«Тониқұқ», «Күлтегін» ескерткіш мәтіндері негізінде
жүктеу/скачать 362,75 Kb. Pdf көрінісі
|
| Қорытынды
Жоғарыда аталмыш екі ескерткіштің мәті- нінде онға жуық паралел сөздердің басын дағы дауысты a (ä) мен i (i) алмасып отырған, ал сөз басында бірінші буындағы дауыссыздардан кейін дауысты i (i) жазылуға тиісті жерде кейде жазылмай қалған, ондай жазылмай қалғандар 78 сөздің 38-і болып 48.7% пайызға барады. Бұндай 91 Е. Ауғали құбылыстың пайда болуын автор кездейсоқтық емес, оның артында басқа бір дауысты дыбыс, яғни тіл алды дауысты e дыбысы жасырынған деп қарайды. Өйткені, онымен жақын тіл алды дауысты дыбыс ä -мен айырмашылдық сипаттары (дифференциальный признак) көрнекті емес не i -нің жергілікті (диалектік) сәйкестік сипаты және дауысты жүйесінің алдыңғы-артқы қарама-қарсы бөлгіштік сипаттары арасындағы теңгерімсіздік немесе генезистік жазу жүйесінде дауысты e және оны таңбалайтын таңба жоқтығынан (қазақ тілімен жазылған Шағатай жазуында дауысты дыбыс e -нің жазылмауы сияқты), сол себепті жазуда сәйкесті таңба болмауынан келіп шыққан. Автор орхон ескерткіштерінде сөз басында немесе бірінші буындағы дауыссыздардан кейін, кемінде ұқсас сөздерде a(ä) мен p(i) өзара алмасуындағы не ұқсас сөзде дауысты iкейде таңбаланып, кейде таңбаланбаса да, оны түгел e деп оқу керек екенін жақтайды. Қысқасы Орхон ескерткіштері тілінде шынымен тіл алды дауысты дыбыс е бар деп қарайды. КХР Мем. Қоғамдық Ғылм. Қарж. проекті (No. 17 AYY020). Әдебиеттер Серебреников Б.,Гаджиева Н. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. -- Москва, 1986. -- С. 8. АйдаровГ. Язык орхонских памятников древнетюркской письменности VIII века. – Алма-Ата, 1971. – С. 42. RadloffW. Die alttürkischen іnschriften der Mongolei. – St. Petersburg:Imper Akademii Nauk, 1894. – 1 p. ThomsenV. Incriptions de l’Orkhon déchiffrées,helsingfors.1896. Vedat Köken. Orhon yazıtları araştırmaları. – Ankara, 2002. – 10р. TekinT.A grammar of Orkhon turkic. -- Bloomngton,1968. – P. 21–35. RadloffW.Аtlas der altertümer der Mongolei – Arbeiten der orchon-expedition. – St. Petersburg, 1893. – XVII- XXр.,1896. --XCVIII-XCIXр.,1899. – CIX-CXVIр. AlyılmazC. Orhun yazıtlarının bugünkü durumu. -- Ankara, 2005. – Б. 30-56, б. 196-233. AydınE. Orhon yazıtları. -- Kony, 2012. – Б. 39-67, б. 106-124, б. 151-191. Қазақ тілінің сөздігі. -- Алматы,А.Байтұрсынұлыатындағы Тіл білімі институты, 1999. ErcılasunA. Türk kağanlığı ve türk bengü taşları. -- Dergan,2017. – Б. 647-735. Tekin T. Orhon Türkçesi Grameri. -- Ankara, 2016. – Б. 217-292. User H.Ş.Köktürk ve Ötüken Uygur kağanlığı yazıtları-Söz varlığı incelemesi. Kömen yayınları. -- Konya, 2010. – Б. 517-538. жүктеу/скачать 362,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|