Университеттің 85 жылдығына арналған Қазіргі заманғы математика
функционалдық сауаттылығы - қолданбалы білім негізінде ӛмірдің
жүктеу/скачать 12,2 Mb. Pdf көрінісі
|
TaimanovMatem
- Бұл бет үшін навигация:
- Университеттің 85 жылдығына арналған «Қазіргі заманғы математика: проблемалары және қолданыстары» III халықаралық Тайманов оқуларының
| функционалдық сауаттылығы - қолданбалы білім негізінде ӛмірдің
әр тҥрлі саласындағы практикалық есептерді шешу қабілеті. Функционалдық сауатты адам - бұл әлемдегі құбылыстарды түсінетін және әлеуметтік құндылықтарға, үміттер мен мүдделерге сәйкес әрекет ететін адам. Функционалдық сауатты тұлғаның негізгі белгілері: танымпаз, адамдар арасында ӛмір сүре білетін, белгілі бір қасиеттерге ие тәуелсіз тұлға. Функционалдық сауаттылықтың мазмұны: — тілдік сауаттылық; — компьютерлік және ақпараттық сауаттылық, — құқықтық сауаттылық, — азаматтық сауаттылық, — қаржылық сауаттылық, — экологиялық хабардарлық, — функционалдық сауаттылықтың кәсіби және арнайы аспектілері (менеджмент, бизнес-жоспарлау, жаңа технологиялар және т.б.). Енді функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың педагогикалық мәселесін қарастыруға қатысты «шарттар» мен «факторлар» ұғымдарын қарастырайық. «Шарт» объектінің айналасындағы құбылыстарға қатынасын білдіретін философиялық категория. Шарт дегеніміз - заттың, процестің болуына мүмкіндік беретін басқа нәрсеге байланысты нәрсе [10, 469 б.]. «Шарт - бұл құбылыс пайда болатын және дамитын орта» [11, 474 б.]. Бұл педагогикалық зерттеуде «жағдайлар» ұғымы педагогикалық аспектіде, яғни оқу процесінде оқушылар арасында функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың Университеттің 85 жылдығына арналған «Қазіргі заманғы математика: проблемалары және қолданыстары» III халықаралық Тайманов оқуларының материалдар жинағы, 25 қараша, 2022 жыл 143 педагогикалық процесінің негізінде жатқан ӛзара байланысты компоненттер ретінде қарастырылады. Факторлар негізгі қозғаушы күштерді, функционалдық сауаттылықтың табиғаты мен ерекше белгілерін анықтайтын оны қалыптастыру процесінің себептерін білдіреді [85, 86]. Демек, факторлар функционалдық сауаттылықты қалыптастыру процесінің ішкі объективті жағы. Шарттарды жеке адам немесе педагогикалық ұжым факторлардың әсерін күшейте отырып немесе әлсірете отырып жасауы мүмкін. Демек, шарттар (жағдайлар) функционалдық сауаттылықты қалыптастыру процесіне сыртқы әсер етуші рӛлін атқарады. Математиканы оқу барысында мектеп оқушыларында функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға ықпал ететін педагогикалық жағдайларды анықтау барысында біз келесі факторлардың әсерін ескердік: 1) білім алушылардың функционалдық сауаттылық деңгейі; мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың зерттелген мәселесі тұрғысынан қоғамның қазіргі білім беру жүйесіне қойылатын талаптары; 2) білім алушылардың жасының психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері; 3) мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастыру процесіндегі математика пәнінің ерекшеліктері мен мүмкіндіктері; 4) мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың іргелі компоненті ретінде құзыреттілікке негізделген әдістеменің принциптері. Жоғарыда аталған факторлардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық. Қазіргі заманғы білім беру жүйесінің алдында ӛзін-ӛзі жетілдіруге және ӛз білімін жүзеге асыруға деген ұмтылысы бар, дүниетанымы кең, үздіксіз танымдық іс-әрекетке бағдарланған жаңа типтегі маман даярлау міндеті тұр. Бұл жағдайда білім алушы оқу процесінің белсенді қатысушысына айналады. Білім алушы ӛзінің оқуын тек формасы бойынша ғана емес, мазмұны бойынша анықтайтын және «бағыттайтын» субъектіге айналуы керек [12, С. 90-109]. Н.С. Козлов пен В.Л. Крайник бірінші курстың студенттерінің білім деңгейін анықтау бойынша жүргізген зерттеуінде жалпы білім беретін мектеп ӛзінің түлектерін университетте үздіксіз білім алуға жеткілікті дәрежеде дайындамайтынын, талапкерлердің жалпы дайындық деңгейінің тӛмен екенін кӛрсетті. [13, 76 б.]. Бұл тенденцияны білім беру сапасының халықаралық кӛрсеткіштері аясында функционалдық сауаттылық деңгейін анықтауға арналған халықаралық зерттеулер нәтижелері де растайды. Зерттеу нәтижелері бойынша қазақстандық оқушылар проблемаларды анықтау және тұжырымдау, модельдеу және оларды шешу жолдарын ұсыну мақсатында ӛмірлік жағдайларды талдау қабілеттерінің тӛмен екендігін кӛрсетіп отыр. Тапсырмаларды «оқу» үшін күрделіліктің бірінші деңгейі мәтінде тақырыпты тану, екіншісі - оқылғаннан қорытынды шығара білу, үшіншісі - ақпараттың күнделікті біліммен байланысы, тӛртіншісі – мәтінді сыни талдау, бесінші жоғары деңгейде – қажет емес немесе шындыққа жатпайтын ақпараттарды бӛліп кӛрсету, болжамдар мен қорытындыларды еркін тұжырымдау. Сонымен, «оқудағы» сауаттылық дегеніміз, ең алдымен, оқылған материалды түсіну және түсіндіру, қорытынды жасай білу, пайымдау, оқылған материалға деген кӛзқарасты тұжырымдау. Математикада ең тӛменгі бірінші деңгейі үшін сызбада немесе кестеде берілгендерді «оқу», валюта айырбастау кезінде айырбастау курсын қолдану, ортаңғы - 3 және 4 деңгейлерде қашықтықты табу үшін картаның масштабын қолдану, қозғалыс |