лар и (кўплик)- тоғамнинг уй лар

263 
(А.Қаҳ.). 2. 
Куёв бола 
йўқларми
дейман, тақ-туқлари эшитилмай қолди
(Р.Файзий). 
Баъзи шевада, масалан, Марғилон шевасида 
-лар
қўшимчасини эгалик 
қўшимчасидан кейин келтириш ҳурмат ифодалаш билан бирга, 
умумлаштириш, жамлаш маъносини ифодалаш учун ҳам хизмат қилади 
(
акамлар, тоғамлар
). Бундай маъно Тошкент шевасида эгалик қўшимчаси 
билан кўплик қўшимчаси ўртасига 
-ги
элементини қўшиш орқали 
ифодаланади: 
Опамлар айтишди
(Марғ.шеваси)-
опамгила айтишди
(Тошк.шеваси). Масалан, 
Опамгилар
 келиб қолишди
(Ў.Умарбеков).
Қуйидаги мисолда қўшимчанинг тартиби ҳурматнинг кимга тегишли 
эканлигини ифодалайди: 
Бу киши Азимовнинг 
қизлари
(ҳурмат Азимовга 
тегишли). 
Бу киши Азимовнинг қизилар
(ҳурмат Азимовнинг қизига 
тегишли).
Феъл таркибида 
-лар
қўшимчаси шахс қўшимчасидан сўнг келиб, у 
билан биргаликда мураккаб қўшимча ҳосил қилади: 
Суҳбат айлайлик 
келинглар
, жўралар, ўртоқлар
(Муқимий). Бу феъл учун одатдаги тартиб. 
Тошкент шевасида эса одатдаги тартибнинг акси ҳам бор. Бундай тартибда 
тингловчини менсимаслик, камситиш каби салбий шахсий муносабат 
англашилади: 
Бўлди! 

жүктеу/скачать 3,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: