Єылым жјне Білім министрлігі- єылым академиясы
(Әбіш Кекілбаев. Он екі томдық шығармалар жинағы
жүктеу/скачать 450,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- .(Әбіш Кекілбаев. Он екі томдық шығармалар жинағы. 4 том. Үркер романы. Елшілік. Алматы. Өлке баспасы 1999 ж 7 бет).
| ...(Әбіш Кекілбаев. Он екі томдық шығармалар жинағы. 3 том. Үркер романы. Тығырық. Алматы. Өлке баспасы 1999 ж 331-332 беттер).
Осы мысал арқылы автордың кейіпкерлері қай тұрғыда ойлап, қандай шешімдер жасай алатындығына көзіміз жетеді. Кейіпкер өз ойының жетегімен жүре отырып, бүкіл халықының намысын ойлайды. Сонымен бірге кейіпкердің ішкі монологы автор баяндауының бірінші жағында баяндалады. Автордың өзі кейіпкер бейнесіне еніп, ішкі сезімін жарқын бейнелей алған. Көркем шығармада баяндау көп ретте кейіпкерлердің көзімен, ойымен беріледі. Сондықтан бұл баяндауда тосын сипаттар, астарлы атаулар аз кездеспейді. Автор кейіпкердің ішкі ойын берерде небір тілдік құралдарды қолданғаны белгілі. Кейіпкер бейнесін жасау немесе белгілі оқиғаны суреттеуде автордың сөзді қолданудағы шеберлігін көруге болады. ... Мынау қарғыс атқан даланың шегі мен шетінің, қапелімде, жеткізе қояр түрі көрінбейді. Зығырданың қайнағанда кімді боқтарыңды да білмейсің. Үйде қалған қатыныңды боқтайын десең, ол жазғанның да шұлғауыңды жуып бергеннен басқа жазығы шамалы. Астыңдағы атыңды боқтайын десең, о да ақ тер – көк тер боп барын салып келеді. Патша апайға тіл тигізу құдайдың атына күнә. Оның үстіне ол жарықтықтың бір рота сыйып кететіндей айлапат төсегінен қайдағы бір тілін шайнап шүлдіреген немістерге болмаса, арақ ұрттап, қияр қажаған орыс адамына орын тие қоймайды деседі. Мынау құла түздегі қайдағы бір бар – жоғы белгісіз қаңғырма халықтың қайдағы бір бар – жоғы белгісіз қаймана ханына жер түбінен елші шаптырып отырғанда да сол немістер емес дейсің бе! Әкесінің ауызына ит сарығыр әлгі Бирон найсаптың мынау құла далада несін жоғалтып алып жүргенін кім білсін!?...(Әбіш Кекілбаев. Он екі томдық шығармалар жинағы. 4 том. Үркер романы. Елшілік. Алматы. Өлке баспасы 1999 ж 7 бет). Бұл үзінді де Уфадан шыққан елшілердің бастаушысының ішкі ойы. Берілген ішкі ой авторлық баяндау арқылы жасалған кейіпкер Тевкелевтің сөзі. Қос үнді сөз – авторлық баяндау мен кейіпкер сөзіне қарағанда, қай елдің болмасын көркем әдебиетінде әлдеқайда кейін пайда болған, жаңа сапалы құбылыс.Оның пайда болуы әрбір ұлттық әдебиеттің даму тарихының елеулі кезеңдерімен тығыз байланысты. Қай халықта болмасын баяндау стилімен жазылған көркем әдебиетінің дамуының алғашқы кезеңдерінде автордың не баяндаушының сөзі мен кейіпкер сөзінің ара – жігінің ашықтығы тән болған. Әдеби шығармада әркім өз атынан ғана сөйлеген. Автор қаһарманның ішкі жан дүниесіне барлау жасағанда да, өз атынан, өз сезімін суреттеген. Тек кейінірек әдебиетте адамның ішкі сезім дүниесін жан – жақты және тереңірек суреттеу қажеттілігінің біртіндеп артуымен байланысты, екінші жағынан, кейіпкерге тілдік мінездеме беру амалдарының молаюымен, баюымен қатар, әдеби шығармаларда қос үнді сөзде қолданыла бастаған. Олай болса қос үнді сөздің кең көлемді қолданылуы – қай халықтың болмасын әдебиетінің күрделенгендігінің, есейгендігінің, жаңа белеске көтерілгендігінің бір белгісі сипатты жүктеу/скачать 450,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|