Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| деректерге Караганда,
КСРО бойынша «1930-1953 жылдары контрреволюциялык, мемлекетпк кылмыстар жасады деген айып бойынша сот органдары мен сотка жатпайтын неше Typni органдар 3.778.234 адам женшде уюм шыгарып, каулы кабылдаган, олардыц ш ш де 786.098 адам атылган» («Социалистк Казакстан», 15.11.1990). Ал Казакстанга келетш болсак, «1930-1953 жылдарда контрреволюхщяльщ, мемлекетпк кыл- мыстар жасады деген айып бойынша сот органдары мен сотка жатпайтын rypni органдар 35 мыц адам жешнде уюмдер, каулылар жэне шенпмдер шыгарганын керсетедь Олардыц 5430-ы атылган» («Социалистк Казакстан», 16.11.1990). Бул келпршгендер мемлекеттк кауш аздк, прокуратура сиякты ресми мекемелердщ магпметтер1, ал жекелеген зерттеушшер бул цифрларды нактылай тусед1. Академик Б.Телепбаев пен В.Осипов «1931-1933 жылдаргы ашаршылыкта казак халкыныц арасынан 1050-1100 мыц адам опат болды. Бутан коса рес- публиканыц озге улттары арасынан 200-250 мыц адам аштьщтыц курбандыгында K erri». «Солай болса-дагы республикадагы казактардыц саны шамамен 1,8 миллион адам кыскарды»... («Социалистк Казакстан», 14.1.1989) деп жазады. Ал, демограф М.Тэпмов («Социальная обусловность демографических процессов». А., 1989, 109-бет) пен Т.Кэкшев («Казакстан коммунист, 1990, №2, 57-бет) Казакстан халкыныц 49 проценп, ягни 2 миллионная астамы нэубетте елгенш айтады. 1937-1938 жылдары «сорпаныц бетше шыгатын» азаматтардыц 66 мыцы кугын-сурпнге Tycin, 22 мыцы атылып кеткендитн келпредь Алдагы уакыттарда мундай деректердщ нактылана, аныктала Tycepi хак. Калай дегенмен де стал ищи к канкуйлы саясаттыц ткелей нэтижес1 болып табылатын отызыншы жылдардьщ каралы окигалары 9cipece улт аймактарында айыкпас ауруцыц, жа- зьшмас жараныц непзш салып Kerri. Оз1м1зге келетш болсак, казак халкыныц улттык даму тамырларына аяусыз балта шабылды. Саяси курестег1 таптык, партиялык принциптерд1 керкемдк керкеюдщ езш дк езгешел1ктерш ескермей, сол кушнде мэдениет саласында да солакай колданудыц нэтижесшде тарихи, мэдени, эдеби дамуымыздагы улттык сипаттардыц барлыгы да «ултшыл», «халыкка жат», деп табылды. Халкымыздыц «ел1м» деп ещреген кызу канды, ыстык жанды кеш бастаган акьшман азаматтары, улттык мэдениеим1з бен эдебиеть м1здщ алгашкы кернекп екшдер1 тугелге жуык «халык жауы» репнде жазьщсыз жазалауларга ушырады. 1931-1932 жылдардагы ашаршылыкта непзш ен карапайым халык кырылып, сан жагынан 2 миллиондай шыгын болса, 1937-1938 жылгы колдан жасалган кугындаудыц зардабы да одан кем емес ед1 Алгапщысьшда казак халкьшьщ зиялы кауымыньщ непз1 кутан Kepin, устала бастаганымен де кепш ш гш щ ом ipi сакталып калган едь Ал кугындаудыц еинш1 толкыны келш сокканда, казак халкы езщнщ Heri3ri улттык интеллектуалынан ары болган ардактыларынан, жаны болган жайсандарынан айырылды. Улттьщ интеллектуалдан Эдеби сын тарихы 191 айрылу дегешлиз болашак улттык даму потенциалынан журдай болумен б1рдей. Халкымыз- дьщ тарихындагы осы 6ip орны толмас, езек ертер екшшггщ eKciri куш бугшге дешн басыл- май келед!. 1Шркш, сол отызыншы жылдарда опат болган ардакты азаматтарымыз аман кал- ганда когамдык-экономикалык эдеби-мэдени, азаматтык дамуымызда будан да бшк белес- терден кершер ме едщ деген ойлар да мазалайды. Шалые басып бара жатканымызды сол кездщ езшде-ак коре бшген екен гой олар. Б1здщ 6yriHri танда да мэцгуртпк, нигилиетш кезкарастардьщ шьшауынан шыга алмай келу1м:здщ басты себептерш де осы отызыншы жылдарда Сталин жузеге асырган саясаттан 1здеу1м!з керек сиякты. Эйтпесе, ел аман, журт тынышта, жау жокта жау 1здеп А.Байтурсынов, М.Жумабаев, Ж.Аймауытов, Ш.Кудайбердиев, М.Дулатов, Г.Тогжанов, Т.Жургенов, К-Жубанов, С.Сейфуллин, Б.Майлин, [.Жансупров т.б. сынды тутас 6ip халыктьщ тутас 6ip ардактылары- ньщ усталып кетуш немен тусшд[руге болады? Кез1м1зд1н жеткенк сталинизмнщ казак халкыньщ дамуына типзген Kecipi аз болмапты. Акты кара, караны ак депзген, баланы экеге, азаматты агайынга, кауымды ардактысына, керек десещз 6ip халыктыц езш жщке белш, жумысшыны шаруага, зиялыга карсы койып, социализм ушш курес деп угындырган заман туралы не деуге болады. Жер1м1з каншалыкты булшген болса, ел;ипм!з де соншалыкты булшлп. Ец бастысы адамдардыц азаматтык сана-сез1м1 сетшеп суркайьшык пайда болыпты. Халкыныц тарихын бшмейтш; т ш н туешбейтш, улттык дэстур, эдебиет-мэдениет дегеннен макурым санасы сапалак ултка айналып барады екемЬ. 03iMi3re ез1м1з сын кез1мен карал, не бар, не жогымызды тарих тагылымыныц таразысына салып пайымдау эримш н азаматтык абыройыныц айгагы деп уккан жен. Сол себепл де еткетмгзге кайта-кайта уцш п, бугшп eMipiMi3fliH 0 зект 1 сурактарына ем1ршец жауаптар 1здеу1м1з де занды. жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|