Басқарылатынпроцесс сипаты бойынша Автоматтанды-
рылған орталықтандырылған жүйе (АОЖ) үшке бөлінеді:
Технологиялық процесс АОЖ. Ол АБЖ құрамына кіреді.
Технологиялық процесс әдетте динамикалық сипатқа ие, ал
басқару оперативті ақпаратты талдаумен байланысты болады;
Ұйымдык АОЖ - кәсіпорындардағы АОЖ, банктік, эконо-
микалық және қаржы АОЖ;
Мамандандырылған технологиялык процесті АОЖ. Бұл жү-
йелер арнайы мақсаттағы жылдам өзгермелі процестерді, атом
реакторларын, ядролық жарылыстарды басқаруға қатысады.
АЖмобильділігі. Бұл белгі бойынша бөлініп шығады:
Стационарлық АЖ, мұндағы барлық жүйе элементтері
стационарлық құрылымдарда орналастырылады;
АЖ базасының өзгертілуі, оның барлық элементтері нысан-
дарда орналастырылады. Мұндай жүйелер функционалды ұксас
мақсатқа ие басқа нысанға базасын ауыстыра алады.
Екі қозғалмалы нысанға орналастырылатын жылжымалы
жүйелер.
Иерархиялық белгі. Иерархиялылық түрғыдан бөлінеді: бір
деңгейлі (орталықтандырылған), көпдеңгейлі (иерархиялық).
Өткізу ңабілеті. АОЖ өткізу қабілеті дегеніміз қойылған
мақсатқа қол жеткізуге бағытталған уақыт бірлігінде орындалған
есептеу жұмыстарының жалпы көлемі. Өткізу қабілеті жағынан
жүйелерді үш топқа бөледі:
Өткізу қабілеті төмен жүйелер. Олар секундына IO5 Кбайт
операция өңдейді.
Өткізу қабілеті орташа жүйелер. Секундына IO5-IO6 Кбайт
операция өңдейді.
Өткізу қабілеті жоғары жүйелер. Жұмыс өнімділігі секун-
дына 10бКбайт.
Сериялық қабілеттілік.
АЖ-ны сериялык кабілеті бойынша жіктеу кезінде жабдық-
талатын нысандардың сәйкестік дәрежесі мен өндіріске жүйе-
лерді ендіру мүмкіндіктерін ескерген жөн. Олар төмендегідей
жіктеледі:
Бір данада өндірілетін бірегей жүйелер. Мысалы, салалық
АОЖ.
Аз сериялық жүйелер. Аудандык энергетикалық нысандар-
ды басқару АОЖ.
Көп сериялы жүйелер.
Автоматтандыру дәрежесі.
Автоматтандыру дәрежесі бойынша жүйенің 2 сыныбын
карастыру қабылданған:
Ақпаратты жинау, өңдеу, талдау, сақтау және беру бойын-
ша барлық процестер адамныц катысуынсыз автоматты түрде
жүзеге асырылатын автоматты жүйелер. Адамның атқаратын
рөлі - басқару процесі барысын кадағалау және техниканың тех-
никалық жағдайын бақылау.
Тапсырмалардың бір бөлігі ЭЕМ арқылы автоматты түрде
шешілсе, бір бөлігі адамның қатысуымен шешіледі. Адам интел-
лектуалды талдау жолымен анықталатын функцияларды шешеді.
Ақпараттық жүйелердің мақсаты - оператордың тиімді ше-
шім қабылдау үшін дүрыстық деңгейі жоғары ақпаратты алуы.
Ақпараттық жүйелеріне тән ерекшелік ЭЕМ-ның ашық басқару
схемасында жұмыс істеуі болып табылады. Бұл ретте түрлі
деңгейдегі ақпараттық жүйелер мүмкін болады.
Ақпараттық жүйелер бір жағынан өндірістік процестің қа-
лыпты жүруі туралы, екінші жағынан қалыпты процестен кез
келген ауытқулар нәтижесінде туындаған жағдайлар туралы есеп
үсынуы тиіс.
Ақпараттық технологияларды жүзеге асыру құралдарына
әдетте техникалық (аппараттық) кұралдар, бағдарламалық құрал-
Дар мен аппараттық-бағдарламалық кешендер жатқызылады.
Ақпараттық технологияларды жүзеге асырудың ерекше түрі бо-
лып автоматтандырылған ақпараттық жүйелер табылады.