236
З А М А Н А К Е Й І П К Е Р Л Е Р І
Ғайникамал мырзалар əкелген нəрселердің ғажап екенін көріп,
ырзалық білдірсе де, олардың əйел жүрегімен есептеспейтіндігін,
«халықтың көңілін, көзін ашуды ойламайтындығын байқап, сөзінен
айниды, ақырғы жауабында: «Менің мақсатым малды бай кісінің
əйелі болу емес, кімде кімнің өзімнің білген қадарлы ғылымы болып,
мақсұты оқымаған, білмеген халықтың көңілін ашпақшы болса, сол
уақытта мен сол кісінің ғұмырлық жолдасы боламын»
468
– дейді.
Мырзалардың Ғайникамалды сырттай ұйғарысып тəкаппарлық
жасағаны, олардың əлеуметтік мүддеден жұрдай екені тек жуан ата ба-
ласы, бай баласы екендігін арқаланған, өздері өнерсіз қуыс кеуде екені,
Ғайникамалдан орынсыз үміттеніп жұртқа күлкі болғаны көрсетіледі.
Ғайникамалдың жолын тосқандар аз болмайды. Қыз бала алыс
жерде жүріп оқыса, жат болып кетеді, «ол сонша көп оқығанда қайда
имам болады» десіп, гуілдеген ауыл ақылгөйлерімен танысасыз.
Бəйбіше, тоқал арасында болатын өшпенділік туралы да мағлұмат
беріледі. Ғайсаның «қасаң болып, шар тартып қырыққа келген»
бəйбішесі, «кедейдің қызы Жəкішті шақырса да, əй тоқал! Фəлен
қыл, түген қыл деп... сен жаман күң əулиесіме, тойғаныңды қылма
деп қымс етсе, кекетіп сөйлеуші еді»
469
, – делінеді.
Ғайникамалдың білім алуына көмектесіп, заманының
қарапайымдары қатарында қалмағандығын білдіргендей, автордың
ойынша, оның бұл ісі өзгелерге ғибрат болғандай. Қыруар малға ие
болып отырғанымыз Қараекеңнің арқасы ғой, Ғайникамалды құтты
орнына қондырайық. «Қараекеңмен құда болсаң болмай ма? Қыс
болса, жерін жейміз, жаз болса, құдығына қонамыз» деген Бəкіжан
бəйбішенің сөзіне ашулана жауап берген Ғайса: «Мені һеш кім асы-
рамайды, құдай асырайды. Қараекеңнің маған керегі жоқ... баламды
əбден оқытып, ержеткізіп, өзінің сүйгеніне беремін»
470
, – дейді.
Автордың:
Деп жүрген жас жігіттер қыз көрелік,
Таңдап ап сұлу қызды мал берелік.
Мырзалар, қыз таңдаған келсін мұнда,
Жігітті қыз көретін біз көрелік, –
деп арнайы айтқан сөздері шығарманың өзекті мəселесіне меңзегендей.
Шығарманың басты кейіпкерлерінің бірі Ғайникамалдың қалыңға
бармағаны, мырзалар буына жығылмағаны, заманының дөрекі
468
Достарыңызбен бөлісу: