Ва а. Т.,До зы баев м д. 71 Бошанов а д., К. Ул-мухаммед м. А., Мэжитов с. Ф. бас ре сагадиев к. , Токаев ц. К., Т0лепбаев б. А., Туймебаев ж д
жүктеу/скачать 63,86 Mb. Pdf көрінісі
|
Байпақов. Қозыбаев Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін)
| KepiHicrepi
америкалыктау инженер! Джон Литлпейджшн «Кенеспк ал- тынды i3flecripy жолында» деген естелшнде шыншыддыкпен жене терен ееёгммен суреттелген. Бул естелжтер казак халкынын 30-жылдардагы Kacipeni тагдырынын кужатгарга непзделген хикаясындай окылады. <<Шз малшылардын шиМ балшыктан согылган, кулап калган уйлершщ yftiwii- ле|)1 арасынан баяу сыздыктап шыгып жататын тутгнд! жш керетшб13, — деп жазады ол. — Уйлер номадтар мен коммунистж епербакандардын ара- сында болган урыс кездер1нде ертелген. Олар ушы-киырсыз даланын б1рде о жер1нде, б1рде бу жершде айлар бойы жанып жатты».139 М. Олкотт «Казакстандагы ужымдастыру науканы» макаласында казак тарды шаруа шаруашылыгына ужымдастыру шаралары 1930 жылы халык тын жаппай жене тегеуршд1 карсылыгын тудырганын айтады. Республи канын партия уйымдары, онын басшылары Ф Голощекин мен И. Курамы- сов елкеде етек алган зорлык-зомбылык пен талкандаудын бар кшэсш мойнына арту ушш «айыптыларды» ianeyre межбур болды. Олар ен алдымен А. Байтурсынов жене Алашорданын баска да кесемдер1 болып шыкты. Казакстаннын кептеген аймагын камтыган куйзешсгер туралы алгаш кы хабарлар америкалык мерз1мдж басылым («Нью-Йорк Таймс» т.б.) бетгершде 1932-1934 жылдары-ак керше бастады. 30-жылдардын кайгы- 47 K a c ip e T iH суреттеген макалалар «Манчестер Гардиан», «Дейли Телеграф», «Матен», «Фигаро», «Нойе Цюрихер Цайтунг», «Газетт де Ла Лозанн», «Стампа» бетгер1нде жарык кердь 30-жылдардагы казак ауылдарын жаппай камтыган ашаршылык жешндеп батыстык жарияланымдардын iu iiH e H Р. Конквестщ 1986 жылы Лондонда шыккан « K a c i p e T науканы: кенеспк ужымдастыру жэне аштан кыру» итабын белш айтуга болады. Автор ез кпабында X. Сетон-Уотсон бурыныракта айтып кеткен, казактар арасындагы ашаршылык ужымдас- тыру туршде арнайы уйымдастырылган науканнын салдары деген шщрш устанады. Конквест батыстык тарихнамада алгаш рет байлар шаруашылыгын тэркшеу жэне Кенес еюметшщ баска да жазалау шаралары салдарынан аштыктан курбан болган казактардын санын аныктауга тырысты.140 Автор 1932—1934 жылдардагы зулматтын бастапкы себебш эконо- микалык жэне саяси кателжтен емес, болыиевиктердщ адамзат мэдениет 1 мен онын табигатын мулде тусш бегендтнен деп бшед1. Конквесттщ пайымдауынша баска 6ipfle-6ip отаршылдык режимнщ жылнамасынан ушырату мумюн емес, осы 6ip орасан зор адам шыгыны мен экономика- лык куйзелктщ еебешер! мен мэн-жайы зерттеушшердщ назар сала, ущле карауын кажет етеда. Казактар трагедиясы, деп санайды батыс тарихшылары, капиталды ауыл шаруашылыгынан енеркесшке аударудын есебшен жузеге асырыл- ган индустрияландыру саясаты аркылы аскына туст1. Ортаазиялык халык тардын айтарлыктай материалдык табыстары кандай болганда да, буган теленген адам куш-ж1гершщ куны орасан зор деп санайды олар. Индуст рияландыру тарихын осыган уксас талдау агылшындык жетекип ортаазия- танушылардын 6ipi В. Коноллидщ енбектершде141 келпршген. Онын «Кенеспк Азиядагы енеркэсштщ дамуы» (1941) атты макаласында Казак станнын манызды индустриялык нысандары: Караганды KOMip кен орны, Балкаштын мыс кеш, Жезказган кёшпп, Риддердеп полиметалл казба бай- лыктары мен Шымкенттеп кэсшорьшдар карастырылды. Конолли бул «жепспктердщ» б э р т ц артында казак халкынын трагедиясы турганын жүктеу/скачать 63,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|