Тіл және қОҒам альманах №1 (43) / 2016 Құрылтайшы

74
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
Қазақ  тілін  оқытудың  барлығы  дерлік  оқулықтар  мен  оқу  құралдары  та­
қырыптық,  деңгейлік  қағидатқа  негізделген.  Бұл  дұрыс.  Бірақ  біз  сол  та­
қы рыптар  аясындағы,  деңгейлер  ауқымындағы  қажетті  сөздерді  бел гілі 
бір әдістемелік, ғылыми қағидаттар негізінде  іріктеп алып жүрміз бе, әлде 
әйтеуір тиянақты таңдаусыз қамтып жүрміз бе деген сауалға жа уап іздесек, 
онда оқулықтарымыз бен оқу құралдарымыз да сөз таңдаудың қа ғи даттары 
ескерілмейтініне көз жеткізер едік. Егер тілдің жеке сөздерден тұ ратынын ак­
сиома деп түсінсек, онда тіл үйретудің ең басты өлшемі де, қағидаты да, ережесі 
де қажетті сөзді таңдау болмақ. Осы тұрғыдан келгенде бұл оқу құралының 
басты  мақсатының  бірі  –  ең  алдымен,  сала  ғалымдарына,  әдіскерлеріне, 
оқытушыларға ой салу. Егер осы оқу құралымен жіті танысқан әріптесіміз 
осы  қағидатқа  мән  берсе,  оны  күнделікті  жұмысында  қолданысқа  енгізсе, 
біздің сеніміміздің ақталғаны. Сол әріптестер оқу құралының жетіспей жат­
қан  жақтарын  да  тауып,  әділ  ескертпе,  шынайы  сын  айтып  жатса,  ондай 
әріптестерге  алғысымызды  білдіреміз.  Бұл  осы  оқу  құралын  дайындаған 
авторлардың  ғана  бастамасы  болып  қалмауы  керек.  Оны  жетілдіру,  дамы­
ту, әдістемедегі осы қағидатты жалпының ұстанымына айналдыру ­ қазіргі 
қазақ  тілін  оқыту  әдістемесіндегі  негізгі  міндеттердің  бірі.  Сондықтан 
өзіміз байырғы да бай, бейнелі деп жиі айтатын тілімізді ана тілін білмейтін 
қандастарымызға,  мемлекеттік  тілді  білмейтін  отандастарымызға  дұрыс, 
тиімді  жолдармен  үйрете  алсақ,  онда    еңбегіміздің  ақталғаны.  Мәдениет 
және спорт министрлігінің Тілдерді дамытудың қоғамдық­саяси жұмыс ко­
митеті  жанындағы  Шайсұлтан  Шаяхметов  атындағы  тілдерді  дамытудың 
республикалық  үйлестіру­әдістемелік  орталығы  мамандары  халықаралық 
тәжірибелерді саралау барысында осы жобаны қолға алған болатын. Оның 
нәтижесі қолдарыңызда, әріптестер. Онымен танысу, дұрысы мен бұрысына 
уақытылы пікір білдіру, біз мән берген осы әдістемелік бағыттың қазақ тілін 
үйрету  саласындағы  арнасын  кеңейту  ортақ  мақсатымыз  деп  түсінеміз. 
Сондықтан әріптес ағайыннан орайлы пікірлер күтеміз. 
Әдістеме аясында

75
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
БАҚЫТЖАН ХАСАНОВ
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық                                                                                                                                    
     университетінің профессоры, 
филология ғылымдарының докторы
     КӨНЕ РУ-ТАЙПА СӨЙЛЕНІМДЕРІ - ХАЛЫҚТЫҚ 
ТІЛДІҢ БІРМЕ-БІР НЕГІЗІ
(глоттогенездік аңдатпа)
Тіл  мен  сөйленім  (речь)  ­  адамзат  мәдениетінің  жемісі,  олардың  глот-
тогенездік мәселелерін әлеуметтік лингвистика мен эволюциялық лингвис­
тика қиылысынан қарастырған жөн.
Тілалды  (предъязык),  тілашар  мәселесіне  жалпы  тіл  атаулының  тегіне 
бет  бұрғанда  жорамалға  (гипотеза)  бой  алдыра  отырып,  глоттогенез 
мәселесін ше шу барысында эволюциялық көзқарасқа ойысып барып тілдік 
эволюцияның 
синтетикалық теориясын жасауға болады
1
.
Адам мен адам тілінің тегі өзара тікелей байланысты. Демек, осы тұрғыдын 
алғанда, глоттогенез бен антропогенез – аталас ғылымдар. Сөйленімнің негізі 
(ерекшеліктері) бірыңғай болып келеді, өйткені адамның қалыптасу үдерісі, 
ойлауы мен сөйлеуі сол сияқты бір бағытта қалыптасқан, ал нақты алғанда, 
әр түрлі ұжымдар мен топтардың сөйленімдері әр түрлі болғаны күмәнсіз
2
.
Адам қазіргі түріне енген кезде (homo sapiens), шаруашылық пен қоғамдық 
қатынастардың  жаңа  түрлері  пайда  болуына  байланысты,  тас  дәуірінің 
(палео литтің) кейінгі кезеңінде 
ру топтары қалыптасты. Қазақ «Адам күні 
–адаммен» дейді, рулардың 
өзіндік сөйленімі осы негізінде жасалған.
Қазақ  халқының  құраған  ру,  тайпалардың  ең  ежелгі  түрі  адамзат  тари­
хы кезеңдерінің соңғы 40 мың жылының кейінгі мыңжылдықтарында пайда 
бол ған  қуатты  материалдық,  рухани  мәдениет  негізінде  дүниеге  келсе  ке­
1
Д а и л е н к о В.П. От предъязыка– к языку. Введение в эволюционную лингвистику. – СПб: 
Алетеин, 2015.
 2 
Б а р а н н и к о в а Л.Н. Введение в языкознание. – М.: Книжный дом «Либроком», 2010. 338-бет.
1
Осипов В.Единный язык человечества.-М.:ООО «Издательство Пилигрим –Пресс», 2003. 5- бет
2
Осипов В.Единный язык человечества.-М.:ООО «Издательство Пилигрим –Пресс», 2003. 
5- бет
Әл
еуметтік лингвистика

76
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
Әл
еуметтік лингвистика
рек. Сол мәдениеттің жасампаз рухани құралы, мүмкін, тіл емес, сөйленім 
шығар.  Мәде ниетті  алғашқы  таратушы  мен  тіл  эволюциясы,  олардың  әр 
деңгейінің эволюциялары мәдениет эволюциясына тең дәрежелі байланыс­
ты емес. Тілдік эволюция ішкі жағдайларға (факторларға) да бағынышты. 
Мәденигенездің тікелей ықпалы негізгі тілдік деңгейдің дамуына – жанама 
түрде ықпал етеді. Бұл ретте ішкітілдік үрдістің өзіндік әсері болады.
Ежелгі ру, тайпаларға байланысты «тіл» дегеннен гөрі «сөйленім» (речь) 
сөзін  қолданған  жөн  сияқты.  Бұл  ретте  тілдің  қатынас  құралы  ретіндегі 
біртіндеп  дамуын,  яғни  эволюциясын  ескердік.  Атап  айтқанда,  көпсөзді 
сөйлем  құруда  сөзсаптаужасамның  (фразообразование)  үш  кезеңнен,  атап 
айтқанда,  лексикалық,  морфологиялық  және  синтаксистік  кезеңдерден 
тұратыны қаперге алынды. Міне, осы ретте екінші кезең арнаулы сөз табы 
көрсеткіштерін жасауды талап етуі мүмкін, алғаш пайда болған үш сөз табы 
сапында зат есім,етістік және сын есім болды деген сөз бар.
Тілдің  мәдениет  саласындағы  қызметі  әр  тілдік  деңгейдің,  атап  айтар 
бол сақ, дыбыстық, 
сөзжасамдық, лексикалық, морфологиялық, синтак-
систік және мәтіндік деңгейлердің әрқайсысының эволюциялық даму ша­
масымен өлшене ді. Барлық деңгейдің даму үрдісі мәдениет эволюциясына 
тәуелді емес, кей жағдайларда ішкі факторларға да байланысты болып келеді.
Нақты даму жолымен қалыптасқан этнос тілінің тегін сол этностың ежелгі 
ру, тайпалық деңгейлеріндегі сөз саптау мен сөйленімдерінен іздеу керек.
Кез келген табиғи тілдің, қандай да даму жолдан өтпесін, арғы тегі біреу –
ол рулық­тайпалық сөйленім, сондықтан да сол ру, тайпадан тараған адамдар, 
қандай  да  жоғары  этникалық  даму  деңгейінде  болмасын,  өзара  түсіністікте 
қатынас жасай береді. Өзге туыс ру, тайпадан тарағандардың бұл ру, тайпа 
өкілдерімен түсіністігі толық болмай қалуы да мүмкін. Тілдік даму жіктелуі 
(дифференциация) осындайда пайда болады.
Адамзатта бір тіл, адамда екі тіл бар, бірі–қаусырма жақ арасындағы дәм 
айыратын  қызыл  тіл,  екіншісі  сөйленімді  танитын  ми  тілі.  Мидағы  тілді 
ауыздағы  тіл  дыбыстандырады.  Әлем  тілдері  үшін  сөйленімжасам  тәсілі 
бірыңғай:  тілдік  бірліктер  (жадында  сақталған  таңбалар  жиынтығынан 
алынған  таңбалар)  сөйленім  ағымынан  тұратын  сөйленім  бірліктерін  ағыту 
үшін үлгі қызметін атқарады. 
Тіл деген – таңба, өзінен шығарып алып тікелей жұмсайтын өзіндік құралы 
жоқ, оның арқа сүйер қаруы әрі жан серігі – сөйленім, сөйленім әрекетінің 
әлемді билейтіні де хақ, билей беретініне де иманымыздай сенген абзал. Тіл 
мен сөйленім – екеуі екі басқа құбылыс, бірақ бірінсіз бірі болмайды.
4
Қараңыз: О с п а н о в С. Арғытектану негіздері: тәңірлік пен жаратушылық ілімді 
зерттеудің ғылыми­практикалық мәселелер.: 
– Алматы: Арыс, 2009.

77
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
Айта кеткеннің артығы болмас, бала біртілді болып туады, ол – ауыздағы 
тіл, миы ақ қағаздай таза болады. 
Қоршаған ортадағы адамдар оны күн санап дыбыстық дабылмен (сигнал­
мен) түршіктіреді де тұрады, ал оның іздері жадында қалады. Солар сөздерді 
айтуға апаратын жалғыз аяқ жол салады. Мидағы тіл, тіс сияқтанып, өзінен­
өзі өспейді. Оны өсіруді дән себетін құнарлы топырақ дайындаудан бастау 
керек. Баланы қоршаған ортадағы адамдар оның жадына дыбыстық бейне­
лер мен таңбалық бірліктердің белгісін қалдырады. Не ексең – соны орарсың. 
Бала қай тілдік ортада болса – сол тілде сөйлейтін болады
3
. 
Қазақ  «бала  тілі  –  бал»  дейді.  Мағыналы  сөз.  Бірақ  балада  тіл  емес 
сөйленім (речь) болады. Басқа халықтар кездейсоқ «бала сөйленімі» (детс­
кая речь) де мейді. Ғылыми тұрғыдан келгенде, бізге де осылай деген жөн 
болар еді.
Алғашқы табиғи сөйленім біткеннің бәрі жанұялық, тұрмыстық салада, 
ал ғаш қы еңбек үдерісінде, әлеуметтік қатынастарда қоданудан бастау алып, 
бірыңғай аталастардан тұратын ру деңгейінде, сол ру мекендеген кеңістікте 
өзін  дік қолданысқа ие болады, бара­бара қолданыс көлемі әр ру сөйленімінде 
түр лене сипат алады. Ал рулардың сөйленімдері негізінде тайпаға, одан әрі 
тайпа бірлестігіне айналуының, олардың сөйленімдеріндегі лингвистикалық, 
со циолингвистикалық ортақ сипаттың пайда болуы да заңды құбылыс. Бұл 
құбылыстың ғылыми сипаты өзінше.
Кез келген халықтық әдеби тілдің әлеуметтік қызметінің түрліше болуы 
әлеу меттік және тілдік ортаға тікелей байланысты. Әр тіл сөйлерменінің да­
муы, өзгетілді адамдармен қатынасына қарай, жағрафиялық һәм әлеуметтік 
жағ дайларға орайласқан анатілді немесе бисөйленімге (биречье) құрылған 
болуы  да  мүмкін.  Мұндайда,  бисөйленім  жағдайында,  қатынасқа  түскен 
екінші тіл дік сөйлермендер тобы да ана тілін жоғалтпайды, өздерінің тарапы­
нан –бисөйленімге еркіндік береді. Нәтижесінде бұл халықтар өз кеңістігінде 
ана ті лін сақтай отырып, аса тиімді екіжақты бисөйленім орнатады.
Арғытүркі  –  ежелгі  қазақ  ру,  тайпаларының  ықылым  заманнан  қа лып­
тасқан  этникалық  тарихи­рухани­мәдени  тілдік  құндылықтары  онтоло­
гиялық,  әлеумет танулық,  философиялық  тұрғыдан  талданып,  әдісна­
ма лық  қисыны  жүйелену,  сипатталу  үстінде
4
.  Ал  қазіргі  қазақ  тілінің 
арғы тек тілік (архетиптік) негізі (өзегі) арғы­бергі игілікті сөздерін зерттеу­
ге  бетбұрыс  жасалған  жоқ.  Шынын  ай ту  керек,біздің  тіл  мамандарымыз 
қазақ  тілі  тарихын  зерттеуде  жергілікті  тілдік  ерекшеліктер  (диалектілер) 
мен ортатүркі мате риалдарын тілге тиек етеді, кейбір ғалымдар көне түркі 
жазба  ескерткіштерінің  тілін  тиіп­қашып  әңгімеге  тартады.  Біздіңше,  ең  
болмағанда,  бергі  ата­тек  сөйленімдері  –  қазақ  халқын  құраған  ежелгі  ру, 
Әл
еуметтік лингвистика

78
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
Әл
еуметтік лингвистика
тайпалардан  мұраға  қалған  сөзсаптау  әлемінен  суыртпақтап  әлеуметтік 
лингвистикалық сыр тартып,оны қисындық­әдіснамалық әңгімеге арқау ету­
ден бастаған абзал.
Бір әулеттен тараған, қандас, аталас ел ру деп аталғаны белгілі, әр рудың 
өз сөйленімі болған. Руға байланысты сөздер мен сөз тіркестері,қос сөздер, 
мақал,  мәтелдер,  ғибрат  сөздер  ру  этникалық  тобы  мен  ру  генетикалық 
бірлестіктері заманында пайда болған. Мысалы, қазақ «у ішсең – руыңмен» 
дейді (мағынасы­ не көрсең де руыңмен бірге көр). «Отыз тістен шыққан сөз 
отыз рулы елге тарайды» деген мақал және бар (мағынасы – ауыздан шыққан 
сөз көпшілікке тарайды). Сондай­ақ ру тілі, ру тартысы, рулы ел, ру­соят (ата 
тек) т.с.с.
Рулар  өзара  араласпай  тұра  алмады.  Сол  кезде,  қазіргі  қазақтардай, 
руішілік некелесуге тыйым салынған екен. Тек басқа ру мүшелерімен не­
келесуге рұқсат етілген. Бұл жағдайлар әр түрлі ру сөйленімдерінің өзара 
байланысын  туғызды.  Араласқан  және  көрші  орналасқан  рулардың  өзара 
байланысуының нәтижесінде олардың сөйленімдері ортақ сипат ала бастады. 
С.П. Толстовтың сөзімен айтқанда, «алғашқы лингвистикалық толассыздық» 
(«первобытная лингвистическая непрерывность») түріндегі құбылыс көрініс 
берді.
Рулар  бірлестігі  мен  аталастардан  құрылған  этникалық  қауымдастық 
тайпа деп аталған. Әр тайпаның өз сөйленімі болған. Тайпалар бірлестігі, 
онымен мәндес тайпалар одағы болғаны белгілі. Заманында бір тайпадан 
шыққандар мен бір тайпаға қарайтындар тайпаластар атанған.
Қазақы ру, тайпалар үздіксіз бірлестіктерге бас біріктірген, соның кейінгі 
көрі нісі  –  «үш  жүз»  атты  саяси  бірлестік.  Үш  жүздің  әртекті  ру­тайпа 
сөйленімдерінен  халықтық  тілдің  қалыптасу  үдерісінде  сөйленімдердің 
елеулі айырмалары өшіп, ақыры толық бірыңғайланады. Бұл жағдай ғылымда 
сөйленімдер мен тілдердің бірігуі (интеграция) ретінде сипатталады.
Бір ғажабы, қазақта әр ру­тайпаның төл сөйленімі болуы тілдік әртүрлілікке 
әкеле  алмаған.  Қазақтың  кең  даласы,  келбеті  мен  табиғи­географиялық 
жағдайы күрделі болса да, тайпа бірлестіктері мен үш жүз саяси одағының 
орталықтандырылған  билік  тілі  қалыптасты  сонымен  қатар  мәдениет  пен 
фольклор саласында ортақ тілге де қажеттілік пайда болды. 
Қоғам  өмірінің  рухани  қажеттілігін  біртіндеп  өтейтіндей  әдеби  тілдің 
белгілері көрініс бере бастады. Мұны нақты дәлелдеуге болады. Қазақ ру­
тайпалары тарих сахнасында өте ертеден көрінген сияқты. Қазақ тайпалары 
ішіндегі ең үлкені Үйсіндер одағы, солармен қатар Қаңлы, Қыпшақтар б.з.д. 
IV­II ғасырдан белгілі. Жетісу жерінде өмір сүрген көне түркі тайпаларының 
бірі – V­VIII ғасырлардағы көне орхон­енесей түркілерінің әулетінен тараған 

79
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
Дулаттар. Қытай тарихына сүйенсек, Арғындар (қытайша – а-лунь) V ғасырда 
өмір сүрген. Монғолия, Қазақстан мен Орта Азия тарихында ерекше орыны 
бар түркі тайпасы – Найман. Алшындарға жергілікті жерде өмір сүріп келген 
Адай,  Кете,  Кердері,  Шөмекей,  Беріш  деген  рулар  қосылды.  Шыңғыс  хан 
шапқыншылығы кезінде Керейдің бір тармағы ауып барып, «Керейт» деген 
атпен Алшынға бірікті. Кіші жүздің ұлығы болып Алшын белгіленді, себебі 
олар сан жағынан өзгелерден көп басым еді.
1
Алшындардың ежелгі мекені – Алтай. Х ғасырда Алшындардың бір бөлігі 
Қыпшақтармен бірге батысқа қарай аттанып, Мысырға дейін барған. Ондағы 
мәмлүктер  әулетінің  үстемдігін  орнатуға  атсалысқан.  ХII­ХIV  ғасырларда 
Алшынның кейбір рулары Ноғай  ордасының негізін қаласқан.
Кіші жүз Он екі ата Байұлы бірлестігі ру – тайпаларының этностық тари­
хи тамыры ежелгі заманнан, яғни Алтай дәуірінен бағзы түркілермен байла­
ныстырыла сипатталған.
2
1
 С ә д і б е к о в  З.  Қазақ шежіресі. Ташкент  1994. 128­129 беттер (Мына 
кітап бойынша; Қайдар Ә. Қазақ қандай халық? – Алматы: Дайк – Пресс, 
2008).
2 
С ә р к е н о в а  К. Байұлы бірлестігінің этностық тарихы.­Алматы: Қазақ 
университеті 2012.
Үйсін тайпасының өз мемлекеті біздің заманымызға дейінгі екінші ғасыр­
да  Жетісуда  пайда  болған.  Тарихшы  Х.  Әділгереевтің  айтуынша,  «үй сін 
тай па сы басшылық еткен тайпалардың одағынан тұратын мемлекет пай да 
болды. Үйсіндердің бұл мемлекеті Арал­Каспий даласындағы тайпа лар ды 
біріктірген мемлекеттің құрамына осы атаумен кіріп, кейін Ұлы жүздің негізгі 
ядросын  құрған  болатын.  IХ­ХII  ғғ.  аталған  территорияда  қыпшақтармен 
біріктірілген мемлекет негізі үш бөліктен тұрған немесе Үш жүзден – Ұлы, 
Орта  және  Кіші  жүздерден  тұрды.  Осы  Үш  жүз  кейін  ХV  ғасырда,  яғни 
Моңғол мемлекеті – Алтын Орданың ыдырауынан барып, 
қазақ атауына ие 
болды...»
1
Ал қазақ халқы, Х.М. Әділгереевтің пайымдауынша, б.з.д. II ғасыр мен 
1
  Ә  д  і  л  г  е  р  е  е  в  Х.  Қазақ  халқының  қалыптасуына  орай  //  ҚазССР  ҒА  Жаршысы 
1951.№1.92­94­беттер.
11
 М у с а б а е в  Г. Становление и развитие казахского литературного языка // Вопросы 
казахской диалектологии. Алматы, 1952. 12­15 бб. Мына кітап бойынша: Аманжолов С. Во­
просы диалектологии и истории казахского языка. Ч. 1. 119 – бет. 
 – 
 Алматы, 1959. 
2
 А м а н ж о л о в  С. Вопросы диалектологии и истории касхского языка. Алма­Ата, 1959. 
121 – бет.  
3
 С о н д а. 121­ 122 – беттер.
4 
А м а н ж о л о в  С. Аталған еңбек, 120­бет.
5 
А м а н ж о л о в  С. Вопросы диалектологии и истории казахского языка. Алма­Ата, 1959. 
36­бет. 
Әл
еуметтік лингвистика

80
«Тіл және қоғам» №1 (43) /2016
Әл
еуметтік лингвистика
б.з. ХII ғасыры арасында пайда болған («Вестник АН КазССР. 1951, №9. 74 
– бет»). Ол бұл пікірін академик Н.Т. Сауранбаев пен профес сор Ғ.Ғ. Мұ са­
баевтың пікірлеріне сүйеніп  айтқан. Мысалы, Н.Т. Сауранбаев кезінде қа­
зіргі қазақ тілін кейбір ерекшеліктеріне байланысты 
көне қыпшақ тілінің 
жалғасы (субстраты) ретінде қалыптасқан деп қараған (Вестник АН КазССР. 
1952. №6. 19 – 20­беттер). Біздіңше, қазақ ру, тайпа сөйленістері мен қып шақ  
тайпасы  сөйленісінің  (тілінің)  арасының  тым  жақын  екендігіне  ортатүркі 
жазба  ескерткіштерінің  тілдік  мәліметтері  куә  болады.  Ал  Ғ.Ғ.  Мұсабаев 
«современный казахский язык, несомненно, возник на базе уйсунского диа­
лекта, ... что уйсунский диалект стал основой казахского языка в V веке н.э., с 
тех пор диалекты в казахском языке исчезли, а единый общенародный язык 
казахов оформился.»11 Ал С.А. Аманжолов мынадай қорытындыға келген:
I. «Задолго до нашей эры на територии Сибири, Казахстана, Средней Азии 
жило  множество  тюркских  народов  и  племен,  как  ответвления  от  единого 
ствола...
II. Примерно с IV века до н.э. в силу возрастающей плотности населения 
и роста количества поголовья скота, тюркские  пастушеские племени очень 
часто то объединялись, то разъединялись... Причем до образования прочных 
союзов племен их состав менялся по нескольку раз...»
2
III. Современный казахский язык образовался на базе трех территориаль­
ных диалектов, носителями которых являлись три союза племен, куда входят 
все племена, в том числе и уйсуны, и кыпчаки».
3
Қытай  деректері  бойынша,  көне  заманда  Талас  бойында  Қаңлы  тайпа­
сы тұрған,көне түркі жазуын пайдаланған, талас жазуы қаңлылардікі екені 
күмәнсіз.
4 
Профессор С. Аманжоловтың пікірінше: «Современные Дулаты – прямые 
потомки древных орхоно – енесейских тюрков V­VIII веков, которые свое до 
монгольское название «Ду­Лу» получил от имени заподно­тюркского кагана 
Ду­Лу (умершего в 683 г.)».
5
 Ғалым бұдан әрі былай дейді: «Орхонские, Та­
ласского – селенгинские надписи, относимые нами к государству Дулатского 
союза пелемен, следует признать первым образцом письменности языка 
древних племен казахского народа.»
1
С.  Аманжолов  қазақ  тілі  мен  «көне  түркі  ескерткіштері»  тілінің  ұқсас­
тық тарын нақты мысалдармен дәлелдейді (ерті
с, кісі сөздерінің с­мен ай­
тылуы.  Алмат
ы  сөзінің  (Алмалы  орынына)  т­мен  айтылуы,  «көне  түркі» 
ескерткіштеріндегі барты сөзін (барды, алды орынына) еске түсіреді. Міне, 
бұл сияқты мысалдарды көптеп келтіруге болады.
1
 К ә р і б а е в  Б.Б. Қазақ хандығы құрылуының этникалық негіздері жөнінде // Қазақ 
хандығына 550 жыл. «Қазақ хандығы дәуірі: тіл әдебиет және тарих» атты ғылыми танымдық 
дөңгелек үстелдің материалдары. Алматы, 2015.18­19 – беттер.
2 
С о н д а. 23­бет

жүктеу/скачать 2,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: