ФОНЕТИКА Фонетика – тілдегі дыбыстардың жасалуын, пайда болуын, ол дыбыстардың жүйесі мен
заңдылықтарын зерттейтін тіл ғылымының саласы. (исследует образование звуков, их систему и законы)
Қазақ тілінде 42 әріп бар: 15 дауысты дыбыс (гласных), 25 дауыссыз дыбыс (согласных)
және -ь- жіңішкелік белгі, -ъ- айыру белгі. Жіңішкелік пен айыру белгілері дыбысқа жатпайды.
Қазақ тілінде: 9 жалаң дауысты (монофтонг) /простые гласные звуки/ - а,ә,е,о,ө,ү,ұ,ы,і 2 дифтонг (қосынды) дауысты /удвоенные гласные/ – и, у Орыс тілінен (с русского языка) енген 4 дауысты -э,ё,ю,я - дыбыс. Небары 15 дауысты дыбыс бар.
Қазақ тілінде и, у дыбыстарына аса назар аударған жөн. Бұл екі дыбыс көрші буындардың жуан, жіңішкелігіне байланысты бірде жуан, бірде жіңішке дауысты болып отырады. (Звуки –и-у – в зависимости от соседних слогов бывают или твердыми или мягкими звуками).
Мысалы:қиын, сияқты деген сөздерде -и- дыбысы жуан дауысты, ал тиін, киін сөздерінде -и- дыбысы жіңішке дауысты деп есептеледі. Сондай-ақ қуан, жуын сөздерінде –у- дыбысы жуан дауысты, ал жүру, беру деген жағдайларда –у- дыбысы жіңішке дауысты болып келеді.
Қазақ тіліне тән дауысты дыбыстар (специфические гласные казахского языка)- 5 - ә, ө, ү, ұ, і Жуан дауысты дыбыстар (твердые гласные звуки) – 4 - а, о, ұ, ы Жіңішке дауысты дыбыстар (мягкие гласные звуки) – 5- ә, ө, ү, і, е Дауысты дыбыстардың жіктелуі (Классификация гласных звуков)
