Ю., Ташкеева Г.Қ. Физикалық материалтануға кіріспе
жүктеу/скачать 5,26 Mb.
|
| 3.15-сурет. Орбитамен түзілетін байланыстардың кеңістіктік конфигурациялары:
а) sp; – диагоналды сызықтық конфигурация, Zk=2; ә) sp2; – тригоналды жазықтықтық, Zk=3; б) sp3; тетраэдрлік, Zk=4; в) d23p3 – октаэдрлік, Zk=6; г) тригоналды-пирамидалық, Zk=3 Zk атомдық коваленттік байланыс санына тең. Коваленттік кристалдар құрылымы Юм-Розери ережесі мен валенттік электрондардың толқындық функциялар анализінен орнатылған байланыс бағытымен анықталынады. Металдық байланыс ковалентті байланыстың бағыттылығы мен қанығушылығы болып табылады. Юм-Розери ережесін: Nв + Zk = 8 (3.57) түрінде жазуға болады. Мұндағы, Nв – элементтің валенттік электрондар саны (Юм-Розери ережесіне бағынатын элементтер үшін ол периодтық жүйенің топ нөмірімен сәйкес); Zk – бірінші координациялық сфералардың химиялық байланысына берілетін валенттік электрондар саны. Юм-Розери ережесінің осылай жазылуы жартылай өткізгіштер құрылымдарының қалыптасуындағы жақын реттіліктің рөлін көрсетеді. 3.5-кестеде Музер-Пирсон ережесі бойынша есептердің мысалдары келтірілген. 3.5-кесте. Музер-Пирсон ережесі бойынша есептердің мысалдары
2) Екіншілік жартылай өткізгіштік фазалар IVА – VIIIА топша элементтерінен тұрады. 3) IVА – VIIIА топша элементтерінің жартылай өткізгіштік фазалардың көбісі қалыпты ковалентті ережесіне бағынады: хА = у (8-в), (3.58) мұндағы, А және В Ах Ву қосылысындағы А және В элементтерінің сәйкес валенттіліктері. А және В компоненттері қосылысқа Х:У қатынаста кіреді. Мысалы: InSв: АIn = 3; ВSв=5; 1*3=1*(8-5). 4) Элементтердің электр терістілігінің айырмасы ∆Х (екілік жартылай өткізгіштік фазаға кіретін) әдетте, аз мәнде емес. ∆Х кристалдағы (молекуладағы) атомдардың валенттік электрондарды тарту қабілеттілігін сипаттайды. ∆Х шамасы : ∆Х ~ шамасына тура пропорционал: ∆ = ЕА-В – (ЕА-А + ЕВ-В)/2. (3.59) Мұндағы, ЕА-А, ЕА-В, ЕВ-В – А-А, А-В, В-В атомдар арасындағы байланыс энергиялары. ∆ шамасы физикалық мағынасы бойынша Ω өзара әсерлесу параметрі шамасына ұқсас. Егер байланыс энергиясын атомға электрон вольтта келтіретін болсақ, онда: ∆Х = (3.60) Жалпы жағдайларда ∆Х өсуімен байланыстың иондық құраушылар мөлшері өсетінін атап өткен дұрыс. жүктеу/скачать 5,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|