Уарлар патологиясының негіздері оқу құралы Қостанай, 2016 4

65 
 
 
Лейкоздардың  жіктелуі.  Қазіргі  уақытта  цитогенетикалық  (ұрпақтық 
торшалар бойынша) және гемолитикалық (қан құрамының сапалық және сандық 
өзгеруі)  жіктеулер  қабылданған.  Цитогенетикалық  жіктеулер  қандай  қан  түзуші 
ұлпаның  онкорнавирустардан  ақпарат  ала  отырып,  үздіксіз  бөліне  бастауына 
негізделген. Лейкоздың  5 түрі болады: лимфоидты, миелоидты, гемацитобластоз, 
лимфоретикулосаркома, лимфогранулематоз.   
 
 
 
 
 
 
Лимфолейкоз.Патологиялық үрдіске бірінші кезекте лимфа түйіндері мен көк 
бауыр,  кейін  бауыр,  бүйрек,  жүрек  және  басқада  ағзалар  ұшырайды,  оларда 
лимфоциттерден  пайда  болған  ісік  тәрізді  өскіндер  және  олардың  жетілмеген 
формалары – пролимфоциттер мен лимфобласттар болады.Көк бауырдағы барлық 
фоликулалар  көлемі  жағынан  ұлғаяды  және  перефериясы  бойынша  жетілмеген 
лимфоидты торшалардың үлкен мөлшері байқалады.         
 
 
 
 
Лимфоидты  пролиферация  нәтежиесінде  қызыл  және  ақ  қуыстардың  шеті 
күңгірттенеді,  ал  фолликулалардың  шеттері  жоғалады.  Лимфа  түйіндерінде 
фолликулалардың  кескіні  күңігірт  болады.  Синустарының  капсуласында 
жетілмеген  торшалардың  пролиферациясы  байқалады:  пролимфоциттердің  және 
лимфобластардың. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бауырда  –  дәнекер  ұлпасының  бөлік  аралық  лимфоидты  торшаларының 
ошақты жиналуы жүреді, ал лимфоидты торшалардың арқа аралық капиллярлары 
тізбектеліп орналасады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Гемацитобластоз  –  ақшыл  көк  түсті  цитоплазманың  (гематоксилн  және 
эозинмен  бояу)  кішкентай  аумағы  мен  бірнеше  ядрошықтары  және  ірі  бұршақ 
тәрізді ядролары бар ірі торшалы ұлпалар мен ағзалардың инфильтрациясы.          
 
 Гемацитобластоздар ісікті өскіндерден тұрады, ал ісіктерді макроскопиялық 
тексергенде  жасыл  түсті  болады,  ол  хлоролейкоздар  деп  аталады. 
Гемацитобластоздар тобына эритробластоздарда енеді. Бұлұлпа инфильтрациясы 
ядолы  торшалардан  өткен  кездегі  лейкоздар.  Оларды  эритронормобласттар  деп 
атайды.  Бұл  жағыдайларда  ісіктік  өскіндер  қызыл  түске  боялады  және  лейкоз 
эритробластоз атауына ие болады.       
 
 
 
 
 
 
 
 
Ретикулолимфосаркома бірнеші ядрошығы бар, ақшыл дөңелек ядролы және 
базофильді 
цитоплазманың 
кең 
аумағы 
бар, 
пішіні 
полигональді, 
дифференцирленбеген ретикулярлы торшалардың   ісікті өсуімен сипатталады. 
 
Лимфогранулематоз    -  қатерлі  лимфома,  саркома,  Ходжкина,  Ходжкина 
ауруы – бұл сол және басқа аурулардың синонимі, бірінші кезекте мойын, көкірек 
лимфа  түйіндерінің,  ал  нәтежиесінде  барлық  ағзаның  зақымдалуымен 
сипатталады.         
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

66 
 
ТЕҢГЕРУЛІК-БЕЙІМДЕУШІЛІК ҮРДІСТЕР 
 
Жоспары    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Гипертрофия, гиперплазия  
 
 
 
 
 
 
 
2. Регенерация    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.Ұйымдасу(организация) және инкапсуляция,метаплазия, транспланттаттау  
 
Ағзаның  бейімделушілік  реакциялары  -  бұл  мүшенің  қызметі  қайта 
құрылғанда,  ал  олардың  тұтастығы  бұзылғанда  қалпына  келтіру  реакциялары 
өзгереді.  Ағзадағы  бейімделушілік  және  қалпына  келтірілетін  үрдістерге  - 
гипертрофия,  регенерация,  ұйымдасу(организация),  инкапсуляция,  метаплазия 
және транспланттаттау жатады.    
 
 
 
 
 
 
 
1.  Гипертрофия,  гиперплазия  -  бастапқыда  қалыпты  мөлшерде  болып, 
сосын  мүше  немесе  ұлпаның  көлемінің  ұлғаюы.  Гипертрофияға  ағзаның  туа 
біткен ұлғаюы (кемістік, гипергенезия), ағзаның және ұлпаның өсе келе ұлғаюы, 
домбыққан  көріністер,  ішіндегілердің  шамадан  тыс  толуынан  ағза  қуысының 
кеңеюі жатпайды.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гипертрофияның белгілері: 1) бастапқыда мүше немесе ұлпа қалыпты өсіп, 
кейін кеңеюі; 2) мүшенің үлкеюінің бейімделушілік сипаты.  
 
 
 
 
 
 
    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гипертрофия        
 
 
         физиологиялық                                патологиялық  
   табиғи  себептердің  әсері-                патогенді  факторлардың  әсерінен  ұлғаю.  Нәнен 
ұлғаю(қаңқа бұлшық-                 тижесінде ағзалардың нейрогуморальдық 
еттері, физиологиялық қы-        регуляциясы бұзылады және гипертрофиялық 
сым нәтижесінде, лакта-                 үрдіс атрофия мен дистрофияға өтеді 
ция кезіндегі желін. 
Мүше немесе ұлпаның көлемінің ұлғаюының 
механизміне байланысты бөлінеді 
1. Жеке гипертрофия - ағзаның 
ұлпалық элементтерінің 
нәтижесінде ұлпаның немесе 
ағзаның ұлғаюы(буаз жатырының 
бұлшықет талшығының 8-10 есе 
ұлғаюы) 
2.Гиперплазия - ұлпалық 
элементтерінің көбеюі және үлкеюі 
нәтижесінде көлемінің ұлғаюы 
(митохондрия, рибосомалардың, 
ЭПТ - органеллалардың ұлғаюы 
нәтижесінде талақтың үлкеюі) 

67 
 
 
                                                                                                        
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                   
 
 
1. Шынай гипертрофия -                              2. Жалған гипертрофия -    
көлемінің немесе  мөлшері-                        майлы немесе дәнекер ұлпасының  
нің барлық органикалық ұлпалық              өсуі нәтижесінде ағзаның ұлғаюы.  
элементтерді құрайтын                            Паренхиманың мөлшері азаяды,яғ- 
шамалас ұлғаю, негізгі паренхима-            ни, ағзаның атрофиясы байқалады.  
тоздық түрде.Ол  бейімделушілік               Шынайы немесе гипертрофиялық  
 қасиетке ие(физиологиялық,                          бос орын пайда болады.   
қызметтік, ұқсас гипертрофиялық,                 Белгілері:  
Шығу тегіне байланысты гипертрофия 
бөлінеді 
1. Қызметтік 
(компенсаторлық) 
шамадан тыс 
физиологиялық 
қысымның 
әсерінен(несеп 
көпіршігінің несеп 
шығарушы 
каналдарының тарылуы) 
2. Ұқсас 
(орынбасушы)жұ
п ағзалардың 
өшуі 
салдарынан(бүйре
к) 
3. Гуморальдік (өзара 
байланысты) ішкі 
секреция бездерінің 
өзгерісі кезінде(гипофиз 
кезінде кәрі жануарларда 
төменгі жақтар мен 
сирақтарыныңкөлемінің 
ұлғаюы ) 
4. Босаған 
кеңістіктегі бос 
орын(бүйрек 
атрофияға 
ұшырағанда 
капсулада майлы 
ұлпа өседі) 
5. Физикалық немесе химиялық 
әсердің нәтижесінде 
гипертрофиялық  ұлғаю 
болады(кейбір заттардың енуінен 
рецепторлардың қозуы 
нәтижесінде көлемінің ұлғаюын 
шақырады) 
Ағзаның гипертрофиясын құрайтын 
ұлпалардың ұлғаюына байланысты 
бөлінеді 

68 
 
гипертрофиялық өсу).                                      ағзаның көлемінің ұлғаюы, 
Белгілері:                                                           паренхиманың кішіреюі,  
1) жұп ағзалармен                                             майлы немесе дәнекер  
салыстырғанда, ағзаның көлемінің                 ұлпаның өсуі.  
немесе массасының ұлғаюы. Бүйрек,              
талақ сияқты мүшелердің шеттерінің  
қалыңдауы.  
Бұлшықет түйінінің қалыңдығының,  
ағза бөліктерінің және т.б.  
көлемінің ұлғаюы.  
 
      Қуыстық ағзаларда гипертрофия бөлінеді: 
 
 
 
 
              Гипертрофирленген ағзаның қызметі төмендейді.  
 
 
 
Гипртрофияның нәтижесі: 
  1) қалыпқа келу                               2) декомпенсация (кемістік, немесе                                                                                      
                                                               ағзаның қызметінің тоқтауы) 
 
1. Гиперплазия - зақымданған ағзаның торшасының көлемінің ұлғаюы. Бұл 
митохондрияның,  цитоплазманың  және  т.б.  көлемі  мен  мөлшерінің  ұлғаюымен 
байланысты.  Гиперплазия,  гипертрофияның,  торшаның  көбеюінде  және  жаңа 
ұлпалық 
құрылымның 
дамуының 
негізінде  жатыр.  Жылдам 
ағатын 
гиперпластикалық  үрдісте  жиі  көбейетін  торшалық  элементтердің  көлемінің 
кішіреюі байқалады.  
 
2.  Регенерация  -  ұлпалық  элементтердің  немесе  гиперплазия  дамуы 
нәтижесінде  ағзаның  шығындалған  бөлігінің  қайта  қалпына  келуі.  Барлық 
жануарларға 
тән(ассимиляция, 
диссимиляция), 
төменгі 
сатыдағы 
1) ағза қабырғасының 
концентрациялық қалыңдығы 
оның қуысының тарылуымен 
 
 
 
 
2) эксцентриялық 
гипертрофиялық  қуыстың 
кеңеюі қабырғасының 
тарылуы(алдыңғы қарынның 
тимпаниясы) 

69 
 
жануарларда(гидра,  жаңбыр  құрты  және  т.б.).  Құстар,  сүтқоректілер  тек  кейбір 
ұлпалар ғана қайта қалпына келу қабілеттілігін сақтайды.    
 
 
Эпителий және дәнекер ұлпасы бұлшықет және жүйке ұлпасына қарағанда 
жоғары 
регенеративті 
қабілеттілікке 
ие. 
Яғни, 
жиі 
зақымданатын 
ұлпалардың(эпидермис,  шырышты  қабықтар)  сүйегі  жылдамырақ  қалпына  келуі 
мүмкін.     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Регенерацияның  жылдамдығы  мен  жетілгендігі  жануардың  жасына  және 
бағу шарттарына байланысты.  
 
 
 
 
 
 
 
Толық  регенерация  -  ұлпаның  ақауының  орнын  ауыстыруы,  сәйкесінше 
шығынды. Зақымданудың аз мөлшерінде, эпидермистің зақымдалуы жеке терінің 
бұзылуынсыз болады.    
 
 
 
 
 
 
 
 
Толық  емес  регенерация  -  ұлпаның  ақауының  орнын  ауыстыруы, 
бастапқыға 
қарағанда 
ерекшеленеді(мысалы, 
кең 
ауқымды 
ақаудың 
тамырқозғалатын  құрылымның  бұзылуымен  -  тыртық  түзе  отырып,  дәнекер 
ұлпаның  ауысуы).  Регенерацияның  бұл  түрі  жүйке  ұлпасында  кездеседі.  Жүйке 
ұлпалары қайта қалпына келмейді, бірақ, қалған торшалардың қызметін атқарады. 
 
Артық регенерация - ұлпаның шектен  тыс жаңадан пайда болуы. Мысалы, 
сүйек шоры, артық түйіршікті жұмсақ ұлпалар.  
 
 
 
 
Физиологиялық регенерация  -  орын  ауыстыру  нәтижесінде  табиғи  жойылу 
болады. Мысалы, (қанның орын толтыратын арнаулы элементтері).  
 
Қалпына келтіруші регенерация - жарақат алғандағы ұлпаның алмасуы.  
 
3. 
Ұйымдасу(организация) 
және 
инкапсуляция, 
метаплазия, 
транспланттаттау  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ұйымдасу  және  инкапсуляция  деп  аталатын,  толық  емес  регенерацияға 
жақын  патологиялық  үрдістер  жатады.  Олардың  өзгеше  қатысуымен  ұлпалық 
заттар үшін пайда болады(амилоид, несепқышқылы тұзы, қан ұйындысы, фибрин, 
ірің).   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ұйымдасу - тірі ұлпаға өлі және бөгде массалардың ауысуы.  Бұл өліеттену 
аумағының  немесе  бөгде  денелердің  айналасының  қайта  қалпына  келуінің 
жалғасы.  Сорудан  және  бөгде  денелік  дәнекер  ұлпасының  және  өлі  ұлпаның 
толық  ауыстырылуынан  соң,  жаңа  ұлпаның  және  тыртықтың  жетілуі  жүреді. 
Мысалы, туберкулез ошақтарының, инфаркттың, тромбтың жазыла бастауы.  
 
Инкапсуляция  -  дәнекерұлпалық  қабықшада  өлі  және  бөгде  дененің 
айналасының  дамуы.  Яғни,  өліеттенген  аймақтардың  және  бөгде  бөліктердің 
дәнекерұлпалық капсулаға айналуы.  
 
 
 
 
 
 
 
Метаплазия(грек  тілінен  metaplasso  -  басқаша  өсу)  -  морфологиялық  және 
қызметтік  ерекшелігіне  байланысты  белгілі  бір  ұлпаның  басқа  ұлпаға  айналуы. 
Тек екі ұлпада - эпителиалды және дәнекер ұлпасында бақыланады. Көп тараған 

70 
 
метаплазияның  эпителиалды  ұлпасы  цилиндрлік  эпителийінің  сілекей 
қабықшалары тыныс, асқорыту жолдарымен, жатыр және т.б. көпқабатты жалпақ 
мүйізденген  эпителий  болып  табылады.  Метаплазияның  дәнекер  ұлпасы 
талшықты  дәнекер  ұлпасы  майлы,  сүйекті,  шеміршекті  дамуы  мысал  болады. 
Мысалы,  сүйек  сынғанда  бірінші  сынықтар  дәнекер  ұлпасы  арқылы  бір-бірімен 
жалғанады, сосын, дәнекер ұлпасы алғашында шеміршекті, кейін сүйек ұлпасына 
айналады.  Басқа  жағдайларда  сүйек  ұлпалары  жетілу  аймағында  артық  даму 
қалыптасуы  мүмкін.  Бұл  жағдайда  сүйек  шоры  пайда  болады.  Кейде  ұлпаның 
сыртқы көрінісі ғана өзгереді - жалған метаплазия.    
 
 
 
 
 
Метаплазия  тура  және  тура  емес  деп  бөлінеді.  Бірінші  жағдайда  ұлпаның 
құрылымдық элементтерінің қасиеті тура өзгереді. Мысалы, остеоидта коллагенді 
талшықтар тас байлануға айналады, остеоидта фиброциттер айналады. Тура емес 
метаплазия  -  әдетте,  патологиялық  регенерацияның  нәтижесі.  Мысалы, 
ауатамырдағы  кірпікшелі  эпителий    көпқабатты    жалпақта  дамиды.  Тура  емес 
метаплазия,  жиірек,  регенерация  кезінде  жүреді.  Әдетте,  олардың  басқа  типтегі 
келесі ажыратуларымен торшалардың көбеюі нәтижесінде дамиды. 
 
 
 
Метаплазияны  гетероплазиядан  ажырата  білу  керек,  дұрыс  емес 
эмбриогенездің  қандай-да  бір  ұлпасының  дамуы  нәтижесінде,  сондай-ақ  аталған 
морфологиялық(гистологиялық) 
аккомодация 
- 
торшаның 
пішінінің 
өзгеруі(эпителий,  мезотелий,  эндотелий)  өзгерген  физиологиялық  шарттармен 
байланысқан.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Транспланттаттау(грек  тілінен  transplantatio  -  орын  ауыстыру,  өсіру, 
отырғызу) ағзалардың хирургиялық орын ауыстыруы, немесе ұлпаның келесідей 
қайта  өсуі.  Ағзаның  ауыстырылып  отырған  аумағын  трансплантат  деп  атайды.  
Ағзаның ауыстыруға беретін ұлпасын, донор деп атайды. Ағзаның ауыстыратын 
трансплаттатын  реципиент  дейді.  Ауто-,  гомо-және  гетеротрансплантация  деп 
бөледі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Аутотрансплантация жануардың дене аумағының бір бөлігінен дененің сол 
ағзаның  екінші бір аумағына ұлпаны ауыстыру.  
 
 
 
 
 
Гомотрансплантация,  бір  түрге  жататын  малдан  алынып  екінші  малға 
ауыстырылуы.     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гетеротрансплантация  әр  түрге  жататын  малдың  бірінен  екінші  малға 
отырғызылуы.  
ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ ҚАН АЙНАЛЫМЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ 
Жоспар 
1. Гиперемия, стаз 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Қан кету 

71 
 
3. Тромбоз, эмболия 
4. Инфаркт 
 
Қан  айналымның  бұзылуы  ағзаның  бүтіндігінің  шегі,  негізгі  қызметтік 
өзгерісінде барлық ағзада және жүйеде, және бәрінен бұрын жүректің өзгерісі.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
      
 1. Гиперемия, стаз 
Артериалдық  гиперемия  оншалықты  маңызды  емес.  Венозды  гиперемия 
ұлпадағы  жоғары  қантолулармен  белгінеді.  Ол  қанның  қайта  келуімен 
байланысты, содан кейін, артериалды ағын секілді өзгермеген, немесе бірнеше есе 
кішірейген. Венозды гиперемия жергілікті және жалпы болады.   
 
Ұлпадағы  перифериялық  қанайналым  бұзылса,  сұйықтықтың  төмендеуі 
байқалуы мүмкін: транссудат, экссудат.    
 
 
 
 
 
 
Транссудат (ісінген сұйықтық) - веноздық тоқырауда дамиды, әдетте мөлдір 
болады. Ол шаятын ұлпалар, қалыпты түсін сақтайды.  
 
 
 
Экссудат  -  шығу  тегі  плазмалық  сұйықтық,  ол  қабынуда  пайда  болады, 
бұлдыр,  сұр-сарғыш  немесе  қызыл  түстес,  экссудатты  шаятын  ұлпалар  күңгірт 
реңге боялады.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жалпы веноздық гиперемия – 3 негізгі түрден тұрады - бұл қанайналымның 
аздаған  айналысының  іркілдеуі,  қанайналымның  үлкен  айналысының  және  вена 
қақпасының іркілдеуі.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қан  стазы(грек  тілінен  stasis  -  тоқтау)  -  толық  тоқтағанға  дейін  қан 
ағысының баяулауы, капиллярдағы және ұсақ венадағы қан ағысы ағзаның немесе 
ұлпаның  белгілі  бір  аумағында  кеңейтілген  және  гомогенді  бағаналарда 
Қанайналымның бұзылуы 
1. Гиперемия, стаз 
2. Қан ағу 
3. Тромбоз 
4. Эмболия 
5. Ишемия 
6. Инфаркт 

72 
 
эритроциттермен  желімденуі.  Капиллярлы  стаз  нағыз  және  іркілдек  стаз  деп 
бөледі.  Қан  стазы  қанның  тоқтауымен  сипатталады  және    бұл  венозды 
гиперемиядан  ажыратылады.  Гемолиз  және  қанның  бұрмалануы  бұл  жағдайда 
боламайды.  Қан  стазы  венозды  толыққандылық(іркілденуден  туған  стаз),  немесе 
ишемияда(ишемиялық стаз) болуы мүмкін.  
 
 
 
 
 
 
Индурация - бұл созылмалы гипоксия жағдайында ұлпалардың тығыздалуы. 
Жиі  перифериялық  қанайналым  бұзылуында  дамиды,  ағзаның  ұлпасы, 
қышқылдық  аштыққа  ұшырағанда,  барлық  мүшелердің  негізі  болып  табылатын, 
дәнекер ұлпасының арқасында өзінің стромасын түзе бастайды.   
 
2.  Қан  кету  (геморрагия)  -  қантамырлары  жүйесінен  қанның  ағуы.  Көп 
жағдайда тамырлардың жарақаттануы себеп болады(кесу,  жарылу, ауыру, тамыр 
қабырғаларының құрылысының өзгеруі - атеросклероз, қауіпті ісік және т.б.). Қан 
кету жануардың өміріне қауіпті болуы мүмкін. Бұл құйылған қанның мөлшері қан 
кету  орнына,  сондай-ақ  тамырдың  жаралануына  және  қаншалықты  тез  қан 
құйылуына 
байланысты. 
Артерияльды, 
венозды, 
капиллярлы 
және 
перенхиматозды қан кету деп бөлінеді.    
 
 
 
 
 
 
 
Артерияльды  қан  кету  зақымданған  артериядан  мейлінше  қауіпті. 
Артериядан  ағып  тұрған  қатты  сорғалаған  ақшыл-қызғыш  түсте  құйылады.  Ірі 
артериядағы қан кету бірнеше минут ішінде жануарды апатқа алып келуі мүмкін. 
Артелияльды қан кетуде тез қансырау тіпті аздаған мөлшердегі қан құйылуда да 
қауіпті болады.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Венозды  қан  кету  -  венаның  зақымдалуынан,  бірқалыпты  тоқтаусыз 
сорғалаған  қан  ағуымен  сипатталады.  Қан  қара-қызғыш  түске  боялады. 
Мойынның,  көкіректің  венасының  зақымдалуы,  қысым  шыққанда  төмендейді 
және тіпті теріс болуы мүмкін.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Капиллярлы  қан  кету  капиллярлардың  зақымдалуымен  байқалады.  Осыған 
байланысты  барлық  жара  қансырайды(кішкене  тілінулер,  жаралар).  Қан  баяу 
жиналып  және  тез  қоюланады.  Ережеге  сай,  капиллярлы  қан  кету  өздігінен 
тоқтайды.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Паренхиматозды  қан  кету  бауырдың,  бүйректің,  талақтың,  ұйқы  безі  және 
басқа паренхиматозды мүшелер, қан тамырлары көп зақымданған жерлерде пайда 
болады.  Тамыр  ұлпаларда  белгіленеді  және  құламайды.  Сол  себепті, 
паренхиматозды қан кету сирек жағдайда  өздігінен тоқтайды.    
 
Сондай-ақ  артерияның,  венаның  және  капиллярлардың  зақымдалуына 
байланысты қан кету ішкі және сыртқы болып бөлінеді.    
 
 
 
Сыртқа  қан  кету  -қанның  терінің  немесе  кілегейлі  қабықтың  зақымдалуы 
арқылы сыртқы шығуы.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қан  ішке  кету  арқылы  дене  қуысына(өкпеқап,  құрсақ,  бас  сүйек  қуысы), 

73 
 
немесе  жыныс  мүшесіне(асқазан,  ішек,  несеп  көпіршігі)  түседі.  Ішкі  қан  кетуге 
гематома  түзетін,  ұлпааралық  қанқұйылу  жатады(бұлшықетаралық,  апоневроз 
жапырақшаларымен, теріасты өзек).  
 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: