Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| ДандайЫСКАК,¥ЛЫ
«Керкем проза ыргагы - керкем эдебиет зандылыгы. Ол шыгарманыц плдж-керкемдш ку- рылмыныц ундестЫ, оныц ты ны с-прш ш п, кан айналысы, журек согысы, eMip бейнесшщ керкем итындыкка айналуындагы ерекшелпсгердщ туп казыгы. Ал муныц аударма енершде сакталуы - ец басты талап, ец басты Mi идет болмак» («Казак эдебиеп», 30.03.2007) - деген корытынды жасайды. 9м4рде не болмайды? Бэр1 де болады екен. Бутан Бекжан Эипрбаевтыц «Беляевтар поэ зиясы: акша жэне аударма» («Азамат», 13-20.05.2005) деген макаласын окыганда кез жетедь Етм1з тэуелаздш алганнан кейш кол жеткен еркшдйсп езшщ жеке бас мудделерше пайдалан- ган He6ip соракылыкгар шыкты. Соныц 6ipi - колдан акын жасау. Осы жылдарда карагандылык каржыгер, «Валют-Транзит» банюнщ президент! Андрей Беляевтщ «акындык дацкы» шыга бастады. Аты-жеш орысша, елевдд орысша жазатын «казак акыныныц елендерi» баспасез беттершде жарияланып, ол туралы беделд1 авторлар жылы леб1з бщцрдо. Сейтсек, солай емес, бьшай екен - акшаныц куппмен каржыгер Беляев «акын Беляев» болып KeTinTi. Оны акын жасауга казактыц айтулы деген акындарыныц ездер1 катысыпты. E.0mip6aee Андрей, Элия Беляевтардыц «Ароматы радости, или за утром - день» деген елендер жинагын тшге тиек ете отырып, осы 6ip маскараны барынша эшкере етедь Бекжан Беляевтардыц «Примерение» жэне «Нурзие» деген eKi е л е щ тц орысша, казакша мэтшдерш салыстыра келш, «Тупнускада елецге ец алдымен к а ж е т уйкас деген нэрсе атымен жок. Эр жолы эр экеден тугандай шашырап тур. Ал аудармада балталаса бузылмайтын шымыр уйкас та, айтылар ойдьщ айкындылыгы да, ыргактык у й л е а м д ш к те бар. Бул кандай кезбояу сонда?... Жинактагы мундай тупнусканы тузеу мен кузеу мысалынан аяк алып журе алмай- сыц» - дейдь Сонда орыстивд «акынды» казакша сейлеткен Фариза Оцгарсынова да, «Андрей Беляев- тщ елендер1 маган б1рден унады» - деп, аспанга кетере мактап, ютабыныц алгысезш жазган акиык акын Серш Аксуцкарулы екен. Эсем безенд1ршп, кымбат кагазга басылган ютаптыц таралымы - 100 000 дана. Салыстыру унин: мемлекетпк тапсырыспен шыгып жаткан ю- таптардыц тиражы 2 000 дана гана. «Кателеспесек, казактьщ эдеби пайгамбары, рухани кесе- Mi саналар Абай Кунанбаев жинакгары да мундай таралымга ие емес» - деп, кушнед! автор. Бекжан дуние кутан, атак кутан мына заманда акшаныц куппмен бэрш жасауга болады дейпндерге эдебиетгщ касиетп элемш былайша былгауга болмайды дегещц батьш айта бш- дь Орысша тукке тургысыз «еленсымактарды» мыкты акындарга казакшалату аркылы, куш- тшерге арка суйеп, акын болгысы келгендердщ бет-пердесш ашып, кепш ш к алдында мас- кара erri. Эдеби журтшылыкты мундай акындардан сактандырды. А.Беляевтщ «акьшдыгы» ец бастысы - эдеби аударманыц мыкты акынды «жунш туте ал май», кор ететш, не нашар акынныц жунш ж!бекке айналдырьш, зор ете де алатын кудьфетш дэлелдеп бepдi. Казак эдебиетшщ баска да халыктар мэдениенмен байланыстары дегенде кебше орыс эде биетшен уйрену тещрег1нде эцг1меленет!н. Тэуелаздш алганнан кей1н шыгыс эдебиепмен, оньщ ш ш де араб, парсы поэзиясыньщ и п эсерше назар аударыла бастады. Осы мэселеге орай белгш шыгыстанушы Отеген Кум1сбаев б1рнеше макала жазды. Оньщ «Магжан Жумабаев жэне араб поэзиясы» («Казак эдебиеп», 04.04.2008) атты макаласында казак акыныныц араб акыны Эбу Фирастан аудармалары хакында сез болады. Араб, парсы, TypiK тшдерш 6ipina- ма мецгерген Магжанныц араб поэзиясымен де танысып, оныц ш ш ен езше ерппл унд1 Эбу Фирастай рухтас, мундас тауып, елецдерш тэрж1малаганы накты мысалдармен дэйектелген. «Эбу Фирас X гасырдыц, ал Магжан Жумабаев XX гасыр перзенп. Bipeyi араб, 6ipeyi казак, eKeyiH тербеткен тагдыр толкындары уксас, ащысы, T3TTici уксас, eMipi, кец ш уксас, акылы, накылы уксас, турмелер1, тунд1ктер1 уксас, аналары, даналары уксас, зары да, жары да уксас кос муцлык, кос лирик, кос эпиктщ дуние поэзиясыньщ тарихында тшкен тулары би1кте ту- руга raic» - деген 0.Кум1сбаев. Туран ец1р1нде катар eMip сурген казак, иран мэдени байланыстары ерте кездерден узш- мей келед1. 9cipece Орта Азия халыкгарына кещнен тараган Э.Фердаусидщ «ШаЬнама» дас- таныныц баска халыктар эдебиетше 3cepi де айтарлыктай болды. Казак акыны Турмагамбет 1зтшеуов «ШаЬнаманы» казакша алгаш сейлетушшерд1ц 6ipi болды. Тоталитарлык жуйемен Еуропацентризм басым болып турганда шыгыс эдебиепнщ шжу-маржандарыныц 6ipi санала- тьш «ШаЬнаманьщ» желк1мен жырланган «Рустем-Дастан» 1936 жылы-ак дайын болганымен Эдеби сын тарихы 551 де тек 1961 жылы гана баспадан жарык кердЬ Крлжазба басылып шыкканга дешн кептеген киындыктарга ушырады. Б.Жусш «ШаЬнама» туралы шындык» («Казак эдебиета», 15.12.2004) турасында жазып, осы дастанныц соцгы басылымына байланысты оны шыгарушылардьщ атына арнап, б1рсыпыра сындар айтты. Этикалык тургыдан жеке баска катысты айтылган сындарга А.Алматов (Тагы да «ШаЬнама» хакында. «Казак эдебиетЬ), 15.12.2004), Б.Кошым- ногай («ШаЬнама» акикатка араша сурайды. «Казак эдебиета», 31.12.2004) жауап берген. Бул айтыс макалаларда «ШаЬнама», оньщ казакша нускасын жасаган Турмагамбет Ьтшеуовтш шыгармашьшыгы хакында жана зерттеу деректерь талдау пшрлер1 жок десе де боларлык, жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|