Ўзбекистон республикаси
и ни ҳали билмайди . (Ж.Абд.) Кўз олдида аскар душман устига бало-қазодай ёпирилиш и
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
| и
ни ҳали билмайди . (Ж.Абд.) Кўз олдида аскар душман устига бало-қазодай ёпирилиш и кеча бошлади . (Ж.Абд.) Бу қурилмани ҳам унга ўхшаб кетувчи сув қайнаш и билан каби қурилмадан фарқ қилиш лозим. Чунки бу бирикмада ҳам белгисиз қаратқич келишиги мавжуд. 1) биринчи тур қурилмада қаратқич келишигининг белгисиз шаклини белгили шаклига айлантириш мумкин: самолёт нинг ўқ ёғдириб туриш и , қалб нинг ҳиссиёт билан тепиши, ҳаммаси нинг қўшиқдай бўлиб қолиши каби. Иккинчи тур қурилмани бундай шаклга келтириб бўлмайди. Бунда - нинг шакли ортиқча бўлади. бринчи тур қурилмада объект маъноси ифодаланиб, у тўлдирувчи ёки эга бўлиб келади: турган и – нима?, турган и ни – нимани?, турган и дан – нимадан? Иккинчи тур қурилма сув қайнаш и билан да таъкидланган хусусият йўқ. Эслатма . Мен айтган им йўқ, у борган и йўқ типидаги қўлланишга назар ташласак, унда эгалик маъноси йўқолиб, шахс-сон маъноси кучайганлиги кўринади. Афтидан, эгалик қўшимчаси бу ўринда бошқа омил ва восита билан биргаликда кесимни шакллантиришга хизмат қилган. Бу мисолдаги мен, у сўзида - нинг аффикси бордек туюлади. Аммо 391 қолипнинг синхрон ҳолатида эга ва кесим орасида уни қидириш маъқул эмас. Шунинг учун уни эгалик категориясига нисбат бериб бўлмайди. От туркуми эгалик категорияси умумий грамматик маъносини «кейинги отни олдинги сўзга боғлаш ва мансублик, хослик маъносини ифодалаш» тарзида хусусийлаштиради. Матн ва бирикувчи сўзнинг семантикасига боғлиқ равишда турли-туман грамматик маъно ифодаланиши мумкин. Лекин «кейинги отни олдинги сўзга боғлаш» категориал маъно хусусийлашмаси сифатида ўзгармай қолаверади. От туркумининг эгалик категорияси умумий грамматик маъносини хусусийлаштиришидаги ўзига хосликни кўриб ўтамиз. От туркумида эгалик категориясининг ишлатилишида икки ҳолат бор: 1. Эгалик аффикси ўзи бириккан сўзнинг бошқа сўз билан боғланишида ишлатилади. Бу вақтда эгалик категориясидаги сўз қаратқич келишигидаги сўз билан келади: менинг китобим, сенинг китобинг, унинг китоби . Кишилик олмоши ва эгалик категорияси қўшимчаси шахс ва сонни ифодалайди. Шу боисдан қаратқич келишигидаги олмош тушириб қолдирилиши мумкин: китоб жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|