Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| eciMflepi
баспасез бетшен туспедь «KeM6ip эдебиетшшер (Е.Исмаилов. Х.Жумалиев) ездершщ эдеби-зерттеу «ецбектерш- де», оку куралдарында Кенесары козгалысыныц буржуазияльщ-монархияшылдык сипатын буркемелеп, оны р а к уакыт дэрштеп келдЬ> (Эдебиепм1здщ идеялык тазалыгы ушш куре- сешк. «Лениншш жас», 31.VIII. 1951). «Революцияга дейш Казакстанда «кец, сулу жерлер» хандардыц, байлардыц, бектердщ, аксуйектердщ колында болганын Смайлов пен Жумалиев бшмей ме?.. «Кец, сулу жерлерге epKiH мекен етш» келген деп дэрштеп, ол жолдастар тым api сштеп кеткен жок па? (Ж.Шаях- метов. Идеология майданындагы кызметкерлердщ айбынды мш деттерь «Эдебиет жэне искусство», 1947, №3, 5-бет). «К-Жармагамбетов Х.Жумалиевтщ казак эдебиеп тарихы туралы жазган «ецбектерЬ> мен оку куралдарында ж1берген буржуазияшылдык-ултшылдык кателерш актауга дейш барды. Оныц 1947 жылга дейшп ж1берген ерескел саяси кателерш жуып-шайып буркемелеудщ ус- пне, 1948 жылдан 6epi бурынгы кателершен кол узд1, VIII-IX кластарга м ш аз жаксы оку куралдарын жазып берд!, «Абайдыц акындык т ш » атты ецбеп эдебиетшшер1м1зге у лп бола- тын, багалы ецбек деп жер кекке ситызбады. Оньщ Жумалиев жайында бул пдарлершщ саяси кате екенш журтшылыгымыз эбден тустщц» (Э.Ншд1баев. К-Жармагамбетов творчествосын- дагы саяси жат сарын. «Лениншш жас», 14.Х.1951). Осы кезде Б.Кенжебаевтыц казак ауыз эдебиеп, эдебиет жэне баспасез тарихынан жаз ган зерттеу ецбектер1 кеп сынга ушырады: «Б.Кенжебаевтыц бул ецбегшде Султанмахмуттыц усак буржуазияшыл, букарашьш акын бола тура, ултшыл-алашордашыл болган кездершде жазган шыгармаларындагы революцияга карсы реакцияшыл сарындары, алашордашыларды дэрштеу1, алаш уранын жазуы, ал алашор да куйрер кезде «ел1м шакырып, зарланып» ум1тс1здкке 6epmyi мулдем кымталып, оныц тек жаксы жактары гана керсетшш, беталды дэрштелу1 TepicKe шыгарылган... Кенжебаев жолдас- тыц ютабы («Султанмахмуг Торайгыровтыц акындыгы», А., 1949 туралы. Д.Ы.) шынайы гы лыми ецбек емес, кеп реттерде тарихи шындыкты бурмалайтын б1рбеткей Султанмахмутты дурыс тус1нуге мумкш дк бермейтш, кайта кеп жерде шатастыратын ютап... Бейсенбай Кенжебаев жолдастьщ «Казак баспасоз1 тарихынан» (А., 1950) деген ютапшасы да кате- кемшшктерден сау емес» (Ж.Сэрсеков. Тарихи шындык бурмаланбасын. «Эдебиет жэне искусство», 1952, №7, 76, 77, 78-беттер). «...Кенжебаев Акмолла, Макыш Калтаев сиякты молдалар мен мистиктердщ кырьщ К¥- рауынан казак эдебиетшщ тарихын жасамак болды... 1940 жьшы осы журналдыц («Эдебиет жэне искусство», Д.Ы.) 7-8-i номерлершде ол 7-беттк макала жазып, казак халкыныц дунтпаны Едагеш кекке кетере мактап, «Ед1генщ ез1 ецбеюш халыкгьщ жогын жоктап, муддесш кездеген болу керек, «Ел камын жеген Едкем» деген мэтел осыдан калган болу керек» деп дэрштедь ...Б.Кенжебаев езшщ ецбегшде («Казак баспасозшщ тарихынан», А., 1950. Д.Ы.) бур- жуазияшыл-ултшыл багыттагы «Казак», «Серке» сиякты газет-журналдар туралы кулшына Эдеби сын тарихы 241 баяндап, ал демокрапъщ багыт устаган, бертшде совет дэу1ршде шыгып, советпк платформа- ны куаггаган газеттерге келгенде, Ki6ipriicren капатындыгы, газеттщ устаган саяси багыты, ез бетшде кетерген агартушылык кызмеп туралы ештеце айтпайтындыгы керсетшда» (Б.Сахариев. Б.Кенжебаевтыц творчествосындагы кател1ктер. «Социалистк Казакстан», 25.VIII.1952). «В статье «О Коркуте» восхишаясь «прелестью» этого-феодально-ханского сказания, он писал, что в нем «заложено глубокая, общечеловеческая идея». Поэтому пишет Б.Кенжебаев, необходимо изучать сказания о Коркуте чтобы «использовать их в интересах социалистиче ской культуры и ее развития». Что это за «глубокая» общечеловеческая идея», которая по сло вам Б.Кенжебаева, заложена в сказаниях о Коркуте. В этих сказаниях нет никакой другой идеи, кроме феодально-ханской идеи...» (М.Габдуллин. О состоянии и задачах изучения казахского эпоса. «Вестник Академии наук Казахской ССР», 1953, №4). 0cipece сштеме жасалынган алгашкы ею макала Б.Кенжебаевтыц эдеби зерттеуш ш к ецбектерш арнайы карастырып, тугелдей гылыми жагынан н е п за з, марксизм-ленинизм ш м ш е кайшы, сон дыктан да «шындыкка жат» деген корытынды шыгарды. Кенесарыга катысты журпзшген саяси науканныц барысында ец кеп «таяк жеген» акын Калижан Бекхожин болды. Акынныц «Батыр Науан» (1940) поэмасын жэне «Кенесары- Наурызбайдыц эдебиеттеп бейнелерт («Эдебиет жэне искусство», 1941, №5) атты макала жазуы оныц шыгармашылыгыныц тебесш е кара бултты коюлата тусть М .Сэрсекеевтщ «К-Бекхожин шыгармаларьшдагы ултшьшдык сарын» («Социалистк Казакстан», 22.VII.1951) Т.Исмаилов пен С.Жумагалиевтщ «К-Бекхожин шыгармаларьшдагы буржуазияшыл-улт- шылдык» («Эдебиет жэне искусство», 1951, №10), М.Сэрсекеевтщ «Тагы да К-Бекхожиннщ творчествосындагы кател1ктер» («Лениншш жас», 12.XII.1951) сиякты макалаларыныц не п зп сарыны акын шыгармашылыгындагы ултшылдыкты, буржуазияшылдыкты дэлелдеу болды. Мысалы, М.Сэрсекеевтщ макаласы «Кенесарыныц монархиялык-феодалдык козга- лысын поэзияда дэрштеп, Кенесары мен Наурызбайды шектен тыс керсете суретгеуге, асыра макгауга тырыскан кейб1р акындардьщ шпндеп ец жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|