В республикасы Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 18,53 Mb.
|
ҚАЗАҚ ТІЛІ-1 КІТАП, В-1
| Елді сүю – жүректен
Баланы кішкентайынан дамытуды ойлайтын жапон халқы бала іште жатқан сәттен бастап, он бір жасқа дейін оған өз ұлты туралы айтып, елін, жерін жақсы көруге тәрбиелейді. Ұл мен қыздың тәрбиесіндегі ерекшеліктермен қатар, қатаң бақылауда ұстайтын қағидалары да көп. Мәселен, туылған сәттен бастап жапондар қыздарын әдемі болуға үйретіп, тәрбие сабақтарына көптеп қатыстырады. Соның бір үлгісі – «гүл» сабағы. Гүл сабағында қыздар тек биологиялық жағынан емес, тәрбиелік жағынан көптеп білім алады. Әдемі жүріп-тұруды меңгеру үшін жапон қыздары мектеп бағдарламасынан бөлек арнайы үйірмелерге барады. Ал ұл бала тәрбиесі бұдан гөрі қатаңдау болады. Болашақ жапон азаматы мемлекетіне аса пайдалы маман ретінде сәби кезінен бастап жан-жақты тәрбие алады. Соның бірі – жапон баласының ойыншығы. Бұл ойыншықты бала ойнай отырып, мемлекеттік саяси жүйені үйренеді және өзінің осы саладағы білімін дамытады. Осы ойын арқылы әрбір жапон баласы елінің бүгіні мен ертеңіне өзі жауапты екенін түсініп өседі. Бастауыш сыныпты бітіргенше жапон оқушысы ата-бабасынан қалған бай мұраны оқып, біліп өседі. Барлық сабақтар мен берілетін білім тек қана жапон тілінде жүреді. Бесінші сыныптан кейін шет тілі мен өзге елдердің тарихы туралы пәндер сабақ кестесіне қосылады. Сонымен қатар жапон баласы баратын балабақша мен мектептің іші міндетті түрде ұлттық бояумен боялып жасалады. Әрбір батыры мен танымал кісісін таныстырып, оның асқан ерлігі арқылы жапон халқының мықты екендігін үйретуде ата-ана мен мұғалім, тәрбиешілердің еңбегі өте зор. Сондықтан жапондар өз елін, жерін сүйіп, сол үшін қызмет жасайды. Ханзада Шоқан Омбыдағы кадет корпусына он жасында түсіпті. Омбының кадет корпусында оқу тәртібі өте жақсы қойылған. Шоқанның зеректігі бірінші күннен-ақ біліне бастаған. Бір сөз орысша білмейтін бала оқуға тез жаттығады. Шоқан оқуға келген жылы Петербургтен корпусқа жақсы ұстаздар келді. Шоқанның ұстаздары өте білімді адамдар еді. Бұлардың білімін кадеттер, әсіресе зерек Шоқан жақсы пайдаланды. Мейрамдарда Шоқанның зеректігін, аса ақылдылығын байқаған Омбының білімді адамдары үйлеріне апаратын. Оны өз балаларындай көруші еді. Бұл білімді адамдардың үйлерінде Достоевский мен Дуров та жиі болатын. Осындай білімді адамдардың арасында жүрген Шоқанның пікірі, ойы, білімі тез ашылды. Досы Потанин айтады: «Шоқан біздің қасымызда жасы кіші болса да, үлкен кісідей еді... . Мен Шоқанмен бірінші кезде жақсы бола алмадым. Шоқан орысша, мен қазақша сөйлей алмайтын едік. Кейін Шоқан орыс тілін үйренгеннен кейін, бір-бірімізге ақырын үйрене бастадық. Әсіресе қазақ жайынан білгім келген нәрсені Шоқаннан сұрап, жазып алатын болдым. Шоқан маған қазақтың тұрмысынан көп нәрсе үйретті. Менің жазып алғандарыма ол суретін салып жіберетін. Содан кейін екеуміз дос болып, ойымыз бір жерден шығатын болды. Шоқан өз жұртын өте сүюші еді. Қолынан келсе, қазақ халқына жақсылық жасаушы еді. Қазақ халқы үшін қызмет жасау оның бар мақсаты еді. «Мен ең алдымен қазағымды жақсы көремін. Одан кейін Сібірді, одан кейін Россияны, одан кейін бүкіл адамзатты жақсы көремін»,- дейтін. Сол уақытта қазақтың оқуы болса, Шоқан Уәлиханов қазақ халқының данышпан жазушысы болар еді. Шоқан таза пікірлі, ақ жүрек, ұлтын сүйген жігіт болған. Оның бар талабы ғылымға ұмтылу, қазақ халқына пайда келтіру болды. Қазақ халқының тұрмысын, тарихын анықтау жолында болды. Әміре ...Әміренің өзін көруден бұрын алдымен атына, атағына әбден қанық болатынбыз. «Семейден шыққан Әміре деген әнші сонау Еуропаға, Парижге барып келіпті, жер жиһанның сол өнер жарысында екінші бәйгені алып келіпті, дауысы ғажап екен» деген сөз ауыздан-ауызға тарап, Әміре аты аңызға айнала бастаған. 1925 жылы Әміренің өзін көрудің де сәті түсті. Халық Комиссариаты қазақ театрын ашуға қаулы қабылдап, арнайы шақыртқан соң келсем, онда Иса Байзақов отыр екен, кешікпей Әміре де келді. Жанында әйелі бар. Алғашқы жүздескеннен кейін-ақ өзін жоғары ұстамай, Парижге барғандағы әңгімелерін айтып отырды. РСФСР Халық ағарту комиссары Анатолий Васильевич Луначарскийдің Әміренің домбырасын да қайта жасатып беріпті. Қолындағысы үні жақсы болғанымен, сырт көзге қораштау екен, Луначарский: «Мына домбырамен бару ыңғайсыз. Ондағы жұрт әр қадамыңа сын көзбен қарайды, мен шеберлерге айтайын, дәл осындай домбыра жасап берсін», - депті. «Кешікпей-ақ пернесіне перне қосылмаған, әдемі ағаштан шабылған, кәдімгі қазақтың қара домбырасын алып келді, тартсам күмбірлеп тұр, бұрынғысынан да жақсара түскен», - деді Әміре сол кездесуде. Ол домбыра қазір Қазақ Орталық музейінде сақтаулы тұр. Әншілігімен осыншама әйгілі Әміренің адамгершілік қасиеттері де бөлек еді. Ашулану дегенді білмейтін, жолдастыққа риясыз жан болатын. Әсіресе, кісі көңілін құрметтеуі әлі күнге таңдандырады. Егер көшеде келе жатқанда бір адам тоқтатып: «Сіздің әніңізді ести алмай жүрмін», - десе, «Қай әнді қалайсың?» - дейді де, сол жерде тұрып алып бес-алты ән салып беретін. 1934 жылы дүние салған Әміре музыкалық театрдың сахнасына шыға алмай кетті. Әттең әнші өмірі ерте үзілді... («Әнші Әміре» мемуарынан бейімделіп алынды) жүктеу/скачать 18,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|