!» деген ұғымды сіңіруіміз қа- жет. Осында тұрған қай ұлт болмасын, өзінің, балаларының, немерелерінің, шөберелерінің болашағын осы елмен байланыстыруы тиіс. Тарихты ақтарып көрсек, өткен ғасырларда мемлекет құрушы ұлт өкілдері көп болса да, қан- шама елдер өзінің егемендігінен айы- рылды. Өзге мемлекеттің құлы болып кетті. Еуропаны алыңыз, АҚШ-ты алы- ңыз, Африканы алыңыз. Бұл – өмірде бол ған жағдай. Сондықтан кейбір азамат тардың мемлекет құрушы ұлт саны көбеймей, Тәуелсіздік нығаймай- ды дегеніне мен келіспеймін. Одан да еліміздегі барлық ұлт пен ұлысты бірік- тіретін мемлекеттік идеологияны ны- ғайт қанымыз жөн. Сонда ғана еліміздің егемендігі мен Тәуелсіздігі нығаятын болады. жүктеу/скачать 12,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|