«Тұран» Университі
Эллинистік-Римдік философия.+
жүктеу/скачать 2,56 Mb.
|
С. Мырзалы Философия
| Эллинистік-Римдік философия.+
Егер Платон мен Аристотельдің шығармаларын антикалық дәуірдегі философиялық ой-пікірдің ең биік шыңына жатқызсақ, б.з.д.қV ғ. - V ғ. екі ортасындағы 8 ғасырды көне заманның философиясының бірте-бірте әлсіреп сөнуімен байланыстырамыз. Бұл 8 ғасырда неше түрлі соғыстар, құлдардың көтерілістері, ұлт-азаттық қозғалыстар – бәрі де болды. Бұл уақыт - құлдық қоғамның пісіп-жеткен сатысынан өтіп, сонымен қатар басқа даму жолын таба алмаған заман. Өндіргіш күштер сол бұрынғы мал мен адамның күшіне негізделген, жаңа күш-қуат көздері әлі ашылған жоқ. Сондықтан, биіктігі 135 м. Александрия Фаросы теңіздің жағалауында салынғанымен оған сол бұрынғы құлдардың күші пайдаланған болатын. Птоломей Филопатер өз Заманының ең үлкен соғыс кемесін жасады, ал оны 4 мың құл ескекпен қозғайтын. Ондай кемені қандай жерде пайдалануға болады? Бірақ бұл Заманның ғылым саласында Римде құқ теориясының іргетасы қаланып, соңында бүкіл Еуропа мемлекеттерінің қалыптасуына өзінің зор әсерін тигізеді. Осы уақытқа шейін заңгерлердің негізгі пәндерінің бірі - ол Рим құқы. Бұл дәуір жөнінде орыстың ұлы философы А.Ф. Лосев айтқанындай: “Философияда - қажу мен түңілу байқалады… Мересіне жете алмай өшкен, бірақ болуға тиіс болса да, дегенмен болмысқа айналмаған ілімдер.. ² - бұл ойды эллиністік-римдік философиялық ой-пікірдің жалпы мінездемесі ретінде келтіруге болады. Киниктер. Әрбір дағдарысқа ұшыраған әділеттілік жойылған қоғамда сондағы тәртіпке ашықтан-ашық қарсы шығатын белгілі бір философиялық саяси ойлар, я болмаса бүкіл өмір салтымен сол қоғамды айыптайтын әлеуметтік топтар пайда болады. ХХ ғасырдың екінші жартысында біз оларды “хиппи² қозғалысынан, “битниктерден², “кришнаиттерден² т.с.с. байқадық. Міне, осындай дағдарысқа ұшыраған антикалық дәуірде философия мен этика саласында киниктер мектебі пайда болады. Оларды Грециядағы Сократтық мектептердің өкілдеріне жатқызады. Олардың атын біреулер Киносарг аталатын гимназиямен теңесе, келесілері “куоп² (ит) деген сөзбен теңейді, өйткені, осы мектептің негізін қалаған Антисфен адам “ит сияқты өмір сүру керек²,- деген екен. Киниктердің екінші тарихта аты қалған тұлғасы - Диоген Синоптық. Олардың мақсаты - белгілі бір болмыс жөнінде ілім жасау емес, керісінше, жаңа өмір салтын жасап, оны сынау болды. Мысалы, Диоген теңіздің жағасында үлкен бөшкеде өмір сүреді, шалшықтан қолымен алып су ішеді, жұрттың көзінше дәрет алады; күндіз шам жағып жүреді. ²Неге шам жағып жүрсіз?,- деген сұраққа: - Адам іздеп жүрмін,- деп жауап береді. Атақты Александр Македонский мұндай қызық адамды көрейінші деп оған келгенде, Диоген : - Былайырақ тұршы, күннің сәулесін жауып тұрсың ғой,- деген екен. Киниктердің ілімі бойынша, адамның ең соңғы талғамы - ізгілік. Ал оның өзі - бақыт. қзгілік дегеніміз аз нәрсеге қанағат болу, залымдықтан аулақ жүру; ізгілікке үйренуге болады, бірақ оған білімнен гөрі ерік керек; ізгілік адамның сөзінен емес, жүріс-тұрысынан байқалады. Азға қанағат ету адамды біреулерден тәуелді болудан арылтады. Бірақ Киниктердің дербестігі бүкіл мәдениет, әлеуметтік нормалар, өнер, жанұя, мемлекетті теріске шығаруға әкелді. Мұның бәрі де, әрине, сол кездегі қоғамдағы қалың бұқараның өте аянышты жағдайымен байланысты болса керек. Киниктер жеке меншікті, әлеуметтік айырмашылықты жою керек, адам-әлемнің азаматы (космополит) болуы керек деген пікір айтты. жүктеу/скачать 2,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|