187
М Ұ Р А Т Б Е К Б Ө Ж Е Е В
болған кезде ақындық дəуір өткізді. Үкіметке жағынып, шен-шекпен
алғандар, ел ішінен шыққан жуандар, пысықтар тобы – тұрмыстың ауыр
салмағын шаруаларға артқан. Өздері əкімдік, байлық, атаққа ие болып,
өмірдің қызығын көрушілер еді. Олар көптің көңілін, көзін алдап та,
зорлық-зомбылық жасап та алуан істер жүргізетін.
Осы күнде осы елде дəнеме жоқ,
Мейір қанып, мəз болып қуанарлық, –
деп жазды Абай. Жақсы-жаман істерін жұртқа мақұлдатып, қарсы
келгендерді айламен де, күшпен де көндірудің тəсілін қолдана білген,
сөйтіп бой бермей кеткендер болған.
Абайдың ақындық ой сезімі ерте оянады. Медреседе шəкірт бо-
лып жүрген кездерінің өзінде өлеңдер шығарады, Фирдоуси, Фзули,
Науаи сияқты атақты ақындардың шығармаларынан алған əсері бо-
йынша « Иузің – рəушан, көзің –гəуһар», «Əлиф дек ай иузіңе ғибрат
еттім» деп басталатын өлеңдер жазды.
Фзули, Шəмси, Сəйхали,
Науаи, Сағди, Фирдоуси,
Хожа Хафиз – бу һəммəси
Мəдəт бер я шағири фəрияд
346
, –
деп Абайдың ол ақындардан мəдет күткен кездері болды. Абай бұл
шығармаларында араб сөздерін көп қолданады, тілін шұбарлап
бəйітсымақтау өлең жазғандық білдіреді. Кейін ақындық өресін
аңғарған Абай Шығыс ақындарына тек сырттай еліктеп, мұндай
шығармалар жазудан бас тартады, қазақ ұғымына, тіліне, өміріне,
поэзиясына жат келеді-ау деген сөздерден сақтанады.
Əуелі аят, хадис, сөздің басы,
Қосарлы бəйітсымақ келді арасы
347
, –
деп орынсыз сөздермен, тіл шұбарлап, бəйтсымақ өлең жазуға
мақтанып жүрген ақындарды сынады.
Құнанбай Абайды медреседен ерте шығарып алады. Оның
балалық шағынан байқалған сөз тапқыштығы, тұрақтылығын көріп,
түрлі істерге араластырады, ер жетіп үлгермеген Абайға ауыр жүк ар-
тады, сенімді көмекші болатын, орнымды басып, əмір жүргізетін осы
балам болады деп, үміттенеді. Сонымен Абай 13 жасынан бастап-ақ
ауыл арасы, ел арасы даулы істерге қатыса бастайды. Əкесінің ондай-
мұндай тапсырмаларын орындап үйренеді, жол-жора айтып, билер-
346
Достарыңызбен бөлісу: