Қарым-қатынас және оның түрлері, функциялары

• 
  Қарым-қатынас – адамдар арасында бірлескен іс-әрекет қажеттілігін туғызып, байланыс орнататын күрделі процесс; екі немесе одан да көп адамдардың арасындағы танымдық немесе эмоционалды ақпарат, тәжірибе, білімдер, біліктер, дағдылар алмасу.
  
• 
  Қарым-қатынас тұлғалар мен топтар дамуының және қалыптасуының қажетті шарты болып табылады
  
• 
  Қарым-қатынас барысында адамдардың танымдық хабарлармен, ақпаратпен, тәжірибемен, біліммен, дағдылармен алмасуы және өзара түсінісуі, бірін-бірі қабылдауы жүзеге асады.
  
• 
  Қарым-қатынастың интерактивті, коммуникативті, перцептивті деген үш жағы және мезо, макро, микро, рухани, іскер т.б. деңгейлері болады
  
• 
  Қарым-қатынастың негізгі қызметі:
  

1. 
   ақпараттық-коммуникативтік (ақпарат алмасу және адамдардың бірін-бірі тануымен байланысты);
   
2. 
   реттеуші-коммуникативтік (адамдардың іс-әрекетін реттеу және біріккен әрекетті ұйымдастыру);
   
3. 
   аффективті-коммуникативтік (адамның эмоционалдық аясымен байланысты).
   

• 
  Қарым-қатынас – біріккен іс-әрекет қажеттілігін туғызатын, адамдар арасындағы байланыстың дамуын орнататын күрделі көпжоспарлы процесс.
  
• 
  Тұлға аралық қарым-қатынасты зерттеуде американ психологы Дж.Морена (1958) ұсынған әлеуметтік өлшем әдісі (социометрия) кең қолданылады.
  
• 
  Психолог Г. М. Андреева қарым – қатынастың үш жағын ашып берді.
  

2. Интерактивтік жағы

• 
  Қарым-қатынастың коммуникативтік жағы - қарым – қатынас арқылы адамдар бір – біріне ойын, мақсатын, алған бет алысын айыруға тырысады.
  
• 
  Қарым-қатынастың интерактивтік жағы – бұл адамдардың бірігіп қызмет жасауы үшін стратегиялық жоспар құруын көрсетеді.
  
• 
  Қарым-қатынастың перцептивтік жағы - қарым – қатынасқа түсіп, тұрған адамдардың бірін – бірі қабылдауы.
  
• 
  Коммуникативтік қарым-қатынастың екі түрі бар: вербальды коммуникация және вербальды емес коммуникация
  
• 
  Вербальды коммуникацияда белгілер жүйесі ретінде адамдардың сөзі қолданылады.
  
• 
  Вербальды емес коммуникацияға кіреді
  

1. 
   оптикалық-кинетикалық белгілер жүйесі (мимика, ым-ишара, қол, дене қимылы). Мимика дегеніміз- қарым-қатынас кезіндегі беттің құбылысы.
   

• 
  Ым –ишара дегеніміз - психикалық күйді байқататын әлеуметтік қалыптасып қалған қимыл.
  

2. 
   проксемика- қарым-қатынас түсушілердің аралығындағы қашықтықтың коммуникативтік мәніне көңіл аударады.
   
3. 
   Паралингвистика және экстралингвистика белгілер жүйесі
   

• 
  Паралингвистикалық жүйе - бұл дауыстың қасиеті, оның диапазоны, дауыс мәнері.
  
• 
  Экстралингвистикалық жүйе - сөз арасындағы кідірістер, жөтелу, жылау, күлу, сөз темпі, т.б.
  
• 
  Қарым-қатынастың интерактивті жағы - адамаралық қарым-қатынастың, адамадардың бір-бірімен әрекеттесуімен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин
  
• 
  Әлеументтік психологияда әлеументтік перцепция ұғымы кең мағынада: перцептивті процестердің әлеуметтік детерминанты деп қолданылады. Бұл терминді 1947 ж. алған енгізген Дж Брунер
  
• 
  Әлеументтік перцепцияның төрт функциясы бар: өзін-өзі тануы, қарым-қатынас серіктесін тануы, өзара түсініктік жағдайында бірлескен іс-әрекет пен эмоциялық қатынастардың іске асырылуы
  
• 
  Адамды адамның қабылдауы мен түсінуінің механизмдеріне: идентификация, эмпатия, рефлексия, аттракция, атрибуйияны жатқызуға болады
  
• 
  Идентификация, қазақша «теңестіру», «ұқсастыру» ұғымдарына жақын, яғни өзіңді басқа адаммен теңестіру, өзіңді сол адамның орнына қою.
  
• 
  Эмпатия – басқаның қуаныш-сүйініштерін дұрыс сезіне білу қасиеті.
  
• 
  Рефлексия – қарым-қатынасқа түсушінің басқа адам оны қалай қабылдайтынын түсінуі.
  
• 
  Қабылданатын адамға деген эмоциялық көзқарастардың пайда болу механизмдерін анықтаумен байланысты зерттеу аймағы-аттракция деп аталады. Аттракцияның қазақша мағынасы – тартымдылық дегенге жақын.
  
• 
  Әлеуметтік психологияның саласы – каузалды атрибуция деп аталады.
  
• 
  Атрибуцияның аудармасы, телу, есептеу дегенге келеді.
  
• 
  Латын тілінен аударғанда «causa» -себеп, яғни каузалды атрибуцияны – себепті телу деп түсінуге болады.
  
• 
  Каузалды атрибуция адамдар туралы алынған мәлімет жеткіліксіз болғанда, оның мүмкін әрекеттері мен қасиеттерін тауып, сол объектіге телу жағдайы.