Тукибаева куралай базарбековна

36-кестенің нәтижелері бойынша бір айнымалы бірнеше факторлармен корреляцияланады. Егер айнымалының факторлық жүктемесі 1-ден асса, ол айқас жүктеме деп аталады және бұл жағдайда факторларды интерпретециялау қиынға түседі, сондықтан, бұл мәселенің шешімі ретінде ротацияны қолдануға болады, яғни, факторлық жүктемелер факторлар бойынша қайта бөлінеді. Бұл талдауда біз Varimax (Variable maximization – айнымалыларды максимизациялау) айналу әдісін қолданамыз, оның мақсаты интерпретацияланатын жүктеме матрицасына қол жеткізу болып табылады, яғни кейбір айнымалылар үшін жоғары жүктемелермен және басқалар үшін төмен жүктемелермен нақты белгіленген факторларды анықтау қажет [86, р. 158; 87] (37-кесте).

Кесте 37 – Айналдырылған компонент матрицасы

37-кестедегі барлық компоненттерді интерпретациялаудан кейін біз келесі қорытындыға келдік: 1-ші компонент «кедергілер» факторын, 2-ші компонент «ұйымдастырушылық қиындықтар» факторын және 3-ші компонент «мемлекеттік қолдау» факторына сәйкес келеді, яғни, жоғарыда баяндалған мәліметтерге сәйкес туристік саланың инновациялық дамуын басқаруға ұйымдастырушылық қиындықтар, инновациялық дамудың мемлекеттік қолдауы мен кедергілері әсер етеді:

1. 
   Кедергілер жаңа идеяларды әзірлеу мен жүзеге асыру үшін жеткілікті дағдылардың, білімнің, техникалық жабдықтар мен технологиялық шешімдердің болмауын, жаңа идеяларды әзірлеу мен оларды жүзеге асыруға қолдаудың болмауын, қаржы ресурстарының жетіспеушілігін қамтиды.
   
2. 
   Инновацияның дамуын шектейтін компания ішіндегі ұйымдастырушылық қиындықтарға қызметкерлер мен басшылықтың көзқарастары, компанияның басқару құрылымы жатады.
   
3. 
   Туристік саланың инновациялық дамуына мемлекеттік қолдаудың болмауы факторына оқыту, тәлімгерлік, субсидиялар, гранттар, салықтық жеңілдіктер, инфрақұрылымдық және техникалық қолдау, туристік саладағы ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді, жобаларды қаржыландыру кіреді.
   

• 
  өнімдік инновациялар (туристік нарықтың жаңа сегменттерін игеру, туристік өнімді әртараптандыру, электрондық гид-жол көрсеткіш, виртуалды турлар және т.б.);
  
• 
  процестік инновациялар (жаһандық тарату жүйелері, брондаудың автоматтандырылған жүйелері, блокчейн технологиялары, CRM бағдарламалары);
  
• 
  ұйымдастырушылық инновациялар (туристік саланы ұйымдастырудағы жаңа тәсілдер, жаңа туристік-рекреациялық аймақтарды құру);
  
• 
  маркетингтік инновациялар (тұрақты тұтынушылар үшін жеңілдікті баға белгілеу, «барлығы қосылған» сату жүйесі);
  
• 
  басқарушылық инновациялар (басқару жүйесінде бұрын шешілмеген мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін, қалыптасқан практикадан айтарлықтай ерекшеленетін және салада, ұйымда алғаш пайдаланылатын басқару жүйесі, рәсімі немесе әдісі);
  
• 
  ресурстық инновациялар (ресурстардың жаңа түрлерін туристік процеске тарту немесе алдын ала белгіленген қасиеттері және жаңа мақсатты функциясы бар ресурстар құру (Үлкен панда қаласы, Динозаврлар паркі);
  
• 
  тұжырымдамалық инновациялар (туристік саланың, туристік қызметтердің жаңа тұжырымдамаларын құру және оларды қызмет көрсетудің жаңа форматтарында жүзеге асыру, мысалы, Ice Hotel сияқты тақырыптық қонақ үйлер);
  
• 
  бизнес-модельдердің инновациялары (тұтынушы үшін оның құны мен құндылығын арттыратын бизнесті жүргізудің жаңа тәсілдері; мысалы, e-tourism, қонақ үйлердің геймеризациясы);
  
• 
  туризм логистикасындағы инновациялар (туристік өнімді туристерге жедел және сапалы жеткізу бойынша шығындар мен уақытты азайту).
  

Кесте 38 – Астана қаласы мен Ақмола облысының туристік саласындағы инновациялардың басым түрлерін анықтау бойынша компоненттердің жалпы дисперсиясының нәтижелері

38-кестеге сәйкес, бірінші компонент 1-ден үлкен меншікті мәнге ие және ол 27-суретте көрсетілген.

Сурет 27 − Астана қаласы мен Ақмола облысының туристік саладағы инновациялардың басым түрлерін анықтау бойынша негізгі компоненттерді талдаудың сызықтық диаграммасы

Компоненттер матрицасы бір компоненттің бірнеше айнымалылармен корреляциясын көрсетеді, сондықтан Varimax ротациясы орындалды (39-кесте).

Бұл талдауда біз түсінікті жүктеме матрицасына қол жеткізу үшін тағы да варимакс (Varimax) айналу әдісін қолдандық (40-кесте).

Кесте 40 − Айналдырылған компонент матрицасы

40-кестедегі ротация нәтижелері 1-ші компонент өнім инновациясымен байланысты екенін көрсетеді. Бұдан шығатын қорытынды, Астана қаласы мен Ақмола облысындағы туристік сала субъектілері үшін инновацияның басым түрі ретінде өнімдік инновация бірінші орында тұрады, өйткені, ол, туристік нарықта бәсекелестік артықшылық береді, мұндай инновациялардың жаңалығы өндірушілерге, жеткізушілерге, тұтынушыларға және бәсекелестерге айқын болып келеді, мысалы, туристік нарықтың жаңа сегменттерін дамыту, туристік өнімді әртараптандыру, электронды гид, виртуалды турлар және т.б. Алайда, туристік нарық қатысушылары арасында бизнес-модель инновациялары мен туризм логистикасындағы инновациялар, процестік, ұйымдастырушылық, маркетингтік, басқарушылық, ресурстық, тұжырымдамалық сияқты өзге инновация түрлеріне көңіл бөлінбейді, сәйкесінше зерттеу жұмыстары мен инновациялық жобаларда бұл инновация түрлері ескеріле бермейді.