Тіл біліміне кіріспе

46 
Бұл тілдерге тән қасиеттер:
1) жоғарыда аталғандай қосымшалар қосылмайды (яғни сөздер түрлене 
бермейді);
2) сондықтан ол тілдерде омоним сөздер көп (мол) болады;
3) олар бір- бірінен музыкалық екпін арқылы ажыратылады;
4) синтаксистік жағынан негізгі тәсіл - қабысу (қой қора, көк терек, мың қой, 
ана кісі) және жанасу (тез келді);
5) синтаксистік қатынастар сөздердің орын тәртібі, интонация және көмекші 
сөздер арқылы беріледі;
6) сөз тудырудың ең басты тәсілі — түбірлерді біріктіру. 
3. Қопарылмалы (флективті) тип. Бұған орыс, неміс, араб, грек т.б, тілдер 
енеді. Бұл тілдерге тән қасиеттер:
1) грамматикалық мағыналар негізінен ішкі флексия арқылы беріледі. Мыс: Он 
шел - она шла; Я ем — ты ешь; Он (она) ест. Я бегу, ты бежишь, он бежит. 
2) сонымен бірге, грамматикалық мағыналар сыртқы флексия арқылы да 
беріледі. Мысалы: 
И. что? книг+а, книг+и; 
два (две); 
он
Р. чего? книг+и, книг; 
дв+ух; 
ег
о 
Д. чему? книг+е, книг+ам; 
дв+ум; 
ем
у 
В. что? книг+у, книг+и; 
два (двух); 
ег
о 
Т. чем? книг+ой, книг+ами; 
дву+мя; 
им
П. о чем? о книг+е, книг+ах;
о дв+ух; 
о 
нем 
3) жалғамалы тілдерде қосымшалар көбінесе дара мағыналы больш, бір ғана 
қызмет атқарса, қопарылмалы тілдерде бір қосымша бірнеше грамматикалық мағына 
білдіріп, әр түрлі қызмет атқарады. 
Мысалы: книг+и дегендегі и жалғауы әрі атау септік пен көптікті, әрі ілік септік 
пен жекешелікті, әрі табыс септік пен көпшелікті білдіреді;
4) 
флективті тілдерде аффикстер сөздің түбіріне сіңісіп кетеді де, түбірлер аффикссіз 
дербес қолданыла алмайды. Мыс: пис+ать, пись+мо, пис+ание, дет+и, дет+ство, дет+ский;
5) флективті тілдерде аффикстер префикс, суффикс, инфикс больш бөлінуіне 
карай олар сөз құрамында әр түрлі орынға (басында, ортасында, аяғында) ие болады. 
Мыс: 
по 
-кетті 
при 
-келді 
во 
-кірді 
Он (она, они) вы > шел (шла, шли) -шықты 

47 
до 
-жетті 
на 
-тапты 
за 
-келіп кірді 
пере 
-жүріп өтті 

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: