В республикасы Білім және ғылым министрлігі



бет80/111
Дата06.10.2023
өлшемі18,53 Mb.
#112922
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   111
Байланысты:
ҚАЗАҚ ТІЛІ-1 КІТАП, В-1

4. ТАБЫС КІЛТІ ЕҢБЕКТЕ

аулақ – в стороне; далекодальше


әмір – повелениеприказприказаниераспоряжение
барша жұрт – все население
баяу – медленный
бәсекеге қабілеттілік – конкурентоспособность
ғайып болу – незапно исчезнуть; быстро и незаметно скрыться с глаз
дереу – моментальнонемедленнототчас
екеуара – на двоих
елес – неясное очертание; силуэт
жадында сақтау – сохранить в памяти
жасқаншақтық – пугливость
жеделдік – скоростьбыстрота
зиянды – вредныйвредоносный
итермелеу - толкать; подталкивать 2) побуждатьсодействовать
кедергі – препятствиепреградапомеха
кеңесші – советчик, 2) консультант
әсерін тигізу – оказывать воздействие
көгалдандыру – озеленять
кіріс – прибыльдоход
қағида – 1) канонправило (непреложное) 2) принцип (основное начало)
қадір – ценадостоинствоценность (степень значимости кого-либо)
қажеттілік – необходимостьнадобностьпотребность
қасақана – нарочноумышленно
қолдау – поддерживатьодобрять поддерживатьодобрять
қосымша шығындар – дополнительные затраты
қуат - мощность; мощьсилаэнергия
құлшыныс – рвениеэнтузиазм
маубастық – вялостьинертность
мәжбүр ету – вынуждатьпринуждать
мүмкіндік – возможность
мүмкіндікті қалт жібермеу – не упускать возможность
несие – долгкредит
оңтайлы шешім – оптимальное решение
кикілжің - недоразумениеразмолвкассора
сараң - скупой; жадный человек; скряга
суырылып шығу – вырваться в лидеры
табандылық – устойчивость, настойчивость
табысты болу - иметь успех
тер төгу – трудиться в поте лица
тиімді – выгодныйдоходныйприбыльныйрентабельныйрациональный
толыққанды – полноценный
тосын – внезапныйслучайныйнежданныйнеожиданный
түңілу – разочаровываться
тірнектеп жүріп табу – собирать по крупицам
ұсақ-түйек – мелочь (мелкие предметы)
үнемдеу – экономитьберечь
шығыс – расход; расходы
ыждаһаттық – прилежаниервениеретивостьстарательностьусердие
ысырап – излишества в расходах; мотовство; напрасная трата; потеря


5. БОС УАҚЫТ ЖӘНЕ САЯХАТ

ақторта – язь


алабұға – окунь
беймәлім – неизвестный; безвестный; латентныйскрытый
бел байлау – решиться
бұйым –  вещьизделиепредмет
бірегей – настоящийуникальный
ғибадатхана – исповедальня; место богослужения; молитвенный дом
деректер – данныесведения; факты
мировоззрение
дүниетаным – мировоззрение
елеулі – видный; достойный уважения; заслуживающий внимания
емдік қасиет – целебное свойство
жаны ашу – пожалетьсжалиться
жарлық – распоряжениеприказание
жартас – скалаутес
жәдігер – памятникреликвия; экспонат
жетік меңгеру – освоить хорошо
жиһанкез – путешественникстранник
кері қайтару – вернуть назад
қаңқа - скелет
қолайсыз – неподходящийнеудобныйнеблагоприятный
қолжазба – рукопись
қорған – укреплениекрепость
қорым – старое кладбище
лақап ат – прозвищепсевдоним
мазар – мавзолейгробница
мәлім – известный
мерт болу – погибнутьумереть
мөлдір – чистыйпрозрачныйпрозрачно-чистый
мүсін – скульптура
насихаттау – пропагандировать
нысан –  объект
оба – курганмогильник
өлкетану –  краеведение
сазан – сазан
сауықтыру – оздоровительный
сирек –  редкий
табан балық – лещ; карась
тау шатқалы – горное ущелье
таңғажайып – удивительныйпрекрасныйпоразительныйвосхитительный
тәж – коронавенец
тұспа-тұс келу – совпадать; соответствовать друг другу
тұтастай – целиком
тынығу – отдыхать (после работы, дороги и т.п.)
тың – бодрыйкрепкийсвежийздоровыйсильный 2) новый
дулыға – воинский шлем
ұшан-теңіз – бесчисленныйбеспредельный
үрім-бұтақ – потомство
шаһар – город
шежіре – 1) родословная; 2) летопись
шортан – щука
шынар – платанчинара


6. ЖАҢАЛЫҚТАР

айрықша – особенныйособый


ауызсу тапшылығы – нехватка питьевой воды
ашкөздiк – ненасытность
әлеумет – людиобщественностьпубликасоциум
атырап – окраина; окрестности
бейімдеу –  адаптироватьподгонятьприспосабливать; сделать удобным
болжам – 1) версиягипотезадогадкапредположение 2) прогноз
біржола – все сразу; заодно; одним разом
ғаламдық жылыну – глобальное потепление
ғаламшар – планета
ғарыш айлағы – космодром
ғұлама – большой знаток; ученыйэрудит
дәуір – времяпериодэпоха
дүниеқоңыздық –  вещизммещанство
жер дүмпуі – возбуждение землетрясения
жер қыртысы – земная кора; почва
жер сілкінісі –землетрясение
жолға қою – наставить на путь
жұмылдыру – мобилизовать; привлекать многих к делу
зерделеу – осмысливать; вникать в суть; понимать
зердесiне сiңiру – доводить до сознания; внушать
зияткерлік – интеллектуальный
кепіл – ручательствопорукагарантия
кешенді шаралар – комплексные меры
күмәнсіз – несомненный
қара құрдым – черная дыра
қатер – угроза (опасность)
қауымдастық – ассоциация; сообщество
қоқыс – мусорсор; разный хлам
қоныс аудару – перекочевать на другое место
құнарлы – плодородныйпродуктивный
құпия – секрет; тайна
мұздақ жер – место, покрытое льдом; гололедица
мұздық – ледник
мінбер – трибуна
ошақ қасы – семья; семейный очаг
өгей – нероднойнекровныйнероднойнекровный
серпін – 1) размахрывокудар (ног) 2) ритм; темп
тапсырыс – заданиезаказпоручение
парақтау – листать
пиғыл – устремление
таспа – магнитная лента (носитель информации)пленка
тойымсыз – 1) ненасытныйжадныйпрожорливый
төрінен орын алу – сидеть на почетное месте
тұншықтыру – душить;
түрткі – толчокпобуждение толчокпобуждение
ыстау – коптить; обрабатывать копчением; обрабатывать окуриванием
тыныс – дыхание
айну –  отказываться (от своего слова, намерения); раздумывать
кеңiстiк – пространство
ұлтжанды – патриот своей нации; тот, кто любит свою нацию
үдеріс – процесс
үстемдік – господствопревосходство
шектеулі – ограниченныйнезначительный
шенеунік – чиновник
ізденіс – поискискание
іргелі – 1) имеющий основание 2) сильный; фундаментальный


МАҚАЛ – МӘТЕЛДЕР



  1. Әулет ағайын-туысқан әлемі

Ағайын тату болса, ат көп,
Абысын тату болса, ас көп.

Братья в ладу – коней много, невестки дружны – еды много.

Ағайын бір өліде,
Бір тіріде керек.

С родней радостью поделишься – радости прибавится, горем поделишься – горе убавится.

Жақыныңды жат етсең,
Жатқа күлкі боларсың.

Сторониться своих – стать посмешищем для чужих.

Жаман туыстан жат артық.

Добрый знакомый лучше плохой родни.

Жаман жақынын сыйламас.

Плохой человек не уважает ближнего.

Ағайын бірде араз, бірде тату.

Родичи и ссорятся, и мирится, но никогда не расходится.

Туғаныңмен сыйласпасаң, кең дүниеге сыймайсың.

Кто с родней в мире не живет,
в просторном мире места не найдет.

Өз үйім – өлең төсегім.

Мой дом – моя крепость.

Әпкенің үйі – кең жайлау.

Дом сестры – раздольное джайляу.

Ағайын – алтау, ана – біреу.

Родни много, а мать – одна.

Ата – бәйтерек, бала – жапырақ.

Отец – дерево могучее, дети – его листья.

Ата – асқар тау,
Ана – бауырындағы бұлақ,
Бала – жағасындағы құрақ.

Отец – гора, мать – родник у подножия горы, сын – тростник на берегу родника.

Атаңа не қылсаң, алдыңа сол келер.

Как отблагодаришь отца, так отблагодарят дети тебя.

Шешеге қарап қыз өсер.

Какова мать, такова и дочь.

Әдепті бала – арлы бала,
Әдепсіз бала – сорлы бала.

Воспитание ребенка – его счатье, невоспитанность его же несчастье.

Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі.

Птенец, оперившись, повторяет то, чему научился в гнезде.

Үлкенді сен сыйласаң, кіші сені сыйлайды,
Кіші сені сыйласа, кісі сені сыйлайды.

Если старших уважаешь, младшие будут тебя уважать; если младшие уважают, все люди будут тебя уважать.

Үйлену оңай,
Үй болу қиын.

Быстрая женитьба – долгое раскаяние.

Күйеу жүз жылдық,
Құда мың жылдық.

Зять – на сто лет родня, сват – на тысячу лет родня.

Екі жарты – бір бүтін.

Две половинки – одно целое

Екі жақсы қосылса,
Бірін-бірі қиыспайды.
Екі жаман қосылса,
Кең дүниеге сыйыспайды.

Двое умных сойдутся – в разлуке им места нет, два дурака сойдутся – в просторном мире им места нет.

  1. Жеке тұлғаның дамуы

Адам деген ардақты ат.

Человек – достойное человека имя.

Адам бір-біріне қонақ.

В жизни человек человеку – гость.

Ары тазаның – жаны таза.

Честного человека совесть не мучает.

Адамның сырты алдамшы.

Внешность человека обманчива.

Атаңның баласы болма,
Адамның баласы бол.

Не будь сыном только своего отца, будь сыном человека.

Кішіпейілділік – кішілік емес, кісілік қасиет.

Простота – не слабости признак, а человечности.

Кішіпейілділік – кісінің көркі.

Скромность украшает человека.

Мейірімділік – жүректен, мейірімсіздік – білектен.

Доброта идет от сердца, подлость – от силы.

Жақсы да, жақсылық та жалпыға ортақ.

От доброго человека, как и от доброго дела – всем польза.

Жамандық жақын, жақсылық алыс.

Доброта далеко обходит, зло всегда рядом ходит.

Ауру қалса да әдет қалмайды.

Одна привычка вытесняет другую.

Сабыр түбі – сары алтын.

Терпение и труд все перетрут.

Екі кеменің басын ұстаған – суға кетер.

За двумя зайцами погонишься, не одного не поймаешь; кто гонится за большим, упустит и малое.

Ырыс алды – ынтымақ.

Счастья начало – согласие.

Білекті бірді жығады,
Білімді мыңды жығады.

Сильный победит одного, знающий тысячу.

Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі ғылым біл.

Стремись изучить язык семи народов и семь разных наук.

Оқығаныңды айтпа, тоқығаныңды айт.

Говори не о том, что вычитал, а о том, что осмыслил.

Білімдіге дүние жарық,
Білімсіздің күні ғаріп.

Ученье – свет, а неученье – тьма.

Оқусыз білім жоқ,
Білімсіз күнің жоқ.

Нет жизни без знания, нет знания без учения.

Көп оқыған білмейді,
Көп тоқыған біледі.

Не тот много знает, кто много читает, а тот, кто умом вникает.

Білім инемен құдық қазғандай.

Без муки нет науки.

Күш білімде.

Знание – сила.

  1. Таңдау

Алдымен жұмыс, содан соң тыныс.

Сделай дело, гуляй смело.

Ақырын жүріп, анық бас.

Тише едешь, дальше будешь.

Талабы жоқ жас,
Қанаты жоқ құс.

Человек без цели, что птица без крыльев.

Талапты ерге нұр жауар.

К настойчивому джигиту счастье само идет навстречу.

Таудай талап бергенше, бармақтай бақ бер.

Не родись ни умен, ни красив, а родись счастлив.

Жұмыла көтерген жүк жеңіл.

Берись дружно, не будет грузно.

Жаман іс жоқ, жаман ісші бар.

У плохого работника всегда инструменты виноваты.

Жақсы жұмыс – жанға тыныс.

От хорошей работы на душе покой.

Жұмысы жемістінің – өмірі келісті.

Когда работа спорится, все в жизни ладиться.

Жігіттің жұмсаған күшін сұрама,
бітірген ісін сұра.

Не спрашивай джигита, сколько сил вложил, спрашивай, что сделал.

Еңбек ширатады, өмір үйретеді.

Труд закаляет, жизнь учит.

Қызметте туыстық болмайды.

Работа не терпит скидок на родственные отношения.

Сүйіп істеген іс шаршатпайды.

Была бы охота – заладится любая работа.

Алғыр жігіт ақылына қарай іс қылар,
Олақ жігіт оңай жұмысты күш қылар.

Ловкому и трудная работа легка, недотепе и легкая работа трудна.

Әр істің басын шалғаның – нәтижесіз қалғаның.

За все берется, да все не удается.

Іс іске үйретеді.

Всякое умение трудом дается.

Күшіңе сенбе, ісіңе сен.

Не верь словам, а верь делам.

Аз жұмысты қиынсынсаң,
Көп жұмысқа тап боларсың.

Будешь выбирать легкую работу, трудная достанется.

Көңілсіз бастаған іс көпке бармайды.



Дело, начатое без души, начатым и останется.

Жақсы жұмыс жалықтырмас.

От любимой работы не устанешь.

Жұмыстың жаманы жоқ.

Плохой работы не бывает.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   111




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет