ІІІ. Қортынды Цицерон өз заманындағы ең білімді адамдардың бірі болғанымен, өзіндік жол салған ойшыл емес еді. Оны өзі де аңғарып, өзінің трактаттарын менің стиліммен өрнектелген компиляциялар деп есептеді. Цицеронның философиялық және риторикалық шығармалары көбіне диалог түрінде жазылды. Шешендік өнер туралы теориялық еңбектерінде Цицерон өзінің мемлекеттік және қоғамдық қызмет атқарғандағы принциптері мен әдістерін негізге алды. Ұлы Француз революциясы дәуірінің құмарлық, патетикалық шешендік өнеріне римдік шешен әсер етті. Цицеронның сөздерін Мирабо мен Робеспьер оқыды. Ұлы Француз революциясының қайраткерлері Цицеронды республикалық Римнің соңғы өкілі, деспотизмге қарсы бостандық үшін күрескер деп санады. Радищев пен ресейлік декабристер үшін Цицерон «еркіндік рухының» символы болды.
Цицерон Римдегі полистік идеологияның соңғы өкілдерінің бірі болғаны сөзсіз: мемлекеттік қызмет оған өмірдің негізгі ісі болып көрінді; бірақ сонымен бірге Рим форумының атақты рострасында орасан көп адамдар алдында сөз сөйлеген бұл римдік консул, шешен қазірдің өзінде «жаңа типтегі» адам болды.
Пайдаланған әдебиеттер: Қобланов Ж. Т. Шетел әдебиеті тарихы. А., «Қазақ университеті». 2004.
Цицерон М.Т. Три трактата об ораторском искусстве/Пер. с лат. Ф.Петровского, И.Стрельниковой, М.Гаспарова. М., 1972.
