Трансмиссияның негізгі түрлері. Бір дискілі сығылмалы серііппелі ілініс

Карданды берілістер жұмыс істеу міндетіне байланысты олардың біліктерінің бұрылу бұрышы өзгеріп тұрады, бұрыштарының бұрылуы үлкен болса, соншалықты жұмыс істеуі күрдерлі болады.

Өте күрделі жағдайда алдыңғы басқарушы жетекті белдікті автомобильдер жұмыс істейді. Олардың айқартопсалы берілістері бұрылу бұрыштары өзгеруі ұзындығы мен айналуына байланысты болады. Мұндай берілістерде бұрыштық жылдамдықтары тең топсалы айқартопсалы берілістер қолданылады, олар бұрылу моментін жеткізіп, жетектегі біліктің бірқалыпты айналуын және басқарушы дөңгелектің бұрылуын қамтамасыз етеді.

Мұндай айқартопсалы берілістер шарикті және жұдырықшалы болып келеді.

6. Сүйір қада(шпилька).7. Штифт.8. Шарик. 9.Шариктің өкшесі жатады.

Жетекші біліктің айналу моментін бір ашадан екіншісіне жұмыстық шариктер арқылы беріледі. Бөлгіш ойықтарда тәуелсіз бұрыштық қозғалыстағы ашаларды, шариктердің жазықтықта орналасуы тең бұрышта болып, екі біліктің тең бұрыштық жылдамдықта айналуын қамтамасыз етеді.

Шарикті топсалы берілістермен бірге жұдырықшалы топсалы тең бұрыштық жылдамдықтағы берілістер де қолданылады.

Мұндай беріліске: 10, 14. ашалар; 11, 13. жұдырықшалар; 12. диск жатады.

Жұдырықшалы топсалы берілістердің біреуі теңсіздікте айналады, ал екіншісі айналысын теңестіреді. Сол арқылы жетекші мен жетектегі біліктерді тең бұрыштық жылдамдықта айналдырады.

Басты беріліс берілген бұрылу моментін көбейтіп, оны дефференциал арқылы автомобильдің жартылай осьтеріне жеткізу үшін қолданылады. Құрылысы жағынан басты беріліс тісті жәнеиірек ( зубчатый, червячный) редуктордан тұрады.

Автомобильдерде көбінесе тісті басты беріліс қолданылады және сыңар берілісті, қос берілістіболып бөлінеді. Олардың беріліс саны айналу жылдамдығына, қозғалтқыштың қуатына, автомобильді пайдалануға және салмағына байланысты болады.

Беріліс саны негізінен басты берілісте жүк автомобильдерде 6,5 – 9,0 , ал жеңіл автомобильдерде 3,5 – 5,5 аралығында болады.

Сыңар басты беріліс иректелген бір жұпты конусты тісті дөңгелектен тұрады.

Мұндай берілісте бұрылу моменті айқартопсалы берілістен конусты жетекші

тістегерішке, одан жетектегі дөңгелекке беріліп, арнайы механизм (дифференциал) мен жартылай осьтар арқылы автомобильдің жетекші дөңгелегіне беріледі. Сыңар берілістің тісті дөңгелегінің осьтары қиылысып немесе араласып орнатылады, оны гипоидты беріліс деп аталады.

Басты берілістің, гипоидты тісті дөңгелегінің айқарьопсалы беріліспен жалғасуы шанақтың еденін төмен орнатуға мүмкін болып, автомобильдің ортаңғы тартылыс күшін азайтып, оның орнықтылығын арттырады. Сонымен қатар гипоидты берілісте тістері көп мөлшерде жалғанады, сондықтан тісті дөңгелек өте сенімді , жайлы, және дыбыссыз жұмыс істейді.

Бұралу моменті жетекші конусты тістегеріштерден бір білікке орнатылған

жетекші дөңгелекке, одан цилиндрлі тістегерішке беріледі. Қос берілістер механикалық төзімділігі және беріліс санын көбейтуге мүмкіндігі, сыңар беріліске қарағанда жоғары болады.

Дифференциал.Автомобиль бұрылғанда ішкі доңғалақтар кіші радиуспен, ал сыртқыcы үлкен радиуспен айналады, сондықтан доңғалақтар сырғанамауы үшін сыртқысының ішкі доңғалаққа қарағанда жылдамдығы артық болуы керек. Олардың бұрылыстарда сырғанауы шиналардың тозуына, автомобильді басқаруды қиындатады, жанармай шығынына да әсер етеді. Доңғалақтарды бұрылыс кезінде әртүрлі жылдамдықпен айналуы үшін, оларды жекеленген жарты осьтарға бекітеді, басты берілістен берілген бұралу моментін жарты остарғааралық доңғалақ дифференциал арқылы жеткізіледі.

Дифференциал бұралу моментін жетекші доңғалақтарға таратып, оң және сол жағындағы доңғалақтардың, автомобильдің бұрылыс кезінде әртүрлі айналу жиілігінде қозғалуы үшін қолданылады.

Автомобильдерде доңғалақ аралық конусты симметриялы, доңғалақ аралық конусты, жұдырықшалы дифференциалдар қолданылады.

Басты берілістің жетекші тістегерішінен бұралу моменті жетектегі дөңгелек пен дифференциал қорабына, онымен бірге айналатын шабақ пен тістегеріш – сателлиттерге және жарты осьтар арқылы жетекші дөңгелектерге беріледі.

ЗиЛ автомобилінің жетекші белдігінің басты берілісі қосарланған, беріліс саны 6,32. ирек тісті конусты тісті дөңгелек жұбы мен цилиндрлі қиғаш тісті дөңгелек жұбынан тұрады. Жетекші конусты шестерня 11 білікпен 2 тұтасып жасалған,фланца 1 арқылы карданды білікпен жалғананып, білік екі аунақшалы ішпек 6, 9 арқылы айналады. Біліктің тұрқы 7 картерге 17 болттармен бекітілген. Жетектегі конусты тісті дөңгелегі 12 аралық біліктің 15 фланцасына бекітіліп, жетекші цилиндрлі тістегерішпен 16 тұтасып тұрады. Басты берілістің картері 17 мен жетекші біліктің тұрқының 7 аралық төсемі 10, жетекші тістегерішінің 11 тісі мен жетектегі тісті дөңгелектің 12 тістерінің байланысын реттеу үшін қойылады. Тұрқына 7 ішпек пен сальник қақпағы 3 бекітіледі.

Барлық жеңіл автомобильдер мен ең кіші классты автобустар мен ең кіші классты жүк автомобильдерінде жартылай түсірілген жарты осьтар қолданылады. Барлық жүк автомобильдерінде және орта, үлкен классты автобустарға толық түсірілген жарты осьтар қолданылады.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ.

1. Трансмиссиялардың түрлері мен құрылымдары қандай?

2. Серпімді серіппелі ілініс пен мембрана серіппелі іліністің құрылымдарының

айырмашылықтары қандай?

3. Бұралу тербелісін өшіргіштің құрылымы қандай?

4. Беріліс қорабының қызметі?

5. Беріліс қорабында неліктен бір мезгілде екі беріліске қосылмайды?

6. Үйлестіргіштің қызметі мен жұмыс істеуі?

7. Гидротрансформатордың жұмыс істеу тәсілі?

8. Дифференциалдың қызметі және қалай жұмыс істейді?