Төнкер А. 1, Болат А
жүктеу/скачать 1,05 Mb. Pdf көрінісі
|
| Талдаулар мен нәтижелер
«Ал Джек Лондон шығармаларының ерек- шел ігіне келетін болсақ, қай қай шығармалары болсын өмір шындығы шынайлығымен, сенім- ділігімен, нанымдылығымен көзге ұрып тұрады. Бұл ерекшеліктің мынадай заңдылықтары бар. Мәселен – біріншіден барлық адамның аяғы бірдей жете бермес, өркениетті ортадан алыс, та биғаты ерек, жаратылысы бөлек, өзгеше бір өңірлерден өтеді. Екіншіден осы өзшеге өңір- лерге келіп жеткен адамдардың бітім, болмысы да бөлек. Үшіншіден Джек Лондон өзі кез кел - ген жазушының тыныс-тіршілігіне ұқсамайтын романтика мен тосын оқиғаларға толы кез- дерді басынан көбірек кешірген. Сондықтан шығармаларының көркемдік-эстетикалық жа- ғы нан автор өзі көріп білген өмір шындығы негізінде кестеленген» (Жұмаш, 2016: 11). Автордың осындай эстетикалық рухы биік таңдамалы шығармалары қазақ қаламгерлерінің қарымы биік туындыларының бітім болмы - сымен де сырлас, үндес келетін тұстары да жоқ емес. Олай дейтініміз көркем аудар - ма шебері М. Әуезовтің аударған «Қасқыр» – «Ақ азу» «Көксерек» шығармаларынды кездесетін қасқыр да, ит те адамзатпен қатар өз әлемімен сипатталатындығында тілге тиек етуге болады. Сонымен қатар «Ақ азуы» – да қасқыр әлемін бейнелеуде Жалғызкөз бен Кичидің күшігін шебер пайдаланса «Көксерек»-тегі ауылдың иттерін қасқыр болмысын беруде ше - бер бейнеленген тұстарынан да ұқсастықтарды байқауға болады. М. Әуезов 1936 жылы аударған «Қасқыр» әңгімесі жеке кітап болып жарық көрді. Аударма тікелей шығарма тілінен аударылған жоқ, орыс тіліндегі нұсқасынан са - тылы аударма болып тәржімаланды. Аударма барысында аудармашы қысқартулар жасап, кей бөліктерді қалдырып кеткен. Еркін аударма түрі қолданылса да шығарма желісі мен фабу - ласына ешқандай зиян келтіріліп тұрған жоқ. Аудармашы жас балалар ұғымына ауырлық етпейтін, шығарма динамикасына әсер етпейтін бөліктерден қысқартулар жасаған. «Ақ азу» – басты кейіпкері Лук – Ақ азу деп аталатын қасқыр жайлы повесть. ХІХ ғасыр соңында Аляскада қолға үйpeтiлгeн қасқырдың тагдыры жайлы баяндалады. Шығарманың көлемді бөлшегі ретінде Лукатты Ақ азуды көзімен кepсeтiлeдi. Ол Аляскада туған және алғашында жабайы қасқыр болған. Оныц тағ- дыры сан рет өзгеріске түседі: бipдe жегетін ит, бipдe жауынгер ит те болып жүреді. Бipдe ол өзінің иeсiн кeздeстіреді. Өзінің өмірін сақтап қалған жанға уақыты келгенде Ақ азу да кемектесіп, парызын етейді. Кез келген шығараның тақырыбы, идеясы, автордың айт - пак ой болмақ. Такырып, окиға, тартыс, сурет - теу тәсiлдepi барлығы автордың айтпақ ойына, яғни идеясына тiкeлeй тәуeлдi болады. 0зiнiң мақсатына жету үшiн оқырманның ой-сeзiмiнe әсер ете отырып, өзінің меңзеген бағытына жeтeлeйдi. қасқырдыңмінез-құлқы, психикасы, өзіне тән тәбиғи қасиеттері, коршаған ортаның, табиғаттыңөз заңы осындай ерекшеліктердің барлығы шығармада асқан шeбepлiкпeн суpeттeлeдi. Осылайша қаламгер табиғат пен адам арасындагы байланысты, түсініктіi нeгiзгi идея етіп кеpсeтeдi (Ибрагимова, 2015: 172). ISSN 1563-0323 Eurasian Journal of Philology: Science and Education. №2 (174). 2019 277 Төнкер А., Болат А. Джек Лондонның «The White Silence» – әңгі- месін Б. Омаров «Меңіреу мұнар»- деп ауда- рылған. Ағылшын тілінде «Silence» – тыныштық деген мағынаны білдірсе, «white» – «ақ түс» – деген мағынаны білдіреді. Аудармашы бұндағы «ақ түс» – деген сөзді қалдырып «Меңіреу мұнар» – деп шығарманың бар болмысына сай етіп сәтті бере білген (Жұмаш, 2016: 389). Шығарма желісі Канаданың Юкон аумағының қыс мезгілінде керемет табиғат аясында көрініс табады. Сондықтан болар автор ақша қарға бөленген үнсіздік пен тыныштық аясындағы оқиғаны осылай атаса керек. Бұл қысқаша әңгіме де өркениетке қол жеткізі келген үш адам Юкон провинцесінің солтүстік трассасы арқылы сапар шегеді. Қысқаша әңгіменің барысы адам мен табиғат арасындағы нәзік қарым-қатынас, сондай-ақ адам мен жануарлар арасындағы бай - лынасты шебер бейнелеген. Мысалы: «Snap! The lean brute flashed up, the white teeth just missing Mason’s throat» [www.online- literature.com://(The White Silence). Әңгімедегі осы жол Б. Омаровтың аудармасында: «Арс еткен аш төбеттің арсиған тістері Мэйсонның алқымына қадала жаздап-ақ қалған еді» (Дидах - мет, 2012: 5-6). Ағылшын тіліндегі нұсқасындағы «white teeth» – «ақ тістер» орнына «ақсиған тіс» – деп аудармашы сөз тіркесін сәтті берген. Сондай-ақ: «The two men and woman grouped about the fire and began their meager meals»www. online-literature.com://(The White Silence). «Екі аңшы мен әйел үшеуі отқа жақындай отырып, тақыл-тұқыл тамақтарын жеуге кірісті (Мамы - ров, 2014: 172). Бұл жолдарда «meager meal»- «мардымсыз тамақ» – деген баламаға көбірек лайық. Ағылшын тілінде бір құрмалас сөйлем болса, қазақ тілінде екі құрмалас сөйлем түрінде аударылған. Аудармашы «үшеуі» – деген сөзді жанынан қосқан. Одан болып ақсап тұрған дәнеге жоқ, керісінше аударма тілінің ерекшелігіне сай сөйлемдегі мағынаны толтырып тұр. Со - нымен қатар «мардымсыз тамақтарын жеуге кірісті» – деуге де болар еді, бірақ «тақыл-тұқыл тамақтарын жеуге кірісті» – деп кейіпкерлердің азық-түлігінің көпке бармайтын мардымсыз жайымен, күн көріс бейнесінің қиынға соғып бара жатқанынан көрсету арқылы аударманың бояуы қанық сәтті ете бере білген. «Жекелей алып қарасақ Джек Лондон шығармаларында сөз болатын тақырыптар тізбегі өте алуан, осыларды байыппен қарайтын болсақ бір ғана тақырып екенін аңғаруымызға болады. Ол – жұмыр жер, жұмбақ әлем» (Дидах - мет, 2012: 97) – деген пікір оте орынды айтылған. Себебі Лондон шығармаларында көрініс таба - тын кейіпкерлер мен тілге тиек етер оқиғалар желісі көбінесе тылсым сырлы, жұмбақ табиғат пен рухты, табанды, батыл мақұлық иелері. Сол себептен Джек Лондон анималистік жазу - шылар қатарынан ерекше орны алады. Өйткені жан-жаруарлар жайлы шығармаларында адам мен хайуанат дүниесі арасындағы өте күрделі байланыс жан жақты суреттеледі. Осындай шығармасының тағы бірі «Теңіз қорқауы» ро - маны. Бұл шығарма орыс тілінен қазақ тіліне аударған Дидахмет Әшімханұлы. Роман Милл-Вэлиде саяжайында тұрып жатқан Чарльз Ферасетке «Мартинес» кемесімен қыдырып бара жатқан Хэмфри Ван-Вейден са - парын суреттеуден басталады. Романның екінші тарауынан бастап Джек Лондон кейіпкерлерінің мінез-құлқын қысқа тіл қатысулар барысындағы диалогтар арқылы шебер аша білген. Мысалы: «An’ ‘owyerfeelin’ now, sir?» he asked, with the subservient smirk which comes only of generations of tip-seeking ancestors. – Иә, өзіңізді қалай сезінесіз, сэр? – деді ол бір түрлі жарамсақ жымиыспен, бұнысы – бұл жақсылығымды ұмытпайтын шығарсыз деген - дей көрінген (Жұмашева, 2016: 7). жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|