ӘОЖ . 378.01:811.111(57A)

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
190
 
XXI  ғасыр  елімізге  тәуелсіздікпен  бірге  саяси-экономикалық  өзгерістер  алып  келді.  Еліміздің 
тәуелсіздік  алуы  басқа  мемлекеттермен  тікелеі  қарым-қатынас  жасауды  талап  етті.  Сондықтан  да 
ағылшын  тілін  оқуға,  үйренуге  құштарлық  жоғарылап,  тілді  әр  түрлі    мамандықтар  үшін  де  кәсіби 
деңгейде меңгеру қажеттілігі туындағаны белгілі. Қазіргі кезде ағылшын тілін оқып-үйренуге барлық 
жағынан  жағдай  жасалған.  Тіпті,  мемлекеттік  мекемелер  мен  кәсіпорындардың  бәрінде  курстар 
ашылып,  ғылыми-әдістемелік  материалдар  таратылады.  Содан  да  шығар,  көптеген  қазақстандықтар 
ағылшын тілін білуді – болашақ жұмыстарына міндетті деп санайды. Оған қоса, ағылшын тілін үздік 
меңгеру жеке бәсекеге қабілеттіліктің, кез-келген қызмет саласындағы мансаптық өсудің факторына 
айналды.    Осы  себепті  күннен-күнге  ағылшын  тіліне  деген  сұраныс  кең  етек  алып,  оқытудың 
бірыңғай  стандарттарын  әзірлеуді  және  бекітуді,  содан  соң  оларды  білім  беру  жүйесінің  барлық 
деңгейіне  –  мектепке  дейінгі  мекемелерге,  мектептерге,  жоғары  және  одан  кейінгі  оқу  жүйесіне 
енгізуді  көзделуде.  Қазір  ағылшын  тілі  мектеп  бітірушілер  үшін  біріңғай  ұлттық  тестілеу, 
магистратура, докторантураға түсу кезінде тапсырылатын міндетті пән. Яғни, ағылшын тілін білмей, 
жоғары білімді маман болу, кәсіби біліктілікті арттыру мүмкін емес.  
Осы  орайда,  елімізде  ағылшын  тілін  оқып-үйренемін  деушілердің  саны  күннен-күнге  көбеюде. 
Осы орайда, шет тілінің еліміздің оқу жүйесінде айрықша мәртебеге ие болатыны айқындалғандай. 
Бұл сайып келгенде, шет тілін, соның ішінде ағылшын тілін мектеп қабырғасынан бастап жоғары оқу 
орындарында  оқыту  әдістемесінің  жаңашыл  бетбұрыстарды  қажет  екендігін  тудырады.  Қазіргі 
уақытта  ағылшын  тілін  игерудің  талабы жоғары  болғандықтан,  ағылшын  тілін  тереңдетіп  үйренуге 
арналған арнайы мектептер, гимназиялар, колледждер көптеп ашылуда. 
Ағылшын тілін білу – ол тек қана сөздікпен оқу емес, сондай-ақ ағылшын тілінде сөйлеуді тыңдау 
арқылы қабылдау, өз ойыңызды ағылшынша еркін білдіру және дұрыс акцентпен сөйлеу.  Ағылшын 
тілін  оқытуда  алты  деңгей  бойынша  топтар  білім  алады.  Олар:  "beginner",  "elementary",  "pre-
intermediate",  "intermediate",  "upper-  intermediate",  "advanced".  Бұлардың  әрқайсысының  өз  рөлі  бар. 
«Тіліміздің  үштұғыры»  мәдени  жобасын  жүзеге  асыру  аясында  академик  С.Құнанбаева  шет  тілін 
оқытудың  инновациялық  теориялық-методологиялық  негіздерін  енгізді  [15].  Шетел  тілі  бойынша 
ойлаудың  жаңа  түрін  игерген,  дүниетанымдық  мәдениеті  бар,  көпмәдениетті  сана-сезімі  дамыған, 
сонымен қатар қазақ, орыс және шетел тілдерін жете меңгерген маманның кәсіби білікті үлгісін: а) 
заманауи  интерактивтік  және  инновациялық  технологияларды  қолдану  арқылы  аудармаға  оқыту 
бойынша  ғылыми  педагогикалық  мамандарды;  б)  мемлекеттік  тілдің  басты  рөліне  сүйене  отырып, 
жобада  көрсетілген  барлық  тілдерінде  жұмыс  істей  алатын  аудармашы  мамандарды  (қазақша-
ағылшынша-қазақша,  қазақша-орысша  және  т.б.)  арнайы  мақсатта  даярлау  арқылы  жоғары  оқу 
орнынан кейінгі білім берудің концептуалдық әмбебаптандырылуын қамтамасыз ету деп анықтайды. 
Демек,  халықаралық  саяси-экономикалық  қатынастарды  әлемдік  стандарттарға  сәйкес  жүргізуде 
білікті  мамандарды  дайындау  қажеттілігі  оқу  мен  білім  саласына  да  белгілі  міндеттерді  жүктейді. 
Шетел  тілін  оқыту  барысында  инновациялық  технологияларды  қолдану  студенттердің  басқа  тілде 
қарым-қатынас жасаудың барлық қырларын жан-жақты көруді қалыптастырудың бірегей мүмкіндігін 
білдіреді. Сондықтан барлық жоғары оқу орындарында тілді терең оқытудың жолдары қарастырылып 
келеді. 
Көптеген  жоғары  оқу  орындары  Британ  кеңесімен,  Гете  институтымен,  АҚШ  Ақпарат  ор-
талығымен,  Иран  Ислам  Республикасының  Қазақстандағы  Төтенше  және  өкілетті  елшілігінің 
жанынан  құрылған  Мәдениет  орталығымен  және  Абылай  хан  атындағы  Қазақ  халықаралық 
қатынастар  және  әлем  тілдер  университетімен  тығыз  байланыс  жасап,  тәжірибе  алмасып  отырады, 
өйткені  осы  оқу  орны  жарты  ғасырдай  уақыт  шетел  тілі  мамандарын  дайындап  келеді.    Осыдан  да 
болар,  білім  сапасы  жылдан-жылға  жақсаруда.  Болашақ  маман,  ағылшын  тілін  оқып  жатқан 
студенттердің  ғылыми-теориялық,  оқу-әдістемелік  жұмыстармен  шұғылдануы  үшін  барлық  жағдай 
жасалған. Тіпті 2009-2010 оқу жылдан бері «6N0119- Шет тілі: екі шетел тіл» мамандығы бойынша 
көптеген магистратура бөлімі ашыла бастаған.  
Алайда,  Қазақстанда  ағылшын  тілінен  бұрын  қазақ  тілі  баршаның  тілі  болу  үшін  көп  жұмыс 
атқарылуы  тиiс.  Қазақ  тілін  бақшадан  бастау  керек.  Бақшада,  мектепте,  жоғары  оқу  орындарында 
және қоғамдық ортада сөйлеу үшін тілді үйрететін, әлде болса орталықтар ашып, өзге ұлт өкілдеріне 
түсінікті  тілмен  жеткізе  білу  мақсатымен  «Тіл  үйрететін  курстар»  ашу  қажет  болуда.  Қысқасы, 
Қазақстанда  жаңа  үрдіс  басталды.  Өркениетке  ұмтылған  халқымыз  өзге  елдерден  қалыспауы  және 
жақсы  қарым-қатынас  орнатуы  үшін  ең  алдымен  Елбасы  атап  көрсеткен  үш  тілге  де  жүйрік 
болғаннан ұлтымыз ұтылмайды деген ұран қайта-қайта айтылуда. Бұл үшін білім ордаларының қай-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология» сериясы, №3 (49), 2014 ж. 
191 
қайсысында  да  шет  тілін  оқытудың  жаңа  инновациялық  моделін  пайдалануға  тырысуда. Бұндай 
бетбұрыс ағылшын тілін оқытатын қазақ мектептерінде де байқалады. 
Әйтседе,  еліміздің  ағылшын  тіліне  деген  сұранысын  барлық  адамдар  қолдай  бермейді.  Бұл 
наразылық  еліміздің  «Үштұғырлы  тіл»  туралы  идеяны  мемлекет  басшысы  2006  жылдың 
қазанында өткен Қазақстан халқы ассамблеясының XII құрылтайында жария еткен уақыттан 
бері  басталды.  Ал  2007  жылғы  “Жаңа  әлемдегі  жаңа  Қазақстан”  атты  халыққа  жолдауында 
“Тілдердің үштұғырлылығы” атты мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынды.  
2000  жылдардан  бері  елімізге  «Британдық  кеңес»,  «Макмиллан»,  «ИнтерПресс»  Оксфорд, 
Кэмбридж университеттерінің білім орталықтары келіп, университет, колледж, мектептерде ағылшын 
тілін  жаппай  өз  оқулықтарымен  оқытуды  ұйымдастыруда.  Қазіргі  кезде  де  көптеген  оқу  орындары 
мен  курстар  осы  оқулықтарды  пайдаланады.  Дегенмен    «Макмиллан»,  «ИнтерПресс»  баспалары 
оқулықтарының  құндылықтары  жоқ  деуге  болмайды.  Аталған  оқулықтар  Қазақстан  мектептерінде, 
жоғары оқу орындарында кеңінен таралған. Оның негізгі себептерін былай көрсетуге болады: 
- ағылшын тілінде шығарылған оқулықтар жоғары сапалы: кешенді түрде жазылған: оқулық, жазу 
дәптері,  грамматикалық қосымша  оқулықтар,  техникалық  құралдармен, үнтаспа,  СD  дисклер,    Case 
study,  әр  сабақта  жүргізуге  әдістемелік  кеңестерді  толық  қамтыған  мұғалім  кітабы,  Интернет 
программаларымен т.б. осы  сияқты негізгі және  қосымша материалдармен толығымен қамтамасыз 
етілген; 
-  оқулықта  берліген  материалдар:  оқушыны:  оқуға,  жазуға,  сөйлеуге,  тыңдауға  арналған 
жаттығулармен толық қаматасыз етілген; 
-  лексикалық,  грамматикалық  материалдар  кезең-кезеңмен  ағылшын  тілінің  1-5  деңгейде  толық 
үйренуге  сұрыпталып,  тақырыптар  оңайдан-  қиынға  қарай  бүгінгі  заман  талабына  сай 
құрастырылған; 
-  оқулықтар  оқушының  ағылшын  тіліне,  ағылшын  және  басқа  әлемдегі  әйгілі  мемлекеттердің 
мәдениеті, халқының әдет-ғұрыптары мен салт- дәстүрлеріне арналған материалдарға өте бай; 
- ағылшын тілінде жазылған оқулықтар әдістемелік негізі өте жоғары, оқушыларды қызықтырып, 
ағылшын тіліне бейімдеп оқытуға арналған материалдарға бай; 
-  оқулықтардың  иллюстративті  материалдармен  толық  қамтылған:  сурет,  кесте,  карта,  кроссворд 
т.с.с. көркемдеуіш құралдарға толы; 
Байқап  отырсаңыздар,  ағылшын  тілінде  жазылған  оқулықтарда  мін  жоқ  деп  айтуға  болар  еді. 
Ендеше қазақ тілінде жазылған ағылшын тілі оқулықтарының қажеті қанша деген сұрақ туындайды.  
Жоғарыда аталған тек ағылшын тілінде жазылған мінсіз оқулықтардың   қазақ мектептеріне деген 
бір  ғана  жетіспеушілігі  бар.  Ол  -  тек  ағылшын  тілінде  жазылған  оқулықтарда  еліміз  туралы, 
Қазақстан халқының мәдениеті мен тарихы, қоғамдық өміріне т.б.  қатысты ешқандай материал таба 
алмайсыз.  Сонымен  қатар  аталған  оқулықтар  тек қана ағылшын  тілінде жазылғандықтан  оқушылар 
ағылшын  тіліне  қатысты  түрлі  грамматикалық,  фонетикалық  т.б.  ережелерді  өз  бетінше  қолданып 
оқуына қиындық келтіреді. Міне, осы негізгі себеп еліміз тәуелсіздік алған уақыттан бері ағылшын 
тілін  мектептерде  үйрететін  қазақ  тілінде  жазылған  оқулықтарды  құрастырып,  қазақ  мектептері 
бағдарламасына толығымен енгізуге бірден-бір себеп болды. 
Екінші  жағынан,  отандастарымыздың  орыс  тілін  меңгеру  деңгейін  сақтап  қалуына  да  көңіл 
аударуымыз  қажет  болды.  Өйткені,  орыс  тілі  –  ұлтаралық  қарым-қатынас  пен  интеграциялық 
қызметтердің  діңгегі.  Ақиқатын  айтсақ,  ақпараттық  кеңістігімізде  орыс  тілі  әлі  де  маңызды  рөл 
атқаратынына ешкім дау айтпайды. Әлемдік алты ресми тілдің қатарына кіретін орыс тілін меңгеруге 
бәсекеге қабілетті ұлттың кез-келген өкілі ұмтылуы тиіс. Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 
жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасына  сәйкес,  орыс  тілін  оқыту  жүйесін  одан  әрі  оқу-
әдістемелік және зияткерлік тұрғыдан қамтамасыз етуіміз керек болды.  
Бұл  мақсатқа  жетеміз  десек,  қашықтықтан  оқыту,  электронды  интерактивті  оқулықтар 
бағдарламасын құру, ұлттық мектептерде орыс тілін оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін енгізу, 
оралмандарға,  шетелдіктерге  және  халықтың  басқа  топтарына  орыс  тілін  оқыту  курстары  мен 
орталықтарын ашу, халықтың орыс тілін меңгеруіне тұрақты мониторинг жүргізу сияқты іс-шаралар 
қолға алуымыз қажет. 
Ал  “Үштұғырлы  тіл”  идеясының  үшінші  құрамдас  бөлігі  –  ағылшын  тілін  үйрену.  Жасыратыны 
жоқ,  бүгінгі  таңда  ағылшын  тілін  меңгеру  дегеніміз  –  ғаламдық  ақпараттар  мен  инновациялардың 
ағынына ілесу деген сөз. Оған қоса, ағылшынша білсең  – әлемдегі ең үздік, ең беделді жоғары оқу 
орындарында білім алуға мүмкіндігің мол. Тіпті, оқуыңды тәмамдаған соң, біршама уақытқа шетелде 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
192
 
қалып,  еңбек  етуің  үшін  де  бұл  тамаша  мүмкіндік.  Ең  бастысы,  ағылшын  тілін  білу  –  бұл  іскерлік 
қарым-қатынас және әлемнің кез-келген нүктесінде бизнеспен айналысу үшін міндетті талап.  
«Әрине  ол  қиындықтарсыз  болмайды  ең  негізгі  себеп,  ол  Қазақстандық  мектептердегі  ағылшын 
тілінің  қазақ  тілінде  емес,  орыс  тілінде  жүргізілуі.  Кез  -  келген  мектепті  алмайык,  тіпті  ауылдық 
жерлердегі мекетептерде де ағылшын тілі қазақ балаларының ана тілінде жүргізілген жок. Осылайша 
қазақ  балалары  орыс  тілін  білмей  тұра,  шет  тілін  осы  тіл  арқылы  үйрене  бастады.  Ағылшын  тілін 
қазақ  тілі  арқылы  оқып  -  тану  өте  сирек  кездесетін  жайт  болатын.  Бұндай  жағдайлар  тек  орта 
мектептерде ғана емес, сондай-ақ жоғарғы оқу орындарында да кең таралды» [9, 17-21бб.]. 
Осыған байланысты  қазақ  тілін  мемлекеттік  тіл  ретінде,  орыс  тілін  халықаралық қарым-қатынас 
тілі  ретінде,  орыс  тілін  ғаламдық  экономикаға  кірудің  ең  негізгі  тілі  ретінде  дамыту  жұмысын  іске 
асыру  өте  маңызды,  ол  мемлекетіміздің  тілдік  саясатының  ең  маңызды  мақсаттарының  бірі.  Осы 
жайт  туралы  Сиетла  (АҚШ)  университетінің  Орта  Азия  және  Қазақстанды  зерттеу  орталығының 
басшысы  Уильям  Фиерманның  көзқарасын  атап  өткен  жөн.  Еліміздің  президентінің  «Үштұғырлы 
тіл»  атты  мәдени  жобаны  енгізу  жайлы  ұсынысы  туралы  қандай  ойлары  бар  екендігін  сұрағанда, 
оның жауабы келесідегідей болды: «Менің ойымша бұл саясат өте дұрыс және мемелкеттің дамуына 
үлкен пайдасын тигізбек. Алайда үш тілдің деңгейінің бірегейлігі туралы айту әлі ерте сияқты, өйтені 
сіздердің мемлекеттеріңізде қазақ тілі конституция бойынша мемлекеттік тіл болғанымен де,  әлі де 
болса  орыс  тілі  басымырақ.  Менің  ойымша  біріншіден  қазақ  тілінің  деңгейін  жоғарлату  маңызды, 
әсіресе  қалалық  жерлерде,  өйткені  ауылдық  жерлер  де  қай  уақытта  болмасын  қазақ  тілінің  деңгейі 
басым  болған.  Осылайша  қазақ  тілі  елдің  оң  түстік  және  оңтүстік-шығысына  қарағанда шығыс  пен 
сол түстікте айтарлықтай жиі қолданылған жоқ. Ал ағылшын тілін өз орнын тез таба бастады және ол 
жақсы бетбұрыс. «Үштұғырлы тіл» атты  мәдени жобасын іске асыру мақсатында, сапалы оқулықтар 
бастауыш  мектептерде  ағылшын  тілінде  әдістемелік  оқу  кешендерін,  арнайы  және  орта  білім 
мекемелерінде оқыту жөніндегі сұрақтарды қарастыру өте маңызды».  
Сонымен  қатар  ағылшын  тілін  үйренуге  ынталанатын  әр  түрлі  деңгейдегі  оқушыларға  тең 
құқықты  білім  алуға  мүмкіндік  жасауымыз  өте  қажет,  осылайша  біз  мемелекетіміздің  әлеуметтік, 
экономикалық  және  саяси  өміріне  белсене  қатыса  алатын  тұлғалар  дайындауға  өте  үлкен  септік 
көретініміз  айғақ.  Осы  сұрақ  аясында  мемлекеттік  қызметкерлерді  де  орыс  тіліне,  сондай-ақ 
ғаламдық  интеграция  тілі  ретінде  ағылшын  тіліне  үйрету  мәселесі  қарастылырған.  Оның  негізгі 
себебі  келешекте  бұл  тіл  кез-келген  кәсіпкерге  қолжетерліктей  жағдай  да  болуы  қажет.  Нарық 
аясының  кеңейюі  қазірден  бастап  көптеген  шетел  компанияларын  қызықтыруда,  ал  ағылшын  тілі 
кәсіби қолданыс пен аудармадағы ең ортақ, ең маңызды тіл болып табылады.  
 
1  Базарбек  Г.Б.  Оқу  үрдісіндегі  қазақ  тілінің  ағылшын  тіліне  әсері.  Қарағанды  университеті  хабаршысы 
филология сериясы № 1(37)/2005) – 172 б. 
2 Досжан Г. А. Мемлекеттiк тiлдi дамытудың саяси-құқықтық , әлеуметтік және психолингвистикалық 
аспектілері.- Қарағанды университеті хабаршысы филология сериясы № 1(37)/2005). 
3  Аркен Сеитов. Триединство языков. // Журнал «Байтерек». 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология» сериясы, №3 (49), 2014 ж. 
193 
ӘОЖ 370266: 811.111 (07). 
 
Байденова А.С 
Абай атындағы ҚазҰПУ-дың магистратура және PHD докторантура 
институты І курс магистранты,  ғылыми жетекшісі-ф.ғ.к.,доцент Аскарова С.А. 
 
ШЕТ ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ РӨЛДІК ОЙЫНДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ 
 
Түйіндеме: Бастапқы деңгейде шетел тілін оқытуда қолданылатын тиімді де сапалы әдістердің бірі – ойын. 
Ойын  барысында  бала  өзі  өмір  сүріп,дамып  отырған  әлеуметтік  ортадағы  нормалар  мен  әрекеттерді 
қабылдайды,  демек,  ойын  бала  үшін  танымдылық,  бағдарлық  қызмет  атқарып,  ой-өрісін  дамытады.  Ойын 
балалардың шетел  тілі пәніне  деген қызығушылығын арттырады,басқа  тілді  жетік  меңгеруге  ынталандырады, 
сабақты  түрлендіреді,  оқушыларды  зеріктірмей,  қайта  оларды  еліктіріп,  олардың  білімге  деген  құштарлығын, 
талпынысын күшейтіп, қабылдау, есте сақтау және зейінін дамытады. Ойынның тағы бір ерекшелігі, ол сабақта 
оқушылардың өздерін еркін ұстауға қалыптастырып, белсендіреді, қысылмай сөйлеуіне, ойын ашық жеткізуге 
жағдай  туғызады,  қиялын  шарықтатады.  Бастапқы  деңгейдегі  мектеп  оқушылары  заттың  сыртқы  түріне  көп 
көңіл  аударып,  қызығушылық  танытуы  басым,  осыған  орай,  ұлы  педагог  Ш.  Амонашвили  оқушылардың 
қатесін  үнемі  көрсете  бермей,  қайта  олардың  өзіндік  дара  қабілетін  дамыту  керек.  Бастапқы  деңгейдегі 
оқушыларды  қызықтыра  түсу  үшін  әр  түрлі  әдіс-тәсілдерді  ұсына  отырып,  төмендегідей  тұжырым  жасаған: 
«Сабақ барысында ойын түрлері арқылы бірнеше әдіс-тәсілдердің іске асуы қажет». Мысалы, тақтаға бір сөзді 
әдейі қате жазады: ал оны оқушылар түзейді. Мысалы: pleap - apple, letab – table, eetr – tree, cilpen – pencil. Ал, 
рөлдік  ойындар  –  оқушылардың  шығармашылық  ойлау  қабілетін  дамытуға,  олардың  жаңашыл  ойлар  мен 
тұжырымдар жасау қабілетін жетілдіруге арналған ойын түрі. Рөлдік ойындарды ойнау барысында оұушылар 
мәтінді  жалғастыруға,  өлең  құрастыруға,  өз  пікірін  айтып,  дәлелдеуге,  тілдік  қарым-қатынасқа  еркін  түсуге 
үйренеді.  Рөлдік  ойындар  оқушылардың  сөздік  қоры  мен  тілін  дамытады,  басқаның  пікірін  бағалауға 
дағдыландырады. 
Аннотация:  Игра  –  одна  из  эффективных  и  качественных  методов  обучения  иностранному  языку 
используемых  на  начальном  этапе.  В  процессе  игры  учащийся  восринимает  нормы  и  поведение  того 
социального  обшества, в котором он сам живет и развивается, т.е., игра для него выполняет познавательную, 
развивающую  функции,  расширяет  логическое  мышление.  Игра  развивает  интерес  учащихся  к  иностранному 
языку,  способствует  изучению  других  иностранных  языков,  вводит  разнообразие  в  урок,  развивает  интереса 
учащихся  к  получению  знаний,  совершенствует  мыслительные  процессы.  Особенностью  игры  на  уроке 
является его направленность на формирование самостоятельной работы учащихся во время урока, активизирует 
и создает условия для свободного выражения своих мыслей и развития фантазии.  Учащиеся начального звена 
средней  школы  обращают  больше  внимания  и  интерес  на  внешнюю  сторону  предмета,  в  этой  связи  великий 
педагог  Ш.  Амонашвили  указывал,  что  вместо  регулярных  исправлений  ошибок  учащихся  надо  развивать  их 
личностные способности.  
Для развития интереса учащихся начального звена, предлагая использование различных методов обучения, 
пришел к следующему выводу: «В учебном процессе необходимо реализовать применение нескольких методов 
и приемов обучения»[1] Например, несколько слов было написано на  доске с ошибками, и учащиеся должны 
исправить  их:  pleap  -  apple,  letab  –  table,  eetr  –  tree,  cilpen  –  pencil.  А  ролевые  игры  направлены  на  развитие 
творческого мышления учащихся, совершенствуют их способность обобщать и делать выводы. В ходе ролевых 
игр учащиеся учатся дополнять текст, составлять стихи, высказывать свою точку зрения и свободно вступать в 
языковые  взаимоотношения.  Ролевые  игры  развивают  лексический  запас  и  язык  учащихся,  способность 
оценивать мнение других. 
Abstract:  Game  is  one  of  the  effective  and  useful  methods  of  teaching  a  foreign  language  at  the  primary  stage. 
During  the  game  the  pupils  perceive  the  norms  and  behavior  of  that  society  where  he  lives  and  develops,  e.i.  game 
fulfils the  cognitive  and developing functions, increases his logical  thinking. The  game  develops a  pupil’s interest to 
foreign language, leads to leaning other languages, makes the lesson more vivid, leads pupils to gaining knowledge and 
improves  their  thinking  processes.  One  of  the  peculiarities  of  game  is  its  ability  to  create  the  atmosphere  of  pupils’ 
independent work at the lesson, activate and make conditions to freely express their thoughts and develop fantasy. The 
pupils  at  the  primary  stage  pay  more  attention  and  interest  to  the  outside  of  an  object,  in  this  connection  the  great 
pedagog  Sh.  Amonashvili  pointed  out  that  it  is  necessary  to  develop  pupils  personal  capacities  rather  than  regularly 
correct  their  mistakes.  To  improve  the  primary  stage  pupils’  interest  and  suggesting  the  use  of  different  methods  of 
teaching, he came to the following conclusion: “In teaching process it is necessary to realize the use of several methods 
and  devices  of  teaching”  [1]  For  example,  some  words  were  written  down  on  the  blackboard  with  mistakes  and  the 
pupils should correct them: pleap  - apple,  letab – table, eetr  – tree, cilpen  – pencil. The role plays are directed to the 
development of pupils’ creative thinking, improve their ability to summarize and make conclusions. In role plays the 
pupils  learn  to  complete  the  texts,  make  up  their  poems,  express  their  points  of  views  and  freely  interact  with  each 
other. The role plays develop their lexis and language and the ability to evaluate the other people’s opinion. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
194
 
Тірек  сөздер:  шығармашылық  ойлау,  дидактикалық  ойындар,  рөлдік  ойындар,  грамматикалық  ойындар, 
тілдік материалдар, сахналық көрініс, оқушының жеке қабілеті. 
Ключевое слова: творческое мышление, дидактические игры, ролевые игры, грамматические игры, речевые 
материалы, личная работа способность, инсценировка. 
Key  words:  creative  thinking,  didactic  games,  role  plays,  grammar  games,  speech  materials,  personal  activity, 
capacity, acting out. 
 
Бастапқы деңгейдегі мектеп оқушылары заттың сыртқы түріне көп көңіл аударып, қызығушылық 
танытуы  басым,  осыған  орай,  ұлы  педагог  Ш.  Амонашвили  бастапқы  деңгейдегі  оқушылардың 
қатесін  үнемі  көрсете  бермей,  қайта  олардың  өзіндік  дара  қабілетін  дамыту  керек.  Оқушыларды 
қызықтыра түсу үшін әр түрлі әдіс-тәсілдерді ұсына отырып, төмендегідей тұжырым жасаған: «Сабақ 
барысында  ойын  түрлері  арқылы  бірнеше  әдіс-тәсілдердің  іске  асуы  қажет».  Мысалы,  тақтаға  бір 
сөзді әдейі қате жазады:  ал оны оқушылар түзейді.  Мысалы:  pleap - apple,  letab – table, eetr – tree, 
cilpen – pencil [1.7б]. 
Бастапқы деңгейдегі мектеп оқушылары шетел тілін оқытуда жалпы дидактикалық ойын түрлерін  
қолдана  отырып,  зерттеу  барысында  оқушылардың  таным  қызығушылықтарын,сана-сезімін,  ой-
өрісін  жетілдіруге  толық  мүмкіндік  бар.  Оқушылардың  қызығушылықтарын  туғызатын,  тілге 
ынтасын арттыратын ойындардың бірі - дидактикалық ойындар. 
1. Ойын-саяхаттар. Олар ертегілерге ұқсас жағдаяттар мен оқиғаларды бейнелейді.Оларды жұмбақ 
түрінде де беруге болады. 
2. Ойын-тапсырмалар. Бұл ойындардың негізі - сөздік тапсырмалар, өзімізге қажетті заттар мен іс-
әрекеттер. 
3.  Ойын-болжамдар.  Бұл  ойындар  «Егер........болса?»  немесе  «Кім  не  істер  еді....?»  деген 
сұрақтарға негізделеді. Ойынның мазмұны балаларға проблемалық міндет пен ситуацияны қоюымен 
ерекшеленеді. 
4.  Ойын-жұмбақтар.  Жұмбақты  қолдану  арқылы  –  логикалық  ойлау  қабілетін  жетілдіру.  Олар 
баланың ой әрекетін белсендіріп, сана-сезімі арқылы оқушылар қиялының дамуына әсер етеді. 
5.  Ойын-әңгімелер.  Ол  мұғалімнің  балалармен  және  балалардың  өзара  қарым-  қатынасына,  шын 
мәнінде мәдени қарым-қатынасқа бағытталады. 
Ойын  мазмұнының  негізгі  ерекшелігі  балалардың  алдына  сұрақ  қою  арқылы  ойлау  қабілетін 
дамытып,  проблемаларды  шешуге  ұмтылдырады,  өз  бетінше  ситуация  қоюға,  оны  шешуге 
қалыптастырады. 
Рөлдік  ойындар-оқушылардың  шығармашылық  ойлау  қабілетін,  олардың  өзіндік  ойларын,  
тұжырымдар  жасау  қабілетін  жетілдіруге  арналған  ойын  түрі.  Рөлдік  ойындарды  қолдануда 
алдымызға қойылатын негізгі мақсаттар: 

 
оқушыларға мәтінді өз сөзімен жалғастыруға үйрету; 

 
тілдік тұлғаларды дұрыс қолдануға дағдыландыру; 

 
сөйлемді  дұрыс  құрастыруға,  сөздерді  мағыналық  реңктеріне  қарай  пайдалануға 
машықтандыру; 

 
оқушылардың сөздік қорын көбейтіп, тілін дамыту; 

 
өзге адамның пікірін тыңдап, өз бетінше баға беруге үйрету; 

 
оқушылардың мәтінді оқып түсінгеннен кейін, сол мәтіндегі кейіпкерлердің рөлдерінде ойнай 
білуді меңгерту; 

 
балалардың ойлау қабілеттерін жетілдіріп, өз бетінше іс-әрекет жасауға  баулу. 
Тілдік  материалдар  жөнінде  мағлұмат  берумен  қатар,  рөлдік  ойындарды  оқушылардың  сөздік 
қорын дамытуда кеңінен қолданған абзал [2.23б].  
Дидактикалық ойын арқылы оқушылардың үйреніп, меңгеретіндері: 

 
дидактикалық ойын материалдары дәстүрлі оқу материалдарына қарағанда күрделірек; 

 
ойын барысында оқушылардан аса жауапкершілік шешім қабылдау талап етіледі; 

 
оқу үрдісінде алған білімдерін нақты әрекеттерде қолдана білуге мүмкіндіктері артады; 

 
қызметтеріне негізделген оқу көлемін басқарады; 

 
психологиялық тұрғыдан қарағанда оқушылар үшін жағымды; 

 
өз уақыттарын үнемдеуге үйретеді; 

 
өздерінің қатысуымен, қиын мәселелерді өз бетінше шеше білуді үйренеді; 

 
оқушылар  ата-аналарымен,  өзге  балалармен,  мұғалімдермен  өз  жетістіктері,  әсерлері,  алған 
білімі,  дағдысы  жөнінде  оқушылар  пікір  таластыра  алады,  кітапханада,  Интернет  желісінде  өз 
бетімен іздене білуге, қажетті материалдарға іріктеулер жүргізуге үйренеді; 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология» сериясы, №3 (49), 2014 ж. 
195 

 
қарапайым оқу қызметімен салыстырғанда ойын кезінде уақыт көп  мөлшерде үнемделеді; 

 
оқушылар нақты қызмет тәжірибесін меңгереді; 

 
ойынға қатысушылардың саны кейде шектеулі болады; 

 
ойын оқушылар үшін қауіпсіз болып табылады. [3.91]  
Сонымен қатар, сынып ішінде ойнайтын ойындар мен іс-әрекеттер арқылы да оқытуға болады. Біз 
сынып ішінде ойнайтын ойындарды қашан қолдануымыз керек. Мысалы, сабақ үстінде жаңа сөздерді 
қайталау  және  өтілген  жаңа  сабақты  еске  түсіру  үшін  қолданған  жөн.  Сынып  ішінде  мынадай 
ойындарды ойнауға болады: «What’s in the bag?», «Around the world », «Board Race », «Order Race », 
«Question  race»,  «Bingo»,  «Go  fish»  ойындарын  қолдануға  да  болады.  Бұл  ойындар  оқушылардың 
танымын  кеңейтіп,  білім  мен  білік  шеберліктерінің  жан-жақты  дамуына,  қалыптасуына,  тілдік 
материалдарды жақсы біліп, сөз іскерліктерін меңгеруіне көп көмектеседі. 

 
Ағылшын  тілі  пәнінде  көбіне  рөлдік  ойындар,  грамматикалық  ойындар,  танымдық  ойындар 
қолданылады. Ойын - оқу, еңбек іс-әрекеттерімен бірге адамның өмір сүруінің маңызды бір түрі. Іс-
әрекеті  оқушының  белсенділігі  мен  білім  сапасын  көрсетеді  және  төмендегідей  нәтижеге  жетуге 
болады.  

 
Оқушылардың білім алумен біліктілік дағдыларын қалыптастырады;   

 
Ұйымшылдық қабілеттері артады; 

 
Балалардың дене қозғалысын жақсартып, еңбек етуге талпындырады;                      

 
Оқушылардың қызығушылықтары артады. Топпен жұмыс істеуге дағдыланады; 

 
Танымдық әрекеттерін жетілдіріп, ойлау қабілеттерін арттырады. 
Осы  іс-әрекеттер  арқылы  оқушыларды  оқытуға  да  болады.  Іс-әрекеттің  мынадай  түрлеріне 
тоқталсақ:  «Matching  сategories»,  «Fill  in  the  blanks»,  «Dialogues»,  «Drawing»,  «Singing»  және  т.с.с. 
осындай іс-әрекет түрлерін сабақ үстінде қолданса өте тиімді нәтиже береді. 
Ойынның  келесі  бір  ерекшелігі,  ол  сабақта  оқушылардың  өздерін  еркін  ұстауға  белсендіреді, 
қысылмай сөйлеуіне, ойын еркін жеткізуге жағдай туғызады, қиялын дамытады. Ойын: 

 
Қарым қатынас; 

 
Дүниетанымын кеңейту; 

 
Ақыл ой дамыту; 

 
Шынайылыққа тәрбиелеу; 

 
Шешім қабылдау құралы [4.48 ]. 
Грамматикалық  ойындар.  Оқушыларға    грамматиканы  толық  меңгертіп,  жазу  тілін   дамытады. 
Синтаксистік, морфологиялық, сонымен қатар фонетикалық заңдылықтарды да еркін меңгере алады. 
Оларға:  
а)  әріптік,  буындық  кеспелер;    ә)  шығарма,  мазмұндамалар;  б)  сөздіктер;  в)  диктант  түрлері;  г) 
әңгіме, мәтін құрастыру;  д) жаттығу түрлері. 
«Алфавит»  ойыны,  әріптерді    араластырып  алфавиттік  рет  бойынша  жинау.  «Берілген  әріптерге 
сөз құрау». Оқушы кез-келген бір әріпті атайды, ал екінші оқушы сол әріптен басталатын  сөз айтады. 
Мысалы: аpple-egg-girl-lamp-pen-nose-elephant-tree. «Өз жұбыңды тап». Жай сөздерден күрделі сөздер 
құрау. Apple, tree, copy, book, school, bag, arm, chair and a sofa.  
Рөлдік  ойындар.  Оқушылар  дәрігерлер,  заң  қызметкерлері,  саяхатшылар,  спортклуб 
қызметкерлері,  журналистер  мен  суретшілер,  дәріхана  қызметкерлері,  музыканттар  деп  бөлінеді  де 
рөлдік  ойынға  дайындалады.  Әр  топты    оқушылар    өз  таңдауымен  құрады.  Дайындық  уақыты 
аяқталғаннан  кейін  әр  топ  өзіне  берілген  тапсырмалар  бойынша  қысқаша  баяндама  жасайды. 
Презентация дайындауға да болады. Пайдаланылған материалдарға сілтеме жасауды ұмытпаған жөн. 
Дәрігерлерге ұсынылатын тақырыптар: 
- темекі тарту – денсаулыққа зиян;  
- тазалық – денсаулық кепілі; 
- хайуанаттардан жұғатын аурулар  (сарып (бруцеллез), құтыру ауруы, ішек құрты, қышыма, т. б); 
Дәріхана қызметкерлеріне ұсынылатын тақырыптар:  
- қазақ халқының емдік сусындары (саумал,қымыз,қымыран, шұбат, сүт, айран); 
- мумие туралы не білеміз? 
- емдік өсімдіктерді білесің бе? 
Спортклуб қызметкерлеріне ұсынылатын тақырыптар: 
- спортпен қай жастан бастап шұғылданған дұрыс?  
- спортклубтары мен кешендеріне, хауызға баруға шектеу бар ма? 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
196
 
- спорт және сымбат. 
- спорт – денсаулық кепілі. 
- Компьютерлік бағыныштылық және денсаулық. 
Музыканттарға ұсынылатын тақырыптар: 
- әнші болғың келе ме?  не себепті? 
- сенің сүйікті әншің?  
- сен қандай әндерді тыңдайсың?  
- қандай музыкалық аспапта ойнауды ұнатасың? 
Сабақ барысында пайдаланған кейбір ойындарға тоқтала кетейік. 
«Қиын жағдайда нағыз дос өзін қалай ұстайды?» рөлдік ойынын сабақта қолданудың мақсаты:  
1. Достықтың өзара түсінушілікке, шыншылдыққа, құрметке негізделгенін көрсету; 
2. Жақын достар арасында  қиын жағдайларда өзін- өзі ұстау дағдыларын қалыптастыру;  
3. Оқушыларға адамдар арасындағы  қарым- қатынаста достықтың орнын бағалай білуді үйрету.  
Қожайыны мен есегі арасындағы  хиқаяны мысал етіп алуға болады.  
Бір  күні  есек  құдыққа  түсіп  кетеді  де,  ол  бар  дауысымен  көмекке  шақыра  бастайды.  Оның 
айғайына қожайыны жүгіріп келеді де, қолын бірақ сілтей салып, мынадай ойға келеді: «Менің есегім 
өте  кәрі,  ол  біраз  уақыт  өткеннен  кейін  өзі  де  өліп  қалады,  ал  маған  жас  есек  сатып  алу  керек.  Ал 
мына  құдық болса, кеуіп кеткелі қашан, мен оны жауып тастап, жаңадан құдық қазып алайын. Неге 
осы жағдайды пайдаланып екі қоянды бірден атып алмасқа, яғни ескі құдықты жауып, сонымен қатар 
есекті  де  көміп  тастаймын»  деген  ойға  келеді.  Ол  көп  ойланбастан,  көршілерін  шақырып,  барлығы 
бірлесіп, құдыққа топырақ тастап, көме бастайды. Есек қанша бақырса да оған көңіл бөлмей адамдар 
топырақты тастай берді. 
Біраз  уақыттан    кейін  есектің дыбысы  шықпай қалады.  Қожайын  есектің  дыбысы  шықпаған соң 
құдыққа  қараса,  ол  мынадай  көріністі  көреді.  Есектің  үстіне  түскен  барлық  топырақты  ол  қағып 
тастап, аяғымен басып отырған екен. Біраз уақыттан кейін есек тіпті құдықтың бетіне шығып, одан 
секіріп түседі.  Міне осылай...  
Мүмкін сіздердің өмірлеріңізде де әр түрлі оқиғалар орын алған шығар. Бірақ барлық жағдайдың 
шешімін табуға болатынына көзіміз жетті.  
Ойын  барысында  оқушылар  қиын  жағдайларды  сахналайды,  оны  талдайды,  содан  кейін  одан 
шығудың  жолдарын  ұсынады.  Сондықтан,  оқушыларда  өздерін  ұстауы  мен  достары  арасындағы 
қарым-қатынасқа анықталған қөзқарас қалыптасады. Сонымен қатар, қиын жағдайларда нағыз достар 
өздерін сабырлы ұстап, тез, адал шешім қабылдай білу, ұтқыр ойлы болудағдылары қалыптасады.  
Сынып  оқушылардың  санына  сәйкес  4  топқа  бөлінеді.  Содан  кейін  топ  ішінде  тапсырылған 
жағдайды  талдап,  10  минут  ішінде  сахналық  көрініс  дайындап,  одан  шығу  жолдарын  ұсынуы  тиіс. 
Дайындалған көріністі барлық сынып оқушыларына көрсету керек. Жаттығудың шарты:  
Сіздер топқа бөлінесіздер.  
Жағдай №1. Сіз жан досыңыздың сізге ұнап жүрген қызға бірнеше рет сыйлық ұсынғанын білесіз. 
Сіздің  жан  досыңыз  сізге  де  сол  қыздың  ұнайтыны  туралы  ештеңе  білмейді.  Сіз  бұл  туралы  оған 
айтасыз ба? Бұл жағдайды досыңызға қалай жеткізесіз?  
Жағдай  №2.  Сіздің  досыңыз  ағылшын  сабағынан  сұранып  кетті.  Ол  сізге  сабақтан  сұранған 
себебін  айтты.  Оның  айтуы  бойынша  ол  ағылшын  сабағына  дайын  емес,  сондықтан  өтірік  ауырып 
қалып, дәрігерге барамын деді. Шындығында ол бір сабақ бойы аулада ойнап, бос жүрді. Ол сізден 
осы  мәселе  бойынша  ата-  ананың  алдында  өзін  жақтап  сөйлеуді  ұсынады,  себебі  оның  ата  -анасы 
сіздің сөзіңізге ғана сенеді. Бұл жағдайда сіз өзіңізді қалай ұстайсыз?  
Жағдай  №3.  Сіздің  досыңыз  сізден  екі  жас  үлкен.  Сіздің  ата-  анаңыз  бұл  туралы  біледі  және 
онымен  дос  болуға  тыйым  салады.  Бұл  достық  сіздің  оқуыңызға  ешқандай  бөгет  жасамайды, 
сонымен қатар, оның ата- анасымен де  қарым- қатынасыңыз жақсы. Бұл жағдайда не істер едіңіз? Сіз 
ата -анаңызға бұл достықты қорғап қалу үшін не айтар едіңіз? Немесе осы достықтан ата- анаңыздың 
сөзіне байланысты бас тартар ма едіңіз?  
Жағдай  №4.  Мұғалім  сабақты  бастауға  кірісті,  барлық  оқушылар  тынышталды,  кенеттен  сіздің 
досыңыз  себепсіз  өте  қатты  күлді.  Мұғалім  ештеңе  айтпай  жатып,  досыңыз  «Мен  сізге  қарағанда 
ылғи  да  күлкім  келеді.  Сіз  сабақ  бастағанда,  мен  қатты  күлдім»  деді.  Осы  жағдайдан  сіз 
жолдасыңызға  калай  көмектесер  едіңіз?  Досыңыздың  қылығын  дұрыс  деп  санайсыз  ба?  Оны  басқа 
сыныптастарыңызға қалай түсіндірер едіңіз.  
Қорытынды жасауға мынадай сұрақтар қоюға болады:  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология» сериясы, №3 (49), 2014 ж. 
197 
Осы жаттығудың басты мақсаты неде деп ойлайсыздар?  
Мұндай жағдайлар сізге таныс па?  
Топта жауаптарды қалай анықтадыңыздар?  
Сөз таластырдыңыздар ма? Араларыңызда келіспеушілік болды ма?  
Достар арасында идеалды қарым қатынас болады ма? [5.16 ]. 
Қорыта келгенде, оқу үрдісінде «ойын түрлерін пайдалану біріншіден, оқушылардың білімін берік 
меңгерту  құралы  болса,  екіншіден,  балалардың  сабаққа  деген  қызығушылығын  арттыру  болып 
табылады. Осы іс-әрекет түрлерін сабақ үстінде қолданып, өте тиімді нәтижеге жетуге болады: 

 
әр оқушының шығармашылығы артады; 

 
жылдам да жинақы жұмыс істеуге дағдыланады; 

 
оқушының жеке қабілеті анықталады; 

 
оқушы топ жаруға ұмтылады.; 

 
оқушының ойлау қабілеті дамиды; 

 
әр оқушы өз деңгейімен бағаланады. 
 
1  С.А.  Имангазинова,  «Қазакстан  мектептеріндегі  шет  тілі»  ғылыми  әдістемелік  журнал  «Шет  тілі 
сабақтарында ойын түрлерін пайдалану». №5. - 2011. – 7 б. 
2 Нарқұлова Б.А « Қазақ тілі сабағында дидактикалық ойындарды қолдану әдістемесі». – Алматы, 2006. - 
23 б. 
3 Математиканы оқытуда дидактикалық… серия «Математика». № 4(68)/2012. - 91 б 
4 Ағылшын тілі: мектепте  Смагулова Рая Алтынбековна EА.М. №11, 2004.48б 
5  Майқынова  “Ағылшын  тілі  сабағында  ойын  элементтерін  қолдану  арқылы  білім  сапасын  арттыру”. 
2011.05.16б 
 
 
 
УДК: 371.33:802.0. 
F.A.Ospanova 
Candidate of philological sciences Korkyt Ata Kyzylorda State University, 
The head of the chair “The Practical Language” 
 
THE WAYS OF IMPROVING SPEAKING ACTIVITY 
 
Түйіндеме:  Мақалада  білім  алушылардың  ағылшын  тілі  пәнінде  ағылшынша  сөйлеу  білу,  әңгіме  жүргізу 
жолдарын арттыру мәселелері қарастырылады. Кейбір білім алушылар ағылшын тілі пәнінде ауызша сөйлеуде 
өзінің  туған  тілінде  өте  жеңіл  орындайды,  ал  шет  тілінде  сөйлеуге  қатты  қиналады.  Сондықтан  мақалада 
ағылшын  тілінде  сөйлеуге  қатысты  негізгі  факторлар  анықтала  отырып,  солардың  тетігі  арқылы  білім 
алушыларға сөйлеуді үйрету, қолданылатын әдіс-тәсілдер түрлері сөз болады. Білім алушылардың пәнге деген 
қызығушылығын арттыруда әдіснамалық негіздерге сүйене отырып, сабақта өз тәжірибемнен алынған  жұмыс 
түрлері  қарастырылады.  Ағылшын  тілінде  сөйлеу-тілді  игерудің  ең  қиын  түрі.  Бұл  көп  дайындықты  қажет 
етеді, ал сабақта кейбір студенттер үшін өз ойын ағылшын тілінде жеткізу қиынға соғады. Сондықтан мақалада 
сөйлеу машықтарын қалай дамытуға болады, қандай тәжірибелер жасалды деген сияқты мәселелер сөз болады. 
Тілдік қорды пайдалана отырып, оқытушы ның көмегі арқылы әсер етуші факторлар анықталады. Студенттерге 
ерік беріле отырып, сөйлеуге ынталандыратын жұмыс түрлері жасалады. 
Кілт  сөздер:  Ағылшын  тілі,  тыңдап-түсіну,  сөйлеу,  айту  дағдылары,  қалыптастыру,  жаттығулар, 
машықтану, тілдік қор, қарым-қатынас, үлгі  т.б.  
Aннотация:  Говорение  на  английском  языке-самый  сложный  вид  владения  речью.  Это  требует  большой 
подготовки.  На  занятиях  для  многих  студентов  является  большой  проблемой  выразить  свои  мысли  на 
английском  языке.  В  связи  с  этим  в  статье  рассматриваются  вопросы  развития  навыков  говорения, 
существующие  методы  обучения  говорению.  Выявляются  факторы,  способствующие  развитию  языкового 
запаса  обучающихся  с  помощью  преподавателя.  Приводятся  виды  работ,  направленные  на  стимулирование 
речевой  деятельности  студентов.  В  статье  рассматриваются  проблемы  совершенствования  путей  развития 
навыков говорения на занятиях по английскому языку. Некоторые обучающиеся на уроках английского языка 
легко выполняют задания на своем родном языке, но испытывают затруднении на английском языке. В связи с 
этим в статье раскрываются основные факторы, связанные с процессом говорения на английском языке, а также 
методы  и  приемы  обучения  студентов  говорению.  В  статье  предлагаются  виды  работ  из  личного  опыта 
преподавания англйского языка с учетом методических основ повышения интереса обучающихся к предмету. 
Ключевые  слова: английский язык, слушание-понимание, навыки говорения, формирования, упражнения, 
закрепления, языковой запас, тренирование, связи, образец и.т.д. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
198
 
At the English lesson many students have difficulties with the speaking activities. Any English Foreign 
language  teacher  who  has  taught  in  our  country  (Kazakhstan)  had  dealt  with  the  problem,  and  many  have 
spent  long  hours  researching  ways  of  creating  lessons  that  foster  communicative  responses  from  their 
students.  While  there have  been  some  successes,  many  students  still  do  not speak  in  language  classrooms. 
Many consider  the teacher, the type of  lesson or the student responsible for this situation.  
Although  the  way  in  which  a  lesson  is  structured  and  presented  can  have  an  enormous  impact  upon 
student’s participation, the initiative to speak  must come from the students themselves.  If the goals are to 
make  long-term,  rather  than  short-term;  inroads  into  this  educational  problem  and  to  give  students  the 
confidence to speak, perhaps we need to take another look at the relationship that exist between the students 
and the activities being used. This involves the teacher, the lesson, and the students. 
A  communicative  conversation  activity  called  Fishbowl  offers  some  encouraging  insights  into  ways  of  
solving this learning barrier. Very dynamic and intensely demanding at the cultural and the conversational 
level, this activity casts new light upon issues dealing with reticent communicative English students. It also 
lends  itself    to  a  better  understanding  of  the  kind  of  elements  that  might  go  into  an  effective,  long-term 
approach for solving this problem [1;19p].  
The following is a description and analysis of the Fishbowl activity: 
•  Arrange classroom chair in two concentric circles facing in, with no vacant seats. 
•  Have student take position voluntarily of possible. 
•  The individuals in the inner circle have the freedom to speak, but those in the outer circle must remain 
silent. 
•  If any individual from the outer circle wishes to make any comment, change the topic, or simple be in 
the inner circle, she/he must stand up, tap an inner circle member, and change seats (a non-negotiable act). 
Conversely, an individual in the inner circle cannot leave until selected by someone from the outer circle. 
•  There are not rewards or punitive measure for participant or non-participation. Individuals are free to 
do as they please as long as they follow the stated rules. 
•  Depending  upon  language  level,  number  of  participants,  time  availability,  and  teacher  goals,  the 
activity can last from thirty minutes to over an hour. 
Whether or not conversation is occurring, the influences at play create a very dynamic environment. The 
seemingly  passive  individuals  in  the  outer  ring  do  influence  each  outer  occupy  observer  positions  [2;8p.]. 
Likewise,  the  center  individuals  influence  everyone  listening  since  they  either  speak  in  English  or  remain 
silent.  Furthermore,  those  in  the  center  more  directly  influence  each  other  because  they  can  speak,  and 
initiate communication with another member, thereby creating a need for responses. Finally, any individual 
who changes seats influences others by taking the initiative. 
Twenty-nine 18 to 21 years-old  male and female my  students  took part in this activity from which the 
following  data  were  gathered.  The  activity  was  conducted  four  times  over  a  two-month  period  with  two 
separate  groups  of  students.  Students  were  aware  of  being  videotaped  and  were  given  the  opinion  and 
opportunity to discuss their thoughts about the activity is important, but what is most germane to this study is 
what students said about themselves and the activity. 
During Fishbowl there are usually many periods of silence. Although little seems to be happening during 
this  silence,  in  fact,  much  is  occurring,  as  individuals  build  up  the  courage  to  move,  speak,  or  formulate 
something to say. 
When asked how this silence made them feel, most students responded negatively: “I do not like silence.” 
“It made me feel unpleasant.” “I felt that I had to say something.” “When inner-circle individuals were asked 
if they had wanted to escape from the circle, many answered affirmatively: “Yes, because I could not think of any 
good topics. “These comments imply that students felt a great deal of expectation to do or say something. 
On the surface, the activity does not seem to demand much from the participants since they are seated in 
speaking  and  nonspeaking  zones.  However,  this  configuration  produces  a  very  dynamic,  often  times  tense 
atmosphere,  one  that  gains  a  great  deal  of  its  energy  from  students`  perceived  expectations  and  their 
uncertainties  about  participating  and  speaking.  In  almost  any  communicative  language  situation,  these 
factors create a great deal of tension. 
Among  the  many  sources  of  uncertainty  inherent  in  communicative  language  situation,  the  following 
questions usually stand out: Who will or should speak? What should or should not be said? Who is watching 
or listening to whom? Some methodologies or activities attempt to reduce tension that these expectation and 
uncertainties  cause  because  it  is  an  unnecessary  discomfort  for  the  leaner.  However,  Fishbowl  focuses  the 
tension back towards the student who are then given opportunities to cope with it constructions. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология» сериясы, №3 (49), 2014 ж. 
199 
Once students become familiar with the arrangements, they quickly adapt to and learn ways to cope with 
the tension. While students display the more involuntary outward forms of tension, like fidgeting, sweating, 
and laughing, during the activity, the main goal is to get student to become aware of the benefits of coping 
with these signals by concentrating on their speaking during the post-activity sharing sessions. When asked if 
speaking  or  laughing  reduced  their  tension,  many  students  answered  in  the  affirmative:  “The  students` 
laughter made me more talkative.” Further, in roughly 70% of the written response students mentioned that 
they felt either “relieved,” “relaxed,” or “safe” after they or they or other had broken the silence. 
Student  awareness  of  the  benefits  of  reducing  their  tension  though  oral  communication  and  laughter 
creates  a  success-confidence  motivation  cycle  that  can  then  help  reinforce  a  more  self-assertive  learning 
style. 
These  student  responses  confirm  that  more  lies  behind  the  assumed  acceptance  of  silence  in  our  ESL 
students  than  meets  the  eye.  That  silence  existed  in  this  language  activity  does  not  necessarily  imply  that 
students  unanimously  reacted  negatively  to it. That the  silence  persisted  amidst such  tension  confirms  that 
the power of cultural behavior is very strong. 
This  activity  is  difficult  for  many  students.  Self-initiated  conversation,  self-governed  turn-taking,  risk-
taking,  and  exposure  to  very  direct,  constant  peer  scrutiny  clashes  with  much  that  is  culturally  and 
educationally ingrained in student. What is also evident in the student responses is that these same students 
showed their willingness to overcome these obstacles if given the opportunity. 
Feedback  results.  Mastery  of  an  item  of  information  takes  place  as  the  uncertainty  about  it  is  reduced. 
Thus, is stands to reason that if one does not actively face one’s uncertainty, one cannot expect to reduce it to 
any great degree. Uncertainty tends to make individuals cautious, which can unfavorable influence efficient 
communicative language experimentation. By creating a level of fear, language production is inhibited. 
In feedback from Fishbowl, we learned that three general sources of tension affected students: language 
ability, public performance, and evolution. All can be addressed in an activity like Fishbowl to help motivate 
the students’ more activity participation. 
Language  ability.  An  obvious  source  of  tension  that  causes  uncertainty  comes  from  an  individual`s 
perception of his or her language ability. A student may simply lack enough proficiency to produce coherent 
English, be aware of that fact, and remain silent. Several student indicated that this was a source of tension: 
“I become nervous because I cannot say what I want to say correctly.” Student  are also very much aware of 
their own proficiency levels in each of the four skill areas. Hence, uncertainty and tension may occur when 
students compare the differences between their various skill capabilities. This then causes self-consciousness 
to the point of stalling language production, an example of  debilitating anxiety. 
Public  performance.  Being  in  front  of  other  and  being  expected  to  speak  can  be  an  intense,  menacing 
source  of  tension  and  can  strongly  determine  a  student`s  level  of  participation.  Student  recognized  this  in 
their comments. One said that he wanted to “escape from the inner circle because it was like being a monkey 
in a zoo.” Another noted that he was tense because “everyone was paying attention to me.” These statements 
indicated how students viewed themselves and how they thought the teacher or other students saw them. 
Several students came away from the activity with more positive attitudes: “After I spent a few minutes in 
the inner circle, but this game helped me speak English”. 
During  the  discussion,  the  majority  of  students  stated  that  the  presence  of  the  video  camera  ceased  to 
intimidate them once the activity began. When pressed to elaborate, students stated that when they were in 
the  center  and  were  not  talking,  they  were  conscious  of  other  student  around  them,  but  once  they  were 
engaged in a conversation, the other students seemed to “disappear.” Most students indicated they tried to 
focus this idea when speaking as a means of  bolstering their confidence. 
Evaluation.  Evaluation  is  another  source  of  uncertainty  an  tension  that  can  affect  students  in 
communicative  language  situations.  In  a  typical  Kazakh    classroom,  the  teacher  sets the  parameters  for  an 
activity and then evaluates students` performances, usually by giving grades or correcting errors. However, 
students  also  periodically  evaluate  their  own  performances  by  comparing  themselves  with  other  students 
during class activities. This can create negative results. 
In the activity Fishbowl, the teacher also sets the parameters by assigning the activity, but it is up to the 
students to perform most, if not all, of the essential evaluation. This includes peer or self-error correction as 
well as meeting the objectives of the activity. With thoughtful guidance, the teacher can establish among the 
students an atmosphere of positive-interdependence these goals can be met. Several comments indicated that 
students scrutinize their peers’ or their own actions and utterances. When asked if they thought about other 
students’ abilities during the Fishbowl activity, all but three students answered in the affirmative: “Yes, one 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
200
 
girl  knows  grammar  much  better than  I.”  The students  who  mentioned that  they  did  not think  about their 
peers’  abilities  gave  the  reason  that  they  were  too  preoccupied  with  their  own  abilities  to  think  about  the 
others. 
While  self-evaluation  occurs  in  other  language  activities,  it  is  perhaps  more  pronounced  in  Fishbowl. 
Once students become aware that any attempt to speak carried as much vale as a beautifully stated utterance, 
they  relax  and  focus  more  on  getting  something  out  rather  than  being  speech.  Just  getting  students  to 
something is an essential first step. Moreover, the students who speak act as models for their peers [3;55p]. 
Without a doubt, students with less language abilities are still affected by their skill differences, but this new 
evaluation has a more positive influence, at this comment shows: “I wanted others to hear me speaking. But I 
also wanted to listen to other students” 
Expectations. Closely related to these primary sources of uncertainty and tension is an individual’s self-
expectation. While unrealistic or false expectation can cause students not to speak for fear of ridicule, failure, 
or  dismissal,  ignoring  the  existences  of  such  expectation  can  be  even  more  damaging.  By  acknowledging 
their existence and providing constructive and supportive avenues for coping with them, teachers can direct 
students use Fishbowl productively. 
Effect of culture. All students of language (native and nonnative) have a dynamic feedback system known 
as an inter language  (IL), within which language input is received and hypotheses are formed and revised 
through experimentation, feedback, and reflection. Since the IL does not develop wholly independently of an 
individual`s culture, cultural influences play an important role in how the hypotheses are formed and how the 
feedback is processed. Thus, for many learners of English, aspects of their native culture heavily influence 
their overall communicative English proficiency. 
If  in  the  language  activity  uncertainties  produce  silence,  and  silence  produces  tension,  and  tension 
produce discomfort, then the way to reduce the discomfort is to speak. Even the smallest utterance has the 
potential of producing two very important results. First, it shifts the individual’s focus away from the tension 
and  toward  the  production  of    English,  and  secondly,  it  reduces  the  discomfort  that  tension  causes  by 
increasing speaker’s confidence. Both of these results have long-term potential that they to help to increase 
student’s motivation to speak [4;8p]. 
So,  in  Fishbowl, students are  encouraged  to  reward  themselves  when  they  confront the sources  of  their 
uncertainties and go beyond them. Furthermore, the teacher does not force the students to act, but facilitates 
student awareness 
Conclusion. In Fishbowl the tension caused by student`s uncertainties creates an atmosphere that engulfs 
the whole class and fosters a natural desire for its reduction. Of the options available to reduce that tension, 
speaking  best  fulfills  the  requirement.  By  speaking,  a  student  can  create  a  heightened  sense  of 
accomplishment  and  promote  self-confidence.  Rather  than  trying  to  artificially  remove  this  tension,  the 
activity makes constructive uses of the tension as a motivating and conditioning agent. 
During the discussion session after Fishbowl, students were encouraged to talk about the difficulties they 
experienced as they participated in the activity. Many of those who joined the inner circle expressed feelings 
that at first it was it was difficult to participate in the activity, but that after having done so, it was easier to 
do  it  again.  Many  of  those  who  did  not  join  in  the  activity  the  first  time  expressed  their  regrets.  What  is 
promising is that with each successive performance of the activity, more students wanted to join it.  
This  activity  creates  an  environment  for  experimenting  with  and  practicing  language.  It  focuses  the 
student’s attention on dealing with cultural hindrances that inhabit language production [5;14p.]. It does this 
by  raising  the  student`s  awareness  through  supportive,  guided  peer  interaction.  If  students  are  given 
opportunities to increase their awareness about these cultural constraints and are introduced to strategies and 
exercises to take advantage of that awareness, teachers should expect an increase in the number of students 
who  want  to  use  English  and  increase  their  English  proficiency.  If  teachers  can  accomplish  this,  they  will 
foster in each of their students a pragmatic approach that works with their culture rather than against it. 
 
1
 
Harmer, Jeremy, “the practice English language teaching”. - London-New York: Longman, 1991 
2  Синявская,  Е.В.  и  др.,  «Вопросы  методики  обучения  иностранным  языком  за  рубежом.»  /сост.: 
Е.В.Синявская, М.М. Васильева, С.В.Калинина/. - М.: Просвещение, 1978. 
3  Rixon, Shelagh., “How to use games in language teaching”. – London: The Macmillan press, 1981. 
4  F.Genesee.,  “Educating  second  language  children:  the  whole  child,  the  whole  curriculum,  the  whole  community.”  - 
Cambridge, 1994. 
5 Соловева Е.Н. Просвещение, 2002. - 239 с. 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология» сериясы, №3 (49), 2014 ж. 
201 
УДК 81:372.881 
 
Кадырова Г.Р. 
к.филол.н., доц. кафедры практических языков КазНПУ им. Абая 
Татаренко Т.Д.,  
ст. пр. КазНМУ, модуль латинского языка 
 
О НЕКОТОРЫХ ВИДАХ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ НА 
ЗАНЯТИЯХ ПО ЛАТИНСКОМУ ЯЗЫКУ
 
  
Аннотация:  В  статье  «О  некоторых  видах  самостоятельной  работы  студентов  на  занятиях  по  латинскому 
языку» рассматриваются виды самостоятельной работы, которые используют преподаватели на данном модуле.  
Нужно  отметить,  что  на  занятиях  по  латинскому  языку  в  высшей  медицинской  школе    не  изучается 
классическая  латынь,  а  медицинская  терминология  в  трех  подсистемах:  анатомическая  терминология, 
фармацевтическая  и  клиническая.  Учитывая  специфику  преподавания  данного  предмета  будущим  медикам, 
статья  является  оригинальной  для  языкового  модуля  в  высшей  медицинской  школе.    Самая  трудная  задача 
преподавателя  -  активизировать  самостоятельную  работу  студента.  Это  возможно  только  при  наличии 
серьезной  и  устойчивой  мотивации.  А  самый  сильный  мотивирующий  фактор  –  подготовка  к  будущей 
эффективной  профессиональной  деятельности.  В  первую  очередь,  ЛИЧНОСТЬ  ПРЕПОДАВАТЕЛЯ  должна 
быть  примером  для  студента  как  творческая  личность  и  ПРОФЕССИОНАЛ.  Именно  преподаватель  ОБЯЗАН 
раскрыть  у  своего  подопечного  творческий  потенциал,  определить  перспективы  его  внутреннего  роста. 
Организация  СРС  всегда  предполагает,  что  преподаватель  дает  лишь  необходимый  материал,  который 
обязательно должен быть  дополнен самостоятельной работой самих обучающихся.  СРС дает положительные 
результаты  лишь  тогда,  если  она  является  целенаправленной,  систематической  и  планомерной. 
Самостоятельная работа студентов - вид деятельности, при котором в условиях систематического уменьшения 
прямого  контакта  с  преподавателем  студентами  выполняются  учебные  задания.  При  СРС  происходит 
использование различных методов обучения, на котором студенты могут добывать новые знания, или обобщать 
ранее  полученные  знания.      Цель    статьи  -  помочь  преподавателям  сформировать  свою  систему  организации 
СРС. 
Ключевые  слова:  латинский  язык,  СРС,  анатомическая  терминология,  фармацевтическая  терминология, 
клиническая терминология. 
Түйіндеме:  Мақалада  «Латынша  тiл  бойымен  iстерде  студенттердiң  өзiндiк  жұмыстың  кейбiр  түрлерi 
туралы»  осы  модульда  оқытушыларды  пайдаланатын  өзiндiк  жұмыстың  түрлерiн  қаралады.  ҚIИ  жанында 
студенттерге жаңа өнер-бiлiмдер тапқан әр түрлi оқыту әдiстердi пайдалануда болады, немесе бұрын алынған 
өнер-бiлiмдердi  жалпылайды.  Жоғарғы  дәрiгерлiк  мектепте  латынша  тiл  бойымен  iс  белгiлеуi  керек, 
классикалық  латынь  зерттемегенiнде  емес,  үш  iшкi  жүйелердегi  дәрiгерлiк  терминология:  анотомиялық 
терминология,  фармацевтикалық  және  клиникалық.  Болашақ  медиктер,  мақала  осы  заттың  сабақ  беруiн 
ерекшелiк ескере отырып тiлден жасалатын модуль үшiн бiртума болып көрiнедi.   
Мақаланың мақсаты - оқытушы ҚIИ өз ұйымдастыру жүйенi құрастыруға көмектесу. 
Кілт  сөз:  латынша  тiл,  ҚIИ,  анотомиялық  терминология,  фармацевтикалық  терминология,  клиникалық 
терминология 
Abstract:  In  his  article  «On  some  forms  of  students  independent  work  in  the  classroom  in  the  Latin  language» 
discusses  the  types  of  independent  work  that  teachers  use  for  this  module.  SIW  occurs  when  the  use  of  different 
teaching methods in which students extract new knowledge, or generalize the previously acquired knowledge. It should 
be  noted  that  in  the  classroom  in  the  Latin  language  in  the  higher  medical  school  is  not  studied  classical  Latin  and 
medical terminology in three subsystems: anatomical terminology, pharmaceutical and clinical. Given the specifics of 
teaching the subject to future physicians, is the original article for language module.  
Purpose of the article - to help teachers to form their system of organization of the SIW. 
Keywords: Latin, SIW, anatomical terminology, pharmaceutical terminology, clinical terminology. 
 
Организация  самостоятельной  работы  студентов  предполагает,  что  преподаватель  дает  лишь 
необходимый материал, который обязательно должен быть дополнен самостоятельной работой самих 
обучающихся.  Нужно  отметить,  что  СРС  дает  положительные  результаты  лишь  тогда,  если  она 
является  целенаправленной,  систематической  и  планомерной.  Самостоятельная  работа  студентов  - 
вид  деятельности,  при  котором  в  условиях  систематического  уменьшения  прямого  контакта  с 
преподавателем  студентами  выполняются  учебные  задания.  При  СРС  происходит  использование 
различных  методов  обучения,  на  котором  студенты  могут  добывать  новые  знания,  или  обобщать 
ранее  полученные  знания.  При  составлении  Силлабуса  по  латинскому  языку  для  студентов 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Филология», №3 (49), 2014 г. 
202
 
продумывается организация СРС по ключевым моментам: планирование по месяцам и неделям, план 
СРС  должен  перекликаться  с  тематическим  планом  практических  занятий,  форма  проведения  СРС,  
прерогатива  студента  в  выборе  темы,  определение  сроков  выполнения,  параллельное  изучение 
взаимосвязанных дисциплин, определение критерий оценок.  
На модуле латинского языка изначально был представлен довольно обширный план по СРС, но в 
итоге мы отказались от этого, так как на изучение данной дисциплины выделен всего один кредит. Из 
15 изначальных тем для факультета «Общая медицина» оставили  только пять, на наш взгляд, самых 
основных.  
 

жүктеу/скачать 3,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: