Тіркес түрлері



бет8/8
Дата10.09.2022
өлшемі193,63 Kb.
#38785
1   2   3   4   5   6   7   8
Байланысты:
2 лекция — копия

Матасудың осы қызметі, әсіресе бастауыш-баяндауыш ретінде құралған тұлғаны сөйлемге сыйыстыру үстінде көрінеді. Оспанның келгеніне қуандым. Бұл сөйлемнің құрамына Оспанның келгеніне үйірлі мүше ретінде кірігіп тұр. Сөздер бастапқыда предикативтік қатынаста тұрған: Оспан келді (келген). Осы сөйлем ретінде тіркес екінші сөйлемге сыйыстырылғанда, предикативтік қатынас бұзылып, сөздер өзара матасып байланысады. Оспан келген – Оспанның келгеніне (қуанды). Осы ретпен сыйысқан компоненттер мына сөйлемде де бар.

  • Матасудың осы қызметі, әсіресе бастауыш-баяндауыш ретінде құралған тұлғаны сөйлемге сыйыстыру үстінде көрінеді. Оспанның келгеніне қуандым. Бұл сөйлемнің құрамына Оспанның келгеніне үйірлі мүше ретінде кірігіп тұр. Сөздер бастапқыда предикативтік қатынаста тұрған: Оспан келді (келген). Осы сөйлем ретінде тіркес екінші сөйлемге сыйыстырылғанда, предикативтік қатынас бұзылып, сөздер өзара матасып байланысады. Оспан келген – Оспанның келгеніне (қуанды). Осы ретпен сыйысқан компоненттер мына сөйлемде де бар.
  • Ақ боз ат, көк боз аттардың көрінуіне әлі алты ай барын, олар қырын туса, аспан шытырлайтынын көріпкелше баян етті (Т. Әлімқұлов).
  • Предикативтік байланысты матасу амалы атаулы сөйлем құрамында да өз мойнына жүктейді.
  • Тау биік –Таудың биігі –ай!
  • Мен қорықтым – Менің қорыққаным –ай!

Меңгеріле байланысқан зат есімді сөз тіркестері

  • Меңгеріле байланысқан зат есімді сөз тіркестері
  • Меңгеру амалы арқылы құрылатын зат есімді сөз тіркестері өлшеулі синтаксистік аяда көрінеді. Бұл сөз тіркесінде бағыңқы сөзі барыс септік формасында меңгеріліп, зат пен заттың арасындағы қатыстық байланысты білдіреді.
  • Асқарға інімін, үйірмеге мүше, звеноға бастық, балтаға сап, арбаға оқтық т.т.
  • Бағыңқы компонент болып субстантивтенген есімше жұмсалғанда да осы қатынас білдіріледі: сыйлағанға құл, келгенге рахмет, келмегенге салауат.
  • Беретін мағынасы жалпы қатыстық болғандықтан меңгеру амалы арқылы құрылған зат есімді сөз тіркестері матаса құрылған сөз тіркестерімен синонимдес келіп, қатар жұмсала береді; колхозға мүше - колхоздың мүшесі, силағанға құл-сыйлағанның құлы т.т.

Назарларыңызға рахмет!



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет