|
жоним
қизим
, деб топ-тоза ҳовлида... юриб қизчани эркалади
(Ойбек). 2.
Гуласалим
, гул юзларинг мунча сўлибди?
(Уйғун). 3.
Келинглар,
қ
изало
қ
ларим
,
гуллолаларим
, ўтиринглар (Ойбек). 4. Кечир,
арслоним
,
ҳозир уйингга бормоқчи эдим
(Ойбек).
Ҳурмат шакли
. Ҳурмат шакли
-лар
қўшимчаси воситасида ҳосил
қилинади. Аслида кўплик қўшимчаси бўлган
-лар
қавм-қариндошлик
маъносини ифодаловчи отга (кўпинча эгалик қўшимчасидан кейин)
қўшилганда ҳурмат маъносини юзага келтиради:
онамлар, дадамлар
каби. Мисол: 1.
Оға, соғ борсангиз, аввал Дадамларга салом айтинг
(Ҳамза). 2.
Ойимлар
шаҳарга,
бувимларникига
кетдилар
(Н.Аминов). 3.
Исмат Ҳожи
амакимларни
қозига чақиртираман деяётган эмиш
(Ойдин). 4.
Аданглар
ишда, телефон қилганингни айтиб қўяман, хурсанд
бҳладилар
(Мирмуҳсин).
Гапда сўз тартибини алмаштириш фикр баёнига бирор жиҳатдан
қўшимча маъно юклаганидек, сўз таркибида қўшимча ўрнининг
алмашинуви ҳам унинг грамматик маъносини ўзгартиради.
От туркумига оид сўз нутқда ҳамма вақт сон ва келишик шаклида
бўлади:
Олмаларни териб олдик
гапида
олма
сўзи кўплик ва тушум
келишиги шаклидадир, лекин у эгалик шаклига эга эмас. Демак, эгалик
шаклига эга бўлмаган от сўз кўплик шаклига эга бўлаверади. Ҳурмат
шаклидаги от эса эгалик шаклида (кўпинча) бўлади. Қиёслайлик:
ишчи
лар
нинг уй
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
