Учебная программа (Syllabus) Издание: первое
Арнайы мақсаттағы тіл және оның ерекшеліктері (LSP)
жүктеу/скачать 74,56 Kb.
|
Терминтану
| Арнайы мақсаттағы тіл және оның ерекшеліктері (LSP)
«Арнайы мақсаттағы тіл» ұғымының тарихындағы бірінші кезең 20-шы ғасырдың басына жатады, сол кезде 30-шы жылдары тілдің қызмет етуін зерттеуге көзқарас логикалық әдістің басым болуымен сипатталып, ғалымдардың зерттеу аясында тағы да мамандардың қарым-қатынасындағы шекараларды жоюға қабілетті жасанды тіл құру идеясы қолға алынды. Екінші кезеңді «стилистика» деп аталатын тәуелсіз ғылыми саланың құрылымы қалыптаса бастаған ХХ ғасырдың 50-60 жылдарының шеңберінде белгілеуге болады. Көптеген пікірталастар барысында зерттеушілер «стиль» ұғымын анықтау, стильдің дифференциалды ерекшеліктері, тілдік стиль мен сөйлеудің айрықша сипаттамалары, стильдерді жіктеу принципін анықтау, лингвистикалық және экстралингвистикалық, сөйлеу мәдениеті мен тіл мәдениетінің арақатынасы, сөйлеу мәдениеті мен стилистиканың лингвистикалық пәндер ретіндегі байланысы, тіл мен сөйлеудің функционалдық түрлерін анықтау принциптері, осы сорттар мен сөйлеу формасы (ауызша және жазбаша), ұлттық тілдің стилистикалық жүйесіндегі көркемдік стиль мен ауызекі сөйлеудің орны және т.б.проблемалық теориялық сұрақтарға жауап іздеді. Бұл мәселелер ғылыми конференцияларда талқыланып, О.С.Ахманова, Д.Д.Благой, Р.А.Будагов, В.В.Виноградов, Т.Г.Винокур, Е.М.Галкина-Федорук, А.И.Ефимов, Е.А.Земская, М.Н.Кожина, В.Г.Костомаров, Е.Г.Ризель, О.Б.Сиротинина, Л.В.Скворцов, Ю. С.Сорокин, Г.В.Степанов, Ф.П.Филин, Н.М.Шанский, Д.Н.Шмелев және басқалар сияқты көрнекті филологтардың еңбектерінде өз көрінісін тапты. Осы кезеңде болған көптеген пікірталас пікірталастарының нәтижесінде «стиль» ұғымына анықтама және осыған байланысты басқа да негізгі ұғымдар мен стилистиканың категориялары тұжырымдалды, стильдерді жіктеу принциптері анықталды, стилистиканың арасындағы шекаралар тілі мен сөйлеу стилистикасы анықталып, көркем әдебиеттің стилистикасы бөліп көрсетілді. Дегенмен, көптеген проблемалық мәселелер біржақты шешімін тапқан жоқ. ХХ ғасырдың 60-жылдарында «арнайы мақсаттағы тіл» ұғымының қалыптасу тарихындағы үшінші кезең басталады. Бұл кезең біртіндеп ғылыми функцияларға «функционалдық стиль», «регистр», «жанр» сияқты ұғымдардың (және оларды білдіретін терминдердің) енуімен сипатталады. Зерттеушілердің назары LSP-ге қатысты мәтіндердің синтаксистік құрылымына аударылады. Орыс тіл білімінде ерекше бағыт қалыптасуда - арнайы мақсаттағы тіл теориясы. Сонымен бірге, жаңа пайда болып жатқан бағыт өзінің назарын шетелдік LSP-ге (көбінесе ағылшын тіліне) аударатындығын атап өткен жөн. Кәсіби қарым-қатынас үшін ағылшын тілінің туылған күні 1962 жылы теория ұсынылған болып саналады, оған сәйкес ағылшын тілі берілген ақпараттың мазмұнына байланысты ерекшеленеді. 1960 жылдардың аяғы мен 1970 жылдардың басында ағылшын тілінің әр түрінің табиғатын зерттеуде айтарлықтай жетістік болды: атап айтқанда, жазбаша ғылыми-техникалық тілдерге сипаттама берілді. 80-90 дейін ХХ ғасырдан қазіргі уақытқа дейін «арнайы мақсаттағы тіл» ұғымының заманауи түсінігі қалыптасты және бұл тұжырымдаманың екі белгісі бар: LSP және АМТ. Ресейде «арнайы мақсаттағы тіл» терминін қолдану бастапқыда ғылыми коммуникация үшін тек ағылшын тілін қолдануды және ағылшын тілін шет тілі ретінде оқытумен байланысты болды. Тілдерді арнайы мақсатта оқыту әдістемесі мен әдістеріне көп көңіл бөлінді (соның ішінде конференциялар шеңберінде), арнайы мақсаттағы тіл ретінде ағылшын тілін оқыту әдістемесі жасалды. АМТ-ның ерекшеліктері орыс филологтары А.И.Комарованың «Арнайы мақсаттағы тіл (LSP): теориясы мен әдісі [1996] және Гвишиани Н.Б.« Ғылыми коммуникация тілі (әдістемелік мәселелер) »[1986] монографияларында егжей-тегжейлі сипатталған. Әлемде «Ағылшын тілі арнайы мақсаттар үшін» (ESP) термині немесе оның кейінірек өзгеріп отыратын термині болғанын атап өткен жөн. «Ағылшын тілі арнайы мақсатта» термині П.Стревенс, Дж.Мэнби және басқалар сияқты ғалымдардың зерттеулерінде қолданылады.Ғылыми және өндірістік-техникалық салалардағы адамдардың сөйлеу практикасын (ауызша және жазбаша) белгілеу үшін олар қазіргі уақытта тілге қосымша арнайы мақсаттар үшін келесі терминдер қолданылады: ғылыми сөйлеу, ғылыми презентация стилі, ғылыми стиль, кәсіптік тіл, арнайы тіл, ғылыми-техникалық стиль, ғылыми-техникалық тіл, ғылыми тіл, ғылымның ішкі тілі, кәсіби тілдің ішкі жүйесі, кәсіби сөйлеу, кәсіби қарым-қатынас тілі. Алайда, соңғы жылдары орыс тіл білімінде «арнайы мақсаттағы тіл» (қысқартылған нұсқасында – АМТ) термині белсенді қолданылады. Ұлттық тілдің бір түрі ретінде тілдің арнайы мақсаттарға арналған қызметтеріне мыналар жатады: ақпарат беру мүмкіндігі немесе коммуникативті функция; тілді қолдану арқылы әлемді қабылдау және тәжірибе немесе танымдық қызметті жинақтау мүмкіндігі; жинақталған білімді немесе ақпараттық функцияны сақтау және беру мүмкіндігі. Арнайы мақсаттағы тілдің даму процесі (LSC) көптілді лексиканың өзара әсерлесуімен, өзара әсерлесуімен және өзара енуімен сипатталады. жүктеу/скачать 74,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|