Тізбекті ядролық реакциялардағы негізгі формуласы қандай?
Ядролық тізбекті реакция дегеніміз – әрқайсысы реттіліктің алдыңғы сатысында реакция өнімі ретінде пайда болған бөлшектің әсерінен болатын жалғыз ядролық реакциялар тізбегі. Ядролық тізбекті реакцияның мысалы ретінде ауыр элементтердің ядролық бөлінуінің тізбекті реакциясын келтіруге болады, онда бөліну оқиғаларының негізгі саны алдыңғы ұрпақтағы ядролық ыдырау кезінде пайда болған нейтрондардан басталады.
Изотондар мен изомерлердің қандай ерекшеліктері бар?
Изотондар - атом ядросында нейтрондардың саны бірдей болатын әр түрлі элементтердің атомдары. Изотондар әр түрлі атомдық сандарға ие (ядродағы протондар саны бір - бірінен өзгеше), сонымен қатар әр түрлі атомдық массаларға ие. Мысалы: 136С және 147N, біріншісінің ядросында 6 p және 7 n, екіншісінде 7 p және 7 n бар.
Радионуклидтер – бұл массалық саны және атомдық нөмірі берілген радиоактивті атомдар. Ядролық реакциялардың көмегімен әрбір химиялық элементтің бірнеше радиоактивті изотоптарын алуға болады. Қазіргі кезде 300 жуық тұрақты изотоптар белгілі болса, ал радиоактивті изотоптар мөлшері 1500 асып кетеді. Элемент атомының массалық саны бірдей, бірақ ядросы әртүрлі энергетикалық күйде болатын болса, олар изомерлер деп аталады. Артық энергиясы болатын изомерлерді, метастабильді күйі деп атайды. Мұндай күйді символ түрінде массалық санымен қатар қойылған латын әрпімен (m) белгілейді (80mBr).
Жалпы ядролық реакциялардың сұрыпталуы.
Реакцияларға қатысатын бөлшектердің түріне қарай: • нейтрондардың әсерінен жүретін реакциялар;
• зарядталған бөлшектердің әсерінен болатын реакциялар (мысалы, протондар, (Х-бөлшектер).
Реакцияны тудыратын бөлшектердің энергиясы бойынша: • негізінен нейтрондардың қатысуымен болатын төмен энергиялардағы реакциялар (эВ ретті);
• кванттар мен зарядталған бөлшектердің қатысуымен орташа энергиялардағы (бірнеше МэВ) реакциялар;
• жоғары энергиялардағы реакциялар (жүздеген және мыңдаған МэВ).
