Ўзбекистон республикаси
ча сўзининг салбий муносабат ифодалаши йўқ даражада. -ча
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
| ча
сўзининг салбий муносабат ифодалаши йўқ даражада. -ча қўшимчаси билан ясалган кичрайтириш шакли янги лексик маъно касб этиши, янги сўзга айланиши мумкин. Бунда кичрайтириш маъноси йўқолади: шолча, кўрпача, боғча, декча каби. Масалан: 1. Абдулла муздек беқасам кўрпача устига чўзилди (Ў.Усмонов). 2. Аммамдан яшириб ошхонага кирдим-да, катта ҳурмачани кўтариб, бозорга келдим (Ғ.Ғулом). 3. Ойиси ортиқча жом, декчаларни кўрсатиб «хоҳлаганингча ола қол» деган экан (Ҳ.Нўъмон). 4. Тағин қози поччангиз сизга янги аяча топган бўлмасин, Холматжон! (Ҳамза). 5. Нафиса опа илгари болалар боғчасида мураббия бўлиб ишларди (Мирмуҳсин). Кичрайтириш-эркалаш шаклини ҳосил қилувчи - ча ни сифат, равиш ясалишида ва мураккаб сўз ясовчи қўшимча таркибида келадиган - ча қўшимчасидан фарқлаш лозим. -чоқ, -чак қўшимчаси. (1 Эски ўзбек тили манбасида ва ҳозирги айрим шевада бу қўшимчанинг -чиқ варианти ҳам учрайди.) Бу қўшимча турли сўзга қўшилиб кичрайтириш, шунингдек, эркалаш маъносини ифодалайди: қўзичоқ, тойчоқ, келинчак, тугунчак каби. Масалан: 1. Акрамнинг чиройли рангпар юзидаги табассум, гўё қоракўл қ ўзичоқнинг баррасидай жингалак-жингалак сочига шула солиб ялтирарди (С.Анорбоев). 2. Бир кун кўрмаганига саман йўрға уйда қолган тойчоғини 254 эслаб кишнаяпти (М.Муҳамедов). 3. Ўйинчи ёш қиз каби тароватли, келинчак каби кўркам, ёр каби дилдор эди (М. Исмоилий). Бу қўшимча кичрайтириш маъносидан ташқари сўзловчининг у ёки бу нарса-воқеага нисбатан бўлган шахсий муносабатини ҳам ифодалаши мумкин. Бу эса мазкур қўшимчани олган асоснинг ўзидаги маълум даражадаги кичрайтириш маъно қирраси билан изоҳланади. Кичрайтириш-эркалаш маъноси -чак, чоқ қўшимчалрарини олган сўздан аввал турли ҳил аниқловчи-эпитетни кнелтириш ёки шу қўшимча шаклидаги сўздан сўнг жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|