128
З А М А Н А К Е Й І П К Е Р Л Е Р І
Болды да партия,
Ел іші жарылды.
Əуремін мен тыя
Дауың мен шарыңды
244
, –
дейді. Əрине, оның партия құмарлардың талайын ауыздықтай
білетінін өзгелер аңғартса керек. Абайдың шығармалары заманының
нақтылы, керекті мəселелеріне арналды, оның ел үшін еңбегін сарп
еткенін көреміз. Ол өмірді сырттай сезіп, өз басы қақас жүрген, ойын
батыл айтудан тайқақтаған ақынға ұқсамайды, оның сөзі өршіл,
өтімді, əсерлі.
Шығыс ақындарына еліктеп өлеңдер жазған жас Абай, ақындық
өре көрсету дəрежесін əлсіретіп, ол кей өлеңдерінде араб, парсы
сөздерін орынсыз қолданды, тілін шұбарлады. Кейін ақындығын
таныған Абай мұндай өлеңдер жазудан бас тартты. Бірақ бұдан бұрын
Абай шығыс поэзиясынан рухтану, шығыстық сюжет мотивтерге ора-
лу ісін мүлде тоқтатқан еді дей алмаймыз. Абай ақындығына батыс-
тан, не шығыстан келген үлес көп пе деп өлшеп жорамал жасаудың
қажеті қанша?
Алды-артын шолып, өмір құбылыстарына үңіле қарап, ақындық
міндетін аңғарған шағында да Абай шығыс поэзиясынан қол үзбеген.
Оның көптеген шығармаларынан, арманды, шерлі, мұңды сөздерінен
«Қор болды жаным», «Көзімнің қарасы» сияқты шығармаларынан
Татьянаға айтқызған (Пушкинде жоқ).
Көрісуге шыдамаспыз,
Айрылалық сол үшін, –
деген сөздерінен Абайдың шығыстық мотивтен безбегендігі көрінеді.
Бірақ Абайдың бұл тектес шығармаларына шығыстық сарын, мо-
тив, бұрынғыша сырттай келмей, Абай ақындығының көрігінен
өтіп, кірігіп, бір мəн-мағына алып барып, қалыпқа түседі. Ондай
шығармалар Абайдың шығыс ақындығын игере білген, сюжет, мотив,
тақырыпты өз ақындығына бейімдей сұрыптаған кезін аңғартады.
Болмаса Абай батыс поэзиясы мен шығыс поэзиясы арасына шек
қойып, бірінен аз, бірінен көп пайдаланайыншы демеген. Абайдың
шығыстық сюжет, мотивтерден қол үзбегенін «Əзім», «Масғұт»,
«Ескендірден» де көресіз.
Абай шығармаларында өмірдің нұқсанды жақтарын көлеңкелеп,
жаманын жасырып жатпаған, шындықтың бетін боямаған, бүркемеген,
өмірге деген өз шешімін, кесімін айта отырған. «Чернышевскийдің
244
Достарыңызбен бөлісу: