Зерттеуші

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
144 
СӘРСЕН Абілмансҧр Бақытҧлы, 
Дарынды балаларға арналған ҥш тілде оқытатын Әл-Фараби атындағы 
арнаулы гимназиясының 2 «В» сынып оқушысы, Алмалыбақ ауылы, 
Қарасай ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы 
 
Жетекшісі: ТАНИРБЕРГЕНОВА Гульнар Диналықызы, 
Дарынды балаларға арналған ҥш тілде оқытатын Әл-Фараби атындағы 
арнаулы гимназиясының бастауыш сынып мҧғалімі, Алмалыбақ ауылы, 
Қарасай ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы 
 
 
 
КЕЛІ МЕН КЕЛСАП – ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ТҦРМЫСТЫҚ БҦЙЫМЫ 
 
Жұмбақ 
Қынама бел толықша, 
Тапал ғана бойы бар. 
Адамдарға жолықса, 
Таяқ жейтін жайы бар. 
Ӛзінің дәу аузы бар, 
Түбі бітеу, аяғы бар, 
Дәнді түйер қауызы бар, 
Шомбал таяғы бар. 
(Келі мен келсап). 
Зерттеудің  мақсаты:  Қазақ  жерін  мекендеген  ежелгі  кӛшпенді  халықтардың 
бҧйымы  –  келі  мен  келсаптың  шығу  тарихын  білу;  келі  мен  келсаптың  жасалу 
жолдарымен танысып білу. 
Ӛзектілігі:  Қазақ  халқымыздың  ежелден  келе  жатқан  асыл  мҧраларымызды 
зерттей отырып, оның қасиетін мақтан тҧту. 
Зерттеудің  әдіс-тәсілдері:  Жинақтау,  салыстыру,  әңгімелесу,  пікірлесу, 
қорытынды жасау. 
Зерттеудің  жаңалығы:  Ата-бабаларымыздың  пайдаланған  тҧрмыстық 
бҧйымдарының маңызын ҧғындым. Халқымыздың ежелден келе жатқан мҥліктерге 
бай екендігіне кӛз жеткіздім. 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
145 
Жҧмыстың  барысы.  Мен  жазда  Оңтҥстік  Қазақстан  облысының  Мақтаарал 
ауданындағы  атамның  ҥйінде  болдым.  Бір  кҥні  атаммен  бірге  қамбаны  тазалап 
жҥріп, ӛзім білмейтін затқа тап болдым. 
Атамнан сҧрадым. Бҧл – ағаштан жасалған келі мен келсап екен. Оның жасалу 
жолдары мен шығу тарихын білгім келді. Атамнан кӛп мағлҧмат алдым. 
Ағаш  шебері.  Ағашты ӛңдеп, одан әртҥрлі  бҧйым жасайтын адамдарды ағаш 
ҧстасы, ағаш шебері, ағаш оюшы, т.б. деп кәсібінің ыңғайына қарай, балташы, ҥйші, 
ерші, музыка аспабын жасаушы деп атай береді. 
Шебердің жҧмыс істейтін орнын шеберхана деп атайды. Шеберхана әрі кең, әрі 
жарық жеткілікті тҥсетін бӛлмеге орналасқаны жӛн. Жарық кҥні бойы біркелкі тҥсу 
ҥшін  шеберхананың  терезелері  солтҥстік  жақта  болғаны  дҧрыс.  Шеберханада 
ылғалды температуралық режим тҧрақты болуы шарт. 
Қҧрал-саймандар.  Кез-келген  жҧмысты  бастар  алдында  қҧрал-сайманды 
сайлап  алған  жӛн.  Қажет  қҧрал-жабдық  болмаса,  қҧр  қолымен  ешқандай  жҧмыс 
атқаруға болмайды. 
Ертеректе  бір  әдемі  бҧйымды  кӛріп  бір  адам:  «Мынаны  әлгі  атақты  найман 
ҧста  жасаған  екен  ғой»,  -  депті.  Сонда  екінші  бір  кісі  тҧрып:  «Бҧйымды  найман 
жасамайды,  сайман  жасайды»,  -  деген  екен.  Сондықтан  ағаш  шебері  алдын-ала 
қҧрал-саймандарын әзірлеп алу керек. 
Сол  жабдықтар  арқылы  ағаш  ҧсталарының  атқаратын  негізгі  жҧмыстары 
мыналар: кесу, шабу, қию, жону, ою, керту, оймыштау, қырнау, қыру, тесу, сҥргілеу, 
тілу, қару, баяу, жылтырату, сырлау, шегелеу, желімдеу, т.б. 
Ағаш  ӛңдеу.  Ағаш  –  адам  баласы  жер  бетінде  пайда  болған  кезде  ең  алғаш 
тҧтылған  материалдың  бірі  болып  саналады.  Қазіргі  ғылым  мен  техниканың 
қарыштап  ӛскен  заманында  біздің кҥнделікті ӛмірімізде  ағаштың  алатын  орны  зор, 
маңызды материал. 
Ежелгі  Римның  тарихшысы  әрі  жазушысы  Танит:  «Байырғы  германдықтарда 
емен  мен  қарағай  киелі  ағаш,  оларда  бҥкіл  тіршілік  иелерінің  жаны  мекендейді»,  - 
деп  сенгендігін  жазады.  Сол  сияқты  қазақта  да  ағашты  бей-берекет  кесуге  тиым 
салатын кӛптеген ғалымдар бар. 
Тере берсек, ағашты киелі санайтын осы тектес ырым бар. Осыдан барып ерте 
кезден-ақ  адамзат  санасында  экологиялық  тепе-теңдікті  сақтауға  ҧмтылушылық, 
табиғатты аялау, қорғау сияқты ізгі ниеті болғандығын байқаймыз. 
Мінекей,  халқымыздың  ағаштың  әртҥрлі  қасиеттерін  жоғары  бағалап,  одан 
тҧрмыста  тҧтынатын  әртҥрлі  бҧйымдар  жасап:  «Әкеден  мал  қалғанша  тал 
қалсын», «Бабын  тап  та,  бақ  ӛсір»  деген  нақыл  сӛздерді  бекер  айтпаған.  Ағаш 
шеберлері  ағаштың  ерекшеліктерін,  әр  ағашқа  тән  қасиеттерін  жақсы  білу  шарт. 
Олар  ағаштың  қаттылығы,  салмағы,  тығыздығы,  иілгіштігі,  серпінділігі,  тҥсі,  дәмі, 
тҧтқырлығы, жарылғыштығы, шайырлығы, дыбыс ӛткізгіштігі т.б. 
Келі  –  дәнді  дақылдар  мен  науат,  шақпақ  қант  тәрізді  тҥйір-тҥйір  заттарды 
тҥйгіштеп  уататын,  ҧнтақтайтын,  қатты  ағаштан,  тас,  темір,  шойын  сияқты 
материалдардан жасалған іші қуыс қҧрал, тҧрмыстық бҧйым. Бидай, тары, арпа т.б. 
дәнді дақылдарды тҥюге арналған ағаш. 
Келі  қатты ағаштың жуан діңінен ортасын 30-35 см тереңдікте ҥңгуірмен ою, 
қашау арқылы жасалады. 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
146 
 
Келіні жасайтын ағаш кесіндісінің биіктігі 50-60 см, кей жерлерде 70-80 см, ал 
диаметрі 30-35 см болады. Келі қазақ дастарқанының шырайын келтіретін  ақталған 
тары,  қуырған  бидай,  тҥйілген  жарма,  қҧрт,  ірімшік,  жент  сияқты  тағамдарды 
дайындауға  қажетті  басты  тҧрмыстық  бҧйым  болған.  Сондықтан  шеберлер  тӛзімді, 
сапалы  келі  жасау  ҥшін  жҧмысты  ағаш  таңдаудан  бастайды.  Ӛйткені  сазда,  сортаң 
немесе сулы жерде ӛскен ағаштар келі жасауға лайықсыз: сазда ӛскен сары ағашты 
кептіру қиын, әрі ол кепкенде жарылып кетеді. Сортаң жер ағашының сҥрегі тығыз 
болғанмен, кепкенде қақ айырылады. 
Қазақтың  «Диқаншы  қҧдайдан  су  сҧраса,  келіші  қу  сҧрайды»  деген  мақалы 
келіге ағаш таңдаудың осындай қыр-сырын меңзейді. 
 
Келі  жасауға  Шығыс  Қазақстанда  –  еменді,  Оңтҥстік  Қазақстанда  –  тҧт 
ағашын,  Жетісуда  –  қарағаш  пен  жидені,  Қызылордада  –  тораңғыны  таңдап  алған. 
Келі  жасауға  ағаш  таңдайтын,  таңдап  алынған  ағашты  ӛңдеп,  затты  тҥйіп, 
ҧнтақтайтын қҧрал жасайтын шеберді халық келіші деп атаған. 
Келішілер  жаз  бен  кҥз  жаңбырсыз  болған  қҧрғақшылық  жылдары  келі 
жасайтын  ағаш  кеспектерін  мол  етіп  жинайды.  Кеспектерді  шӛлді  жерде  ӛскен 
немесе  сусыз  қаңсып,  жҧмырланып  ӛскен  жерінен  жинайды.  Ондай  ағашты  қысқа 
қарай  тҥбірімен  қазып  алады.  Оның  діңін  екі  жағынан  аралап,  болашақ  келінің 
кеспегін дайындайды. Одан әрі кеспектерді кептіруге кіріседі. 
Ел  арасында  келі  жасайтын  кеспекті  кептірудің  әдіс-тәсілдері  кӛп  болған. 
Мәселен,  Оңтҥстік  Қазақстанда  кеспектің  қабығын  аршымай,  қҧмға  кӛміп,  Жетісу 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
147 
ӛлкесінде  қабығы  аршылмаған  кеспектің  арамен  кесілген  екі  жағына  сиырдың 
жапасын шаптап, қара кӛлеңкеге қойып, кептірген. 
Сыр ӛңірінде кеспектің екі шетінен бір қарыс мӛлшерінде қабығын қалдырып, 
қалған жерін аршып тастап, екі шетіне саз балшық жағып, кӛлеңкеде кептірген. 
 
Қызылорда  ӛңірінің  келішілері  алдымен  кеспектің  ортасын  бір  рет  ҧзын 
бҧрғымен  бҧрғылап  алады.  Одан  әрі  бҧрғыланған  жер  мен  оның  айналасын 
қыздырылған  ҥшкір  темірмен  қариды.  Шебер  ағашты  ыстық  темірмен  қайта-қайта 
қарып  отырып,  келі  оймасының  нобайын  келтіріп  алған  соң  қуысқҧлақ  немесе 
имекбас қашаумен тҥгел ойып шығады. 
Қарақалпақстанда  тҧратын  қазақ  шеберлері  кеспек  ортасын  аздап  шҧңқырлап 
ойып  алып,  сол  жерге  кӛмір  шоғын  салып,  сол  шоқпен  қарып  ояды,  кейде  кеспек 
ішін  аспаппен  ҥңгіп  алып,  қайнап  тҧрған  қазанға  қақпақ  сияқты  тӛңкеріп  жауып, 
ыстық бумен ағаш ішін жібітіп алып та ояды. 
Келішілер  келінің  тҥбін  екі  тҥрлі  тәсілмен  ояды.  Тары,  бидай,  жҥгері  тәрізді 
дәнді дақылдарды тҥюге, жармалауға қолданатын келінің тҥбін тегіс етіп ояды. Оны 
тҥбі тегіс келі деп атайды. 
Тары ақтауға қолданатын келінің тҥбін шҧңғылдап ояды. Мҧндай келінің тҥбі 
шҧңғыл  келі деп  атайды.  Келінің  іші  ойылып  болған  соң  оны  ӛңдеу,  дайындау 
жҧмысы одан әрі жалғасады. 
Кейбір шеберлер ойылған келінің ішіне топырақ толтырып, жерге бір жҧмадай 
уақыт  кӛміп  тастайды.  Келінің  ішіндегі,  сыртындағы  қҧрғақ  топырақ  ағаш 
бойындағы ылғал мен тҧзды ӛзіне сорып алады. Топырақтан шығарып алған келіні 
бірқалыпты  температурада  жылы  жерде  әбден  кептіреді.  Кейбір  шеберлер  іші 
ойылған  келіні  қызған  тандыр  ішінде  ыстық  қозға  қақтап  алып,  оның  іші-сыртын 
қойдың қҧйрық майымен, тҥйе қомының майымен сіңіріп майлайды. Қатты қҧрғақта 
келі жарылып кетпес ҥшін оның иіні мен тағанын айналдыра тҥйенің иленбеген шикі 
терісімен  қаптап  тастайды.  Шикі  тері  кепкен  кезде  тарылып,  келіні  сыртынан 
қҧрсаулап,  қатты  қысып  қалады.  Келінің  терімен  қапталмаған  жерін  былғарымен 
ысқылап  ӛңдейді.  Ауқатты  адамдар  келінің  сыртын  кҥмістелген  ою-ӛрнекпен, 
келсабының бас жағын кҥміс шытыралармен әшекейлеп жасатқан. 
Ел арасында келінің ондаған тҥрі мен атаулары кездеседі: 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
148 
-  Кейде  топырағы  берік,  қатты  жерден  ойылған,  келінің  орнына  уақытша 
пайдаланатын шҧңқырды – жер келі; 
- Келісін тастан, ал келсабының ағаштан жасалған тҥрін – тас келі; 
- Қандай да бір ағаш тҥрінен жасалған келіні – ағаш келі; 
-  Кептірген  темекі  жапырағын  ҧнтақтау  ҥшін  қолданатын  кішкентай  тҥрін  –
 насыбай келі; 
-  Қазақ  жерінің  кейбір  ӛңірінде  ағаш  аз  ӛсетін  болғандықтан  шеберлер  келіні 
екі-ҥш  ағаш  кесіндісінен  қиюластырып  та  жасаған.  Мҧндай  келіні  қҧрама  келі  деп 
аталады.  Қҧрама  келінің  сырты  тез  жарылмау  ҥшін  тҥйе  терісімен  қаптап,  тартып 
тастаған; 
- Науат, шақпақ қант, сәукеле қант, қҧрт, ірімшік тҥюге қолданатын шағындау 
аппақ келіні – бәйбіше келі деп атайды. Бәйбіше келінің тағаны темір қаңылтырмен 
қапталып,  бетіне  кҥміс  қапталады.  Екі  иініне  мҥйізден  тҧтқа  орнатылып,  ернеуі 
сҥйекпен  әшекейленеді.  Мҧндай  келіні,  әдетте,  ауқатты  отбасының  бәйбішесі 
ҧстаған; 
-  Келінің  ең  ҥлкенін нар  келі деп  атайды.  Нар  келіні  ертеде,  әдетте,  тары 
сӛгінен жарма, жент дайындап сататын саудагерлер арнайы тапсырыспен жасатқан. 
Мҧндай келінің ішіне бірден 4-5 шелек дән кеткен. Осындай келінің ішіндегі дәнді 
екі жігіт бір-біріне қарама-қарсы тҧрып екі жақтан екі келсаппен тҥйген; 
- Қуырған бидай, тары, жҥгері тҥюге арналған орташа келіні тоқал келі дейді; 
-  Ел  ішінде  келіні  жасайтын  шеберлер  сиреп кеткен  соң,  ағаш  келінің  орнына 
темірден  жасалған  шағын  келілер  де  пайда  болды.  Ондай  келіні  жасалған 
материалына қарай халық темір келі деп атайды. Келі мен келсап ертеден егіншілікті 
кәсіп  еткен  Жетісу  аймағында  ҧзатылатын  қыз  жасауының  қҧрамына  енген.  Жаңа 
тҥскен  келіннің  іске  икемділігіне,  ептілігіне  оның  келімен  тары  тҥюіне  қарап  баға 
берген. 
Қорытынды.  Бҥгінгі  таңда  қайта  кӛркейген,  жаңа  мазмҧнға  ие  болған, 
ӛмірімізде  ӛзіне  лайықты  орын  алған  бҧл  ӛнер  саласына  ӛткеннің  ескерткіші  ғана 
емес,  кҥнделікті  тҧрмыс-тіршілігіміздің  ажарын  ашатын  рухани  қҧндылық  ретінде 
қарауымыз керек. Ол сонау ғасырлар қойнауынан жеткен жай таңба-белгі емес, бҧл 
халқымыздың жазылған шежіре тарихы. 
Ендігі  міндет  –  сол  тарихты  ӛзі  оқи  алатын, ӛзгені  де  оқыта  алатын  ҧрпақты, 
қас шебер мамандарды даярлау, сӛйтіп ӛнердің ӛрісін кеңейту. 
Ҧсыныстар: 
-  Мемлекеттік  деңгейде  «Мәдени  мҧра»  бағдарламасы  бойынша  қамқорлық 
жасалынып,  оқушыларға  қолӛнер  сабағына  дайындалуға  шағын  журналдар 
шығарылса деймін. Сол арқылы  ӛнерге қамқорлық, тҧтынушыға ӛнер туындылары 
ҧсынылар еді; 
-  Оқушыларға  ҧлттық  нақыштағы  ағашпен  кең  кӛлемде  шеберлер  даярлайтын 
арнаулы ҥйірмелер ашылса, ҧлттық қолӛнер дамыған болар еді; 
-  Ата-бабаларымыздың  асыл  мҧрасы  сақталатын  мҧражайларды  кӛбейтуіміз 
керек. 
Халқымыз  ата-баба  дәстҥріне,  салтына,  мәдени  мҧраға  адалдықпен  қараған. 
Осындай  бабалар  мҧрасын  қастерлеп,  сақтау,  мәдени  мҧрамызды  дамыту  –  егемен 
еліміздің әрбір азаматының басты мҧрат-мақсаты екені анық. 
 
Әдебиеттер 
1 Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолӛнері. 
2 Қасиманов. Қазақ халқының қолӛнері. 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
149 
3 Марғҧлан Ә.Х. Қазақ халқының қолӛнері. 
4 Тәжімҧратов. Шебердің қолы ортақ. – Алматы, 1977. 
5 Қожамқҧлов С. Шеберлік мектебі. – Алматы, 1993. 
 
ШЕЛКОВНИКОВ Захар, 
ученик 9 класса Республиканской специализированной 
школы – интерната – колледжа олимпийского резерва, 
Алатауский район, город Алматы, Республика Казахстан 
 
Руководитель: АБУКОЖАНОВА Гульназ Женисовна, 
учитель русского языка и литературы Республиканской 
специализированной школы – интерната – колледжа олимпийского 
резерва, Алатауский район, город Алматы, Республика Казахстан 
 
ПРЕЗИДЕНТСКИЙ РЯД АМЕРИКИ 
 
Цель  исследования:  Изучить  о  президентской  должности,  о  требованиях  к 
кандидату  в  президенты,  о  выборах,  полномочиях  и  обязанностях  президента 
Соединенных  Штатов,  рассмотреть,  жизнь  и  политическую  деятельность 
президентов  США.  Как  президенты  оказывали  влияние  на  ход  истории  страны  и 
мира. 
Гипотеза:  Знать  о  президентском  правлении  США,  что  президенты  этой 
могущественной  державы  в  большей  или  меньшей  степени  вносят  изменения  не 
только в историю своей страны, но и имеют существенное влияние на ход событий в 
мире. 
Актуальность.  Актуальность  исследования  заключается  в  том,  что  США 
вызывает неоднозначный интерес, как одна из великих держав мира. 
Практическая  значимость.  Работа  предоставляет  практический  интерес  для 
учащихся, учителей, родителей о правлении президентов США. 
Результаты.  Результат  исследования  не  дает  глубоких  аналитических 
характеристик,  но  предлагает  новый  дополнительный  источник  информации, 
который  может  положить  основу  для  формирования  устойчивого  интереса  к 
мировой истории. 
Введение.  Первые  люди  появились  в  Америке  10-12  тыс.  лет  назад,  попав на 
Аляску  через  замерзший  или  обмелевший  Берингов  пролив.  Племена  материковой 
части  Северной  Америки  были  разобщены  и  периодически  враждовали  друг  с 
другом.  Известный  исландский  викинг  Лейф  Эриксон  открыл  Америку,  назвав  ее 
Винланд.  Первые  посещения  Америки  европейцами  не  оказали  влияния  на  жизнь 
коренного населения. 
После  викингов,  первыми  европейцами  в  Новом  Свете  были  испанцы.  В 
октябре  1492  испанская  экспедиция  под  руководством  адмирала  Христофора 
Колумба прибыла на остров Сан-Сальвадор. 
В июле 1775 года в Филадельфии собрались представители всех 13 восставших 
колоний  и  попросили  Джорджа  Вашингтона  принять  командование  армией 
колонистов.  С  этого  времени  начались  боевые  и  действия  между  англичанами  и 
колонистами. На следующий год представители собрались снова и 4 июля приняли 
Декларацию  независимости  США.  Декларацию  составил  Томас  Джефферсон  (3-й 
президент США) при участии других представителей. 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
150 
Одно дело – провозгласить независимость и совсем другое – вырвать свободу у 
англичан.  В  1775  году  началась  война  за  независимость.  Во  главе  новой  армии 
американских колоний стоял Джордж Вашингтон. Армия состояла из ополченцев. За 
несколько  лет,  несмотря  на  некоторые  успехи  англичан,  Вашингтон  обучил  и 
дисциплинировал своих солдат. 
Конец  наступил  внезапно.  Вашингтон  собрал  16  тысяч  американских  и 
французских  солдат  и  с  этой  армией  обрушился  на  англичан  под  Йорктауном  в 
Виргинии.  Британский  генерал  Корнуоллис  капитулировал.  В  1783  году  Англия 
подписала в Версале договор, в котором признала независимость Америки. 
С 1789 по 1797 год Вашингтон был первым президентом независимых штатов 
Америки. Это начало президентского правления в Соединенных Штатах. 
Каждое президентское правление имеет влияние на ход истории государства и 
мира.  Президент  водит  свою  страну  по  дороге  времени.  Кто-то  запомнился,  как 
неординарный, гибкий политик, оставаясь при этом верным сыном своего класса, а 
кто-то,  президентом,  имевшим  самый  низкий  рейтинг,  во  время  пребывания  на 
посту. 
Исследовательская часть. Глава государства. Президенты США избираются 
с  1789  года.  Последовательные  сроки  традиционно  нумеруются  как  одно 
президентство.  Например,  Вашингтон,  избранный  на  два  срока  подряд,  был  1-м 
президентом, а не 1 и 2, а единственный на настоящее время случай нахождения в 
должности с перерывом Гровер Кливленд считается как два президентства 22-й и 24-
й президент. 
Президент  –  выборная  должность  главы  государства  или  территориально-
административного  образования  либо  председателя  коллегиального  органа, 
общественного объединения или коммерческой организации, а в некоторых странах 
(например в США) – также пожизненный титул лица, занимавшего такую должность 
в прошлом. В государствах с президентской формой правления президент является 
главой исполнительной власти, с парламентской – главой государства. 
Президент  США  –  глава  государства  США,  глава  исполнительной  власти 
(Федерального  правительства  США)  и  главнокомандующий  Армии  и  Флота  по 
Конституции  США.  Имеет  право  на  законопроекты,  принятые  Конгрессом  США. 
Должность  введена  Конституцией  США,  принятой  в  1787  году.  Первым 
Президентом США стал в 1789 году Джордж Вашингтон. 
Требования  к  кандидатам.  Стать  Президентом  США  по  Конституции  США 
может только гражданин США по рождению, старше 35 лет и проживающий в США 
не  менее  14  лет.  Самым  пожилым  президентом  на  момент  избрания  был  Рональд 
Рейган, избранный в возрасте 69 лет. 
Согласно  22-й  поправке  к  Конституции,  принятой  в  1951  году,  одно  и  то  же 
лицо может быть избрано Президентом США не более двух раз (неважно подряд или 
с  перерывом).  Кроме  того,  если  некоторое  лицо  после  смерти  или  отставки 
избранного  президента  занимало  президентский  пост  на  протяжении  2  лет  или 
более, то это лицо в дальнейшем может быть самостоятельно избрано президентом 
не более 1 раза. 
Фактически  президенты  и  ранее  почти  все  соблюдали  это  правило,  следуя 
примеру  Джорджа  Вашингтона,  который  пробыл  в  должности  только  два  срока. 
Однако в 1940 году Франклин Д. Рузвельт был избран на третий срок, а в 1944 – и на 
четвертый (умер в 1945 году). 
После  этого,  не  умаляя  заслуг  Рузвельта  и  чрезвычайных  условий,  в  которых 
он  переизбирался  (Вторая  мировая  война),  было  решено  законодательство 

Zertteušì – Issledovatel’ – The Researcher                              ISSN 2307-0153 
№№1-6(117-122), қаңтар-маусым, январь-июнь, January-June, 2016
 
______________________________________________________________ 
 
 
151 
ограничить  количество  возможных  переизбраний,  чтобы  этот  случай  не  стал 
прецедентом  для  установления  диктатуры.  Закон  не  имел  обратной  силы  и  не 
распространялся  на  действовавшего  в  тот  момент  президента  Гарри  Трумэна, 
отбывшего почти полностью срок Рузвельта  после смерти плюс свой собственный, 
но  Трумэн  сам  не  пожелал  вновь  баллотироваться  в  1952  году.  Только  один 
президент, Гровер Кливленд, занимал пост два срока с перерывом. 
Во многих странах с республиканским правлением требования к кандидатам в 
президенты берутся аналогичные требования США. 
Выборы.  Президент  США  избирается  на  четырехлетний  срок  вместе  с  вице-
президентом с помощью непрямых (двухступенчатых) выборов. 
Президент  и  вице-президент  идут  «в  связке»  в  течении  всей  выборной 
кампании.  Непосредственно  за  Президента  и  вице-президента  голосует,  так 
называемая, коллегия выборщиков. 
По  конституции,  Законодательное  собрание  каждого  штата  может  назначить 
определенное  количество  выборщиков  (равное  количеству  представителей  штата  в 
Конгрессе),  которые  будут  представлять  интересы  штата.  Способ,  с  помощью 
которого  определяется  список  выборщиков,  Законодательное  собрание  может 
выбрать по своему усмотрению, однако, в настоящее время, все штаты определяют 
своих  выборщиков  с  помощью  всеобщего  голосования,  которое  происходит  в 
первый вторник после первого понедельника ноября каждый високосный год. 

жүктеу/скачать 3,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: