Уарлар патологиясының негіздері оқу құралы Қостанай, 2016 4

105 
 
ЖЕКЕ ПАТОЛОГИЯ 
ИНФЕКЦИЯЛЫҚ АУРУЛАРДЫҢ ПАМОРФОЛОГИЯСЫ 
 
Жоспар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.Инфекциялық аурулардың сипаттамалары 
 
 
 
 
 
 
2.Сепсис 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.Сібір жарасы 
 
1. Инфекциялық аурулардың сипаттамалары. 
 
 
 
 
 
Қандай  да  болсын  инфекциялық  ауруларды  сүйемелдейтін  патологиялық 
факторлар бірімен –бірі өзара байланысты, белгілі бір заңдылық бойынша дамиды 
және әр ауру мен оның тобына тән клиникалық-анатомиялық көрінісін береді.  
 
Егер ауру пайда болған клиникалық және морфологиялық белгілермен өтетін 
болса  –  бұл  «манифестті»  форма,  егер  белгілері  анық  көрінбесе  –  бұл  саңырау, 
инфекцияның  өшірілген  формасы,  ол  ағзаның  жоғары  резистенттілігі  кезінде 
немесе  керісінше  инфекцияға  қарсы  реактивтілік  әлсіз  болған  кезде  болуы 
мүмкін.     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Аурудың  өткір  формалары  кезінде  клиникалық  белгілері  болмауы  мүмкін 
немесе  әлсіз  көрінеді.  Қандай  да  болсын  әр  түрлі  дәрежедегі  инфекция  кезінде  
жүйке  жүйесі  зақымдалады  (әсіресе  орталық  жүйке  жүйесі).  Өткір  инфекциялар 
кезінде бұзылудың неврогенді табиғаты дене температурасының көтерілуі мен зат 
алмасудың  күйзелісі  туралы  (ақуыздық,  минералдық,  газ  және  су),  жүрек-тамыр 
күйзелісі,  көк  бауырдың  жазық  бұлшық  еттеріндегі  тонуыты  жоғалтуы  туралы 
айтады,  ал  тамырлардың  жазық  бұлшық  еттерінің  гипотониясы  тромбозға,  қан 
талау мен стазға алып келеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Кілегей  қабық  бездерінің  гипер  және  гипосекрециямы  өткір  және  өткірлеу 
катарға алып келеді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 2.Сепси 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Сепсис  –  бактериялармен,  гемморагиялық  диатез  құбылыстарымен,  және 
барлық  ағзадағы  ауыр  дегенеративтік  үрдістермен  сипатталатын  инфекциялық 
аурулардың тобына арналған жинақтық атау.   
 
 
 
 
 
 
Қоздырушысы 
болуы 
мүмкін: 
стрептококктар, 
диплококктар, 
стафилококктар,  көк  ірің  таяқшасы,  тифоздық  топтың  бактериялары,  жалпы 
ішектік,  сібір  жарасының  және  туберкулездің  таяқшалары  және  басқада,  яғни, 
сепсисте арнайы қоздырушысы болмайды, ол өз алдына ағза реакцияларының бір 
формасынан  тұрады  және  ол  біркелкі.  Сепсис  үшін  ағзадағы  сепцификалық 
үрдістердің  болмауы  тән  (бұл  өзіне  тән  клиникалық  белгілері  және  арнайы 
қоздырғышы бар типтік инфекциялық аурулардан ажырататын белгілері) 
 
 
Инфекциялық  аурулар  мен  сепси  үшін  бактериемия  және  токсемия  (қанға 

106 
 
түсетін,  бактериндік  және  ұлпалық  ыдырау  өнімдерімен  тудындайтын 
құбылыстар) ортақы болып табылады.   
 
 
 
 
 
 
 
Патогенді микробтардың ені орындарын «сепсис қақпасы» деп атайды. Оған 
тән:  1)  септикалық  ошақ  немесе  ағзадағы  зақымдалу  өткен  біріншілік  афект;  2) 
аймақтық  лимфоденит;  3)  лимфангит  және  флебит  (жаралық,  төлдеуден  кейінгі, 
кіндік сепсисі және т.б. болуы мүмкін.)    
 
 
 
 
 
 
 
Сепси қақпасының сипаты мен сыртқы түр ағза реактивтілігіне байланысты .  
 
Лимфангит  (лимфа  тамырларының  қабынуы)  қоздырғышты  қабыну 
ошағынан  аймақтық  лимфа  түйіндеріне  дейін  зерттеу  жолында  дамиды. 
Лимфангит  іріңді  және  іріңсіз  болуы  мүмкін.  Тамырлардың  іріңсіз  қабырғасы 
серозды-  фибринозды  сұйықтықпен  қанығады  және  үрдіс  тромбозбен  асқынады 
(тромбо-лимфангит).  Іріңді  лимфангит  кезінде  іріңді  экссудатпен  диффузды 
инфильтрленген  зақымдалу  аумағында  ұлпа  және  тамыр  контурлары  толықтай 
жоғалып кетеді.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Макроскопиялық  лимфангинит  септикалық  ошақтан  аймақтық  лимфа 
түйіндеріне бағытталған қызыл жолақтар түрінде көрінеді. Лимфа түйіндері: өткір 
лимфаденит, жиі іріңді, ал кейде толық іріңдену. Септикалық ошақ венасындағы 
өзгерістер  лимфа  тамырларындағы  өзгерістерге  ұқсас  (эндо-,  пери-, 
тромбофлебиттер  және  іріңді  тромбофлебит),  бірақ  бұл  өзгерістер  болмауы 
мүмкін.     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Криптогенді  сепсис  (жабық)  –  септикалық  ошақ  табылмаған  формасы.  Бұл 
бактериялардың  ағзаларға  ешқандай  анатомиялық  зақымдану  қалдырмай  өтетін 
қасиеттерімен түсіндіріледі.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сепсистің  ағымы  әдетте  өткір,  кейде    өткірлеу,  1-2  күн  ішінде  өліммен 
аяқталады  және  тіпті,  бірнеше  сағаттардан  кейінде  болуы  мүмкін.  Созылмалы 
сепсис – бірнеше айлар бойы созылады. 
Клиникалық – анатомиялық белгілері бойынша ажыратады 
Септикалық қатерлі нұсқасы (өткір 
форма). Өлімнің үлкен пайызы, ағзалар 
дегенеративтік – некротикалық және 
геморрагиялық құбылыстарға ие 
болады 
Пиемия (созылмалы формасы) ұзақ 
уақыттық ағым, өлім пайызы аз, қабыну 
үрдістері де аз дамиды (іріңді). 
 
 
Егер  1  және  2  формалардың  белгілері  байқалса,  онда  осептикопиемие  деп 
аталады (ауыспалы формасы).  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Септицемия. 1.Геморрагиялық диатез құбылысы (тері асты клетчаткасы және 
эритроциттер  гемолизі  салдарынан  сары  аурулық  шелдер).  Тамырлардағы 
қандары сұйық, кіршең, гемолиздің белгілері тән. 
 
 
 
 
 

107 
 
 
2.Аймақтық лимфа түйіндерінің серозды – геморрагиялық лимфадениті. 
 
3.Өткір  талақтану  (септикалық  көк  бауыр),  көк  бауырдың  көлемі  2-3  есе 
ұлғайған,  кескен  кезде  борпылдақ,  жазық  бұлшық  еттерінің  шала  салдану 
әсерінен оңай жыртылады, күрең түсті. Жүдеу жануарларда және өткірлеу ағымда 
талақтану болмауыда мүмкін. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.Бауырдың,  бүйректің,  миокардтың  түйіршікті  дистрофиясы.  Жүректе 
миокардтың  күңгірттігінен  басқа,  қуысының  кеңейгендігі,  эпи-  және 
эндокардтағы  (әсіресе  сол  қарыншаның),  сондай-ақ,  клапандардағы  (септикалық 
эндокард) қанталаулар байқалады.   
 
 
 
 
 
 
 
 
5.Өкпе  гиперемиясы  және  ісігі  (геморрагиялық  пневмония).  Кейде,  өкпеде 
геморрагиялық  және  катаральдік  пневмония  аумақтары,  ал  пиосепсис  кезінде 
абцесстер мен іріңді бронхопневмония ошақтары байқалады. 
 
  
 
 
6.Гемолиз   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7.Кілегей қабығының сәл сарғыштануы   
 
 
 
 
 
 
Пиемия  септициемиядан  барлық  ағзада  іріңді  ошақтардың  болуымен 
ерекшеленеді:  өкпе,  көк  бауыр,  бүйректер,  бауыр,  миокард,  бас  миы  және  т.б. 
іріңді  артриттер,  тері  асты  және  бұлшық  ет  аралық  клечатканың  флегмонасы 
болуы мүмкін. Пиемия кезінде инфекция сепикалық ошақтан  венадағы қан тогы 
арқылы  өкпеге  енеді,  ол  жерде  жаңа  септикалық  ошақтар  қалыптасады.  Кейін, 
өкпе  венасы  сен  сол  жүрек  арқылы  қан  айналымының  үлкен  блогы 
инфнекцияланады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Стрептококк сепсисті ең жиі қоздырушы болып табылады және ол қатерсіз. 
 
Ашып сою:  1) инфекция қақпаларында іріңді ошақтар; 
 
 
 
 
           
2) аймақтық лимфа түйіндерінің іріңді лимфадениті;  
 
 
       
3)  өкпеде,  бауырда,  көк  бауырда  және  басқада  ағзаларда 
абцесстер;   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
       
4) іріңді артриттер, плевриттер, перикардиттер. 
 
 
 
   
 
3.Сібір жарасы.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Азық,  су,  жәндіктер  арқылы  жұғады.  Ағымы  әдетте  өткір,  сирек  ауырлау 
формада (карбункулезді). 
Клиникалық – анатомия жағынан ажыратады 
Септикалық формасы: 
септицемияның жалпы белілері   
 
 
 
Карбункулезді формасы: инфекция 
қақпасы аумағында дамитын 
спецификалық сібір жарасы үрдісінің 
орналасу орынын анықтау              
 
  

108 
 
 
Спецификалық өзгерістердің орналасуына байланысты 4 формасы болады: 1) 
тері; 2) ішек; 3) өкпелік; 4) тонсиллярлы (сібір жаралық ангина) 
 
Патологиялық – анатомиялық ашып сою   
 
 
 
 
 
 
Септикалық формасы   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Табиғи саңылаулардан қанды ағулардың болуы. Өліктік сіресуі әлсіз немесе 
болмауыда  мүмкін.  өткір  спленит  (көк  бауыры  3-5  есе  ұлғайған)  Бүйректе, 
бауырда,  миокардта  түйіршікті  дистрофия.  Қан  гемолизі  (ауада  нашар 
қышқылданады,  соның  салдарынан  ашық  түсті  болады).  Гематурия.Тері  асты 
және  бұлшық  ет  аралыөқ  клечаткадағы  серозды  –  геморрагиялық  ісіктер.  Сирек 
карбункулалаы  катаральді  –  геморрагиялық  энтерит  (карбункулезді  формасы 
кезінде).  Құрсақ  және  кеуде  қуысында  геморрагиялық  транссудат  болады. 
Өкпенің  гиперемиясы  және  ісінуі  (өкпе  қанға  толы,  кейде  гемморрагиялық 
пневмонияның  лобомерлі  фокустары  болады).  Күйіс  қайыратындарда  сес  қарын 
тимпаниясы,  жылқыларда  ішек  метиоризімі.  Сібір  жарасының  қарапайым 
формасы  кезінде  гемморагиялық  менингоэпцифалит  (қойларда  өткір  ағымы 
кезінде)  болады.  Осы  жағыдайда,  клинкалық  белгілері  кенет  пайда  болады, 
жануарлар  құлайды,  мұрын  саңылауларынан,  ауыздан  қанды  көбік  атқылайды 
және тынысы қиындағанда, конвульсия болған кезде олар өледі.   
 
 
 
Карбункулезді формасы (қатерсіз).   
 
 
 
 
 
 
Үрдіс  теріде  шектелген  қызарумен  және  қабынды  экссудатының  пайда 
болуымен басталады, олар тұйық конус түріндегі қызыл алаңның орталық бөлігін 
көтереді.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Конус шыңында эпителий қабаты алынып қалады және оның астында мөлдір 
немесе  күңгірт  сұйықтығы  бар  көпіршік  түзіледі.  Ол  кейін  кеуіп,  қара  көмірге 
айналады. Тері асты клечаткасы жуандалады, ісінеді.  
 
 
 
 
 
Макроскопиясы  1)тері  және  тері  асты  клечаткасының  өткір  серозды  – 
геморрагиялық қабынуы.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жануарларда  терісінің  біріншілік  карбункуласы  қоңыр  –  қызыл  түске  ие, 
оның ортасында кабыршақ, кейін жара түзіледі. 
 
 
 
 
 
 
Қойлар мен ірі қара малдарда пустулалар мен қара қабыршақ түзіледі (оларда 
сібір жарасы вульгврлы серозды – геморрагиялық ісік түрінде өтетіндіктен).  
 
Өткір өтетін инфекциялық аурулардан дифференциальді диагностикалау.  
 
Ірі  қара  малдар,  жылқы  пироплазмидозыанық  сарғыштықпен,  жұмсақ 
ұлпалардың  ісінуімен,  ұлғайған  көкбауырдың  пульпасымен,  ішек  –  қарын 
тромбасында жергілікті және диффузды өзгерістермен, терідегі карбункулалармен 
көрінеді. Жылқылардың инфекциялық анемиясы кезінде тері асты клечаткасының 
ісінуі  мен  қан  қоспасы  жоқ  құрсақ  клечаткасының  серозды  сипаты  байқалады, 
ұлпалар  сарғайған,  көк  бауыр  ұлғайған,  бірақ  қан  сұйық,  сулы,  ақшыл  –  қызыл, 

109 
 
ұюы жақсы болады.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қатерлі ісік кезінде: соққы жергілікті өзгерістермен пайда болады.  
 
 
Жылқылардың терісінжегі осындай шектелген аумақтар. Карбункуланы еске 
түсіреді,  ол  аумақтарда  бұлшық  еттердің  серозды  –  гемморагиялық  қабынуы 
байқалады,  ақырында  некроз  және  крепитация  мен  газ  түзілу  пайда  болады.  Ірі 
қара  малдар  мен  қойларда  қатерлі  ісік  кезіндегі  өзгерістер  жыныс  ағзаларының 
маңайына орналасады және туу кезіндегі зақымдалуларға байланысты.  
 
 
Күйіс қайыратындардың эмфизематозды карбункуласы кезінде көкбауырдың 
ұлғаюы және ісіктік қабынулар, терідегі ісінулер болмайды. 
 
 
 
 
Пастереллездің өткір формасы кезінде көкбауырдың ұлғаюы болмайды. 
 
ӨТКІР БАКТЕРИАЛДЫҚ ИНФЕКЦИЯЛАР 
 
Жоспар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.Шошқа тілмесі   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.Пастереллез 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.Сальмонеллез 
 
1.Шошқа  тілмесі  (Erysihelas)  –  жоғары  лихорадкамен,  экзантемасен, 
созылмалы  ағымы  кезінде  –  некротикалық  дерматитпен,  полиартритпен 
сипатталатын,  шошқалардың  инфекциялық  ауруы.  Қоздырушысы  –  Bac 
rhusiopathie  suis.  Шошқалардан  басқа  құстарда  сезімтал  келеді,  бірақ  негізінен 
шошқалар аурады (3 айдан бір жасқа дейінгілер). 
 
 
 
 
 
 
Адамдарда  терісі,  жиі  алақан  терісі  зақымдалған,  қоллокальді  формада 
қатерсіз түрде өтеді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Патогенезі: Алиментарлы жолмен немесе зақымдалған тері арқылы жұғады. 
Қоздырғыш  қан  арқылы  тарайды  және  қанда  тез  көбейеді,  бактериемия  пайда 
болады. Интоксикация әсерінен сепсис дамиды. 
 
 
 
 
 
 
Экзантемалы  бөртпе  –  шошқа  тілмесінің  қоздырғышына  жануардың 
сенсибилизделген ағзасының терідегі аллергиялық реакцияларының пайда болуы. 
Қарапайым ағым кезінде бөртпелер дамып үогермейді.  
 
 
 
 
 
Ағымы бойынша қарапайым, өткір, өткірлеу және созылмалы болады.   
 
Қарапайым  ағымы:  бөртпенің  теріде  дамып  ұлгермеуі  кезіндегі,  өткір 
сепсипен  сипатталады,  ал  ашып  сою  кезінде  ағзаларда  іркілген  гиперемия 
байқалады, серозды қабықшаларда өткір өкпе ісігі және жеке қанталаулар болады. 
Бұл «ақ тілме».    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Өткір  ағымы  кезінде  клиникалық  –  анатомиялық  бейнелері    әдеттегідей. 
Теріде,  әсіресе  құлақ,  мойын,  кеуде  және  қарын  терілерінде  белсенді  гиперемия 
ошағының  дақтары  түрінлегі  бөртпелер  пайда  болады,  жануар  өлік  диффузды 

110 
 
іркілген  гиперемияланған  дақтар  түріне  ие  болады.  Бұл  орындарда  тері  асты 
клнчаткасы  қызылдау  (гемоглабин  имбибиациясы  нәтежиесінде).  Қуыстарында 
(кеуде  және  құрсақ)  фибринді  транссудат  болады,  олар  асқазанның,  ішектің, 
плевраның, перикардтың серозды қабатына жабысады. 
 
 
 
 
 
Кқк  бауырдың  гиперемияланған  қойртпақтары  күрең  түсті,  көгілдір  реңді. 
Қойыртпақтары  қысымды,  сәл  болбырланған,  кескен  кезде  ісінеді,  беткейіндегі 
қырындысы  кішкентай:  фолликулалар  мен  трабекулалар  байқалмайды.  Лимфа 
түйіндері  гиперемияланған,  қызы-көк  түсті,  көлемі  ұлғайған,  кескен  кезде 
шырынды.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Микроскопиялық өзгерістер серозды лимфаденитке тән. Асқазанның кілегей 
қабығының  безді  бөлігі  ісінген,  ашық  –  қызыл  түсті,  анық  қанталаулар, 
созылыңқы шырышпен қапталған. Осындай өзгерістер ішектің жіңішке бөлігінде 
де болады. Кейде катаральді қабынулар пейер қотырларының гиперплазиясымен, 
солитарлы фолликулалармен сүйемелденеді.   
 
 
 
 
 
 
Бүйректер  күрең  қызыл  түсті  және  осы  фонда  сирек  дақтар  пайда  болады. 
Кеске кезде: қабықшалы және ми затының арасындағы шекаралары өшірілген. 
 
Қабықшалы  қабаттағы  мальпигилі  шумақшалар  толысқан  (күрең  түсті). 
Микроскопиясы:бауеменді  капсулалар  қуысында  геморрагиялық  экссудаттың 
жиналуы,  ал  бүйрек  ұлпаларының  өзгерісі  геморрагиялық  гломерулонефритке 
сәйкес.      
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жуан ішекте, шажырақай безінде, бауырда, жүрек бұлшық етінде, өкпелде – 
венозды  қанға  толулар.  Өкпедегі  іркілген  гиперемия  өткір  ісінумен  жалғасады, 
және  осы  кезде  бронхтарда,  трахеяларда  мұрыннан  бөлінетін  көбікті  қызғылт 
сұйықтық болады. Қан кету тілмеге тән  ерекшелік болып табылмайды, әдетте бұл 
сібір  жарасы  мен  обаға  тән.  Олар  жеке  жатқан  лимфа  түйіндерінде,  эпикард 
астында,  бүйректерде,  жіңішке  ішекте  және  серозды  қабықшаларда  кездесуі 
мүмкін.  Жүрек  бұлшық  етін  кескен  кезде  сұр  ұяшықтар  мен  жолақтар  көрінеді, 
олар түйіршікті дистрофия аумағына сәйкес.   
 
 
 
 
 
 
Аурудың  өткірлеу  ағымы  күбіреуіктер  түзілген  серозды  дерматиттің 
болуымен  сипатталады  (қалақай  сүзегі  –  «есекжем»).  Құрсақ,  бел,  арқа,  кеуде 
аумақтарында пішіні әр түрлі аумақтар кездеседі (1-4 см). Ашық – қызыл немесе 
қып  –  қызыл  түсті,  зақымдалмаған  теріден  3-4  мм-ге  көтеріледі.  Зақымдалған 
аумақтардан  қызыл  жиекпен  жиектелеген  ақ  күлдіреуіктер  (ішіне  серозды 
сұйықтық жиналады) немесе ақшыл – қоңыр қабықшалар көрінеді. Некроз болған 
жағыдайда қиқымдары түсіп қалады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тілменің созылмалы ағымы тілменің варикоздық эндокардиті мен артритінің, 
кейде некротикалық дерматитінің болуымен сипатталады.  
 
 
 
 
Патогенезі:  Ағзаның  аллергиялық  жағыдайына  байланысты  туындайтын 
эндокардит. Жиі екі қақпалы клапандар, сирек үш қақпалы, аортальді және өкпе 

111 
 
аартериясының клапандары зақымдалады.  Алғашында олар клапан шеттеріндегі 
фибриннің болбыр бөлінуі, кейін оларды эараның эндокардында қалдыра отырып 
жоюға  болады.  Тромбалық  массалар  түсті  орамжапырақ  түсіне  ұқсас,  дәнекер 
ұлпалары ұзарған. Осыған байланысты, жүрек  ақаулары оның қуысының кеңеюі 
мен  белгілі  бөлімдеріндегі  қабырғаларының  компенсаторлы  гипертрофиясын 
еліктіреді.  Кейін  декомпенсация  туындайды,  ол  жүрек  әрекетінің  төмендеуі 
салдарынан, өкпе мен бауырдың созылмалы іркілген гиперемися, құрсақ қуысына 
су  жиналу  мен  асцит  салдарынан  пайда  болады.  Тромблардан бөлінген кесектер 
бүйректерге, көкбауырға түседі және анемиялық инфаркт тудырады.   
 
 
Тілме  кезінде  жиі  артрит  дамиды  (өткір  кезеңінде,  ал  кеш  кезеңінде  нақты 
көрінеді). Қабыну үрдісі фибриноздық жуандауға ұшырайтын буындық дорбаның 
синовиалық қабықшасынада тарайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тілме  кезіндегі  некротикалық  дерматит  –  құрғақ  гангренаға  ұқсас  –  бұл 
есекжмен ауырған шошқалардағы тілме бөртпесінің некрозы. 
 
 
 
 
Өлген  тері  тығыз  қатты  құрғақ  қабыршақ  түріне  ие  болады. 
Қабықшаларының  бөлінуі  демаркуиондық  іріңдену  жолымен  өтеді,  одан  кейін 
тығыз тыртықтану қалады. Кейде құлақ қалқаны мен құйрық бөліктері қалады.  
 
Тілменің  дифференциальдық  диагнозын  клиникалық  белгілеріне  қарап 
қояды. Шошқа тілмесін геморрагиялық бөртпелер, лимфа түйіндерінің мраморлы 
өзгерісіғ  нәтежиесіндесинустарда    қан  талаулар  болатын  оба  ауруынан  ажырату 
қажет.  Серозды  қабықшалар  мен  паренхиматозды  ағзаларда,  әсіресе  бүйректің 
кілегей  қабықтарында  қанталаулар  байқалады,  көкбауыр  ұлғаяды.  Пастереллезге 
крупозды пневмония, фмбринозды плеврит және перикардит тән. 
 
 
 
Шошқалардағы сібір жаралық сепсисі серозды – геморрагилық акцентпенөте 
сирек өтеді, сондықтан тілмеден ажыратудың қажеті жоқ. Артриттер пастереллез, 
бруцеллез,  туберкуллез  кезінде  болуы  мүмкін,  бірақ  бұл  аурулар  кезінде  олар 
іріңді сипатқа ие. Эндокардит созылмалы тілме инфекциясының морфологиялық 
белгілеріне тән және жоғарыда аталған аурулар кезінде кездеспейді.   
 
 
  2  Пастереллез  –  сүт  қоректілер  мен  құстардың  инфекциялық  ауруы. 
Қоздырғышы  –  Pagteurella  (Луи  Пастердің  құрметіне).  Белгілері:  өкпедегі 
крупозды қабынулар, тері және бұлшық ет аралық клечатканың ауқымды ісіктері, 
серозды және шырышты қабыұшаларда қанталаулар болады, сондықтан аурудың 
екінші атауы – гемосептицемия немесе геморрагиялық септициемия.   
 
Жиі ірі  қара  малдарда,  шошқаларда,  қойларда  және  құстарда  таралған. 
Барлық  жастық  топтарда  тіркеледі.  Нақты  беліглері  үлкен  жануарларда 
байқалады.  Микроағзалар  сапрофиттер  секілді  ішек  –  қарын  жолының  және 
тыныс  жолдарының  кілегей  қабықтарында  өмір  сүреді.  Орналасқан  пастереллез 
формаларынан  бұзаулардың  пастереллездік  менингиті  және  сиырлардың 
желінсауы кездеседі.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 

112 
 
 
Патогенезі:   Пастереллез  өткір  өтеді  (жануар  12-24  сағаттан  кейін  өледі) 
немесе  ұзақ уақыт өткен соң крупозды пневмонияның дамуына алып келеді. Ірі 
қара малдарда өткірден тыс (ісікті формасы) және өткір (кеуделік формасы) өтеді. 
Өткірден  тыс  ағым  кезінде  ашып  сою  көрінісі  сероздық  қабықшалардағы 
қанталаулармен, 
лимфа 
түйіндерінің 
ісінуімен, 
олардағы 
ауқымды 
қантанталаулармен,  сероздық  қабықшалардағы  қанды  сұйықтықтың  болуымен, 
геморрагиялық  сипаттағы  өткір  гастроэнтеритпен  сипатталады.  Бас,  мойын, 
кеуде,  жыныс  ағзалары  және  артқы  қуыс  саңылаулары  аумағындағы  бұлшық  ет 
аралық және тері асы клечаткасына ісіну тән. Жаппай ісінулер жұтқыншақ және 
жақ аралық кеңістігінде пайда болады. Паренхиматозды ағзаларда дистрофиялық 
өзгерістер  байқалады  (бүйрек,  бауыр,  жүрек).  Сібір  жарасынан  ажырату  керек 
(көк  бауыр,  геморрагиялық  лимфаденит).  Пастереллездің  кеуделік  формасын 
контагиозды  формадан  ажыратады  (өкпенің  мәрмәрлығы  және  секвестрдің 
болуы).     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Патологиялық  диагнозы:  Сүт  қоректілердің  пастереллезі.  Өткірден  тыс 
формасы (ісіктік). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бас,  мойын,  кеуде  аумағындағы  тері  асты  және  бұлшық  ет  аралық 
клечаткалардың, еріннің, тілдің, жұтқыншақтың, көмекейдің серозды  – қабынған 
ісіктері.  Ішек  қарын  жолының  кілегей  қабықтарында,  эпикард,  құрсақ 
қуысындағы,  плевра,  трахея  кілегей қабықтарында  геморрагиялар пайда болады. 
Жақ  асты,  жұтқыншақ  арты,  жауырын  алды  лимфа  түйіндерінің  серозды-
геморрагиялық  лимфадениті.  Бауырдың,  бүйректің  және  миокардтың  түйіршікті 
дистрофиясы.  Көк  бауыр  жауап  қайтармайды.  Өткір  катаральді  абомазит  және 
энтерит.  Өкпенің  гиперемиясы  мен  ісінуі,  кейдк  серозды  пневмония.Сүт 
қоректілердің пастереллезі.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Өткір формасы (кеуделік). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Некрозды  лобарлық  крупозды  пневмония.  Серозды  –  фибринозды  плеврит 
және  перикардит.  Геморрагиялық  диатез  құбылысы.  Бронхиалдық  және 
қабырғалық  лимфа  түйіндерінің  серозды  қабынуы.  Бүйректің,  бауырдың  және 
миокардтың түйіршікті дистрофиясы. Өткір катаральді гастроэнтрит.   
 
 
 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: