Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- Tepic бага бершдь Е дке Алтын Орданы баскарып турган кезтде Руське керсетпегеш жок, есю заманныц ескшнл KypecKepi
- Kypeci (1837-1847)» деген такырыпта кандидаттык диссертация коргауы онсыз да ширыгып турган жагдайды одан эр! ушьщтыра туст1. Ютап сыйлык алмак iyrijii Tepic
| ce6errrepi
сол кездеп саяси жагдаймен ткелей байланыста болатьш. Согыстьщ бас кезшде жауды жецу ушш кецес жауынгерлершщ рухын кетеру максатымен колга алынган откендеп батьфларды, олар туралы жыр-дастандарды насихаттау ещц жау жецшп, бел кайта бастаган уакытгарда онша кажет болмай калды. Кецестер Одагына мекендеген ею жузден астам улттьщ ултгык-патриоттык сез1мдерш жауды жецуге шебер багытгай бшген Компартия ендш жерде халыктыц еткен тарихтан улп алып, сана-сез1мшщ арта тускендшнен сескендь 0здер1 журпзш отьфган шовинистк саясатка бодан елдердщ ез тарихьш, эдеби-мэдени мурасын бшуге деген умтылысыныц мулдем кайшы келетшш сезген Компартия басшылыгы енда оган тоскауыл коюга тырысты. Ж ергш кп улттардыц «ултшылдыгына» карсы багытталган идеологиялык жумыстар согыстьщ сонгы жылдарыныц езшде-ак басталып кетп. ВКП(б) Орталык Комитеп 1944 жылы кабылдаган «Татар партия уйымындагы кепшшк-саяси жэне идеологиялык жу- мыстыц жай-куш жэне оны жаксарту шаралары туралы» каулысы алдын-ала жоспарланган улкен жумыстыц басталуы гана еда. Кдулыда букш турю халыкгарьшьщ ортак батыры, ел камьш жеген «Ер Едкеге» ултшылдыкты коздырушы деген сипатга Tepic бага бершдь Е дке Алтын Орданы баскарып турган кезтде Руське керсетпегеш жок, есю заманныц ескшнл KypecKepi репнде сыпатталып, ол туралы жыр-дастандардыц барлыгы да зиянды деп табылды. Казак эдебиепнщ еткешн зерттеген Б.Кенжебаев, Э.Маргулан, К-Жумалиевтер Едкеш ел 1 ушш курескен кайраткер, ол туралы дастанды халыктык жыр деп багалап келсе, ещц «Социалистк Казакстан» газетшщ 1945 жылгы 2 казандагы саньшда Е.Бекмахановтыц «Едке халыктыц зулым жауы» деп айкайлаган келемд1 макаласы жарияланып, партия каулысына ун косты. В.Степанов деген автор Э.Маргуланныц «Эдиге в истории и преданиях» (1944) атты ецбегш шовинистк сынныц соккысына алып, «ултшылдыкпен» айыптады. В.Степанов филология гылымыньщ докторы Э.Маргулан езшщ ютабында орыс халкыныц ата жауы Едь reHi казак халкыныц жогын жоктаушысы, курескер1 репнде багалаган деп, «кателк1н» кер- сету аркьшы оныц «ултшылдьщтыц» шырмауында калгандыгын дэлелдед1. 1943 жылы Алматыга коныс аударган 6ip топ орыс тарихшыларымен 6ipke отырып, Казак ССР Fылым академиясы «Казак ССР тарихын» жарыкка шыгарды. Панкратова баскарган авторлар ужымыныц курамында атакты тарихшьшар Греков, Дружинин, Кучкин, Бернштам, Вяткиндермен 6ipre М.Эуезов, С.Муканов, Б.Кенжебаев, Е.Ысмайылов сиякты галымдар да катысты. Осы ютаптщ Кенесары бастаган козгалыс туралы тарауын жас тарихшы Е.Бекма- ханов жазды. «Казак ССР тарихы» Кецестер Одагында танымал галымдардыц жэрдем1мен одактас республиканыц тарихын туцгыш рет зерделеген сэтп ецбек репнде б1рден жьшы кабылда- нып, сол кездеп ец жогаргы Сталиндк сыйлыкка усынылды. BipaK шовинистк кезкарастагы тарихшы А.И.Яковлев сыйлыкка усынылып отырган к1тапты орыска карсы жазьшган деп машмдеме жасады. 1943 жьшы 28 маусымда Е.Бекмахановтыц «Кенесары Касымов бастаган казактардыц улт-азаттык Kypeci (1837-1847)» деген такырыпта кандидаттык диссертация коргауы онсыз да ширыгып турган жагдайды одан эр! ушьщтыра туст1. Ютап сыйлык алмак iyrijii Tepic методологиямен жазылган зиянды ецбек репнде сынныц астында калды. 1944 жылдыц мамыр-шшде айларында ВКП(б) Орталык Комитет! букшодактык тарихшы галымдардыц жиыньш enci3in, ютапты талкьшады. Талкьшауды ВКП(б) Орталык Комитетшщ хатшысы А.С.Щербаков журпзш, А.А.Жданов пен Г.М.Маленков катысып отырады. Осыдан кешн одактык, республикальщ басьшымдар бетшде «Казак ССР тарихын» сынаган 6ipcbi- пыра материаддар кершдь Сындардан корытынды шыгару максатымен Казакстан ВКП(б) Орталык Комитеп «Казак ССР тарихыныц» 2-mi басьшымын дайындау туралы (Большевик Казахстана. 1945, №6) арнайы каулы кабылдап, ж1бершген кемшшктерд1 жоюды авторлар ужымына кайта тапсырды. Бул деген жогары жактагылар айткан «ултшылдык кемш ш к- тер;и» тугелдей мойындап, оны жоюдыц жолындагы алгашкы адымдар ед1. |