1 Қазақстан аумағындағы тас ғасырынақатысты археологиялық ескерткіштеріашылуы
Моғолстан мен Ақ Орда билеушілерініңодағы Әмір Темірдің мемлекетініңэкспансиясына қарсы күресі
жүктеу/скачать 274,78 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- « Батпақты шайқасыда»
| 32. Моғолстан мен Ақ Орда билеушілерініңодағы Әмір Темірдің мемлекетініңэкспансиясына қарсы күресі.
Тоғылық Темір тірі кезінде оған тәуелдіктіамалсыздан мойындап жүрген Әмір Темір ендіМәуренахрдағы билікті өз қолына алу үшін , ІлиясҚожаға қарсы шығады. Мәуренахрға билеушіболып Қазанғаптың немересі Хұсайын отырады, осы тұста Әмір оның қарындасына үйленіп , дос болып онымен бірге Моғолстанға қарсы шығып , Мәуренахрды өзіне қаратуға кіріседі . 1365 жылғы Ілияс Қожа Ташкент аралығында Батпақты деген жерде шешуші соғыс болады. Бұл жерде өткен белгілі « Батпақты шайқасыда» Әмір Темір жеңіліп қашып құтылды . Шайқас кезінде екі жақтан 10 мың жуық адам өлді. Осы жеңістен кейін Ілияс Мәуренахрдың басты қаласы , Самарқандты қоршауға алды. Қоршау барысында қалтыраған әскерінде, Моғол аттарында «жамандат» ауруы шығып , қырылыа қалды. Самарқанды алуға күші жетпейтініне көзі жетіп , Моғолстанға қайтуға мәжбүр болды. Еліне қайтқанда, Ілияс- Қожаны Дулат тайпасынын адамдары өлтіріп , Қамар-ад-дин өзі отырады. 1375- 1377 жж. аралығында Әмір Темірдің Моғолстанға жорықтары басталды. 1377 жылы Қамар ад-дин екі рет: біріншісі- Қаратау етегіде , екіншісі- Шу бойымен Ыстықкөлге баратын жолда жеңіліске ұшырайды. Моңғол жеріндегі мұндай тонаушылыққа Әмір Темір қанағаттанып қойған жоқ. Ол Моғолстанды біржола басып алуды көздеді. Оған жету үшін 1380- 1390 жж. Темір балаларымен бірігіп, Моғолстан жеріне жорық жасады. Балаларының қолындағы әскерлермен қосқанда 120 мың адаммен атанған. Қамар-ад-дин, Енге—төре, Қызыр Қожа қарсылық көрсеткенмен жеңілістен көз ашпады. Ақ Орданың ханы Тоқтамыспен келісімге келің , Темірге қарсы саяси одақ құрды. Бірақ түк натиже бермеді. Әмір Темір әскерлері Алакөл маңында , Жұлдыз жазығында, Қаратал өзеннің бойында ойсырата жеңді. Әмір Темір 1405 жылы өлгеннен кейін Моғолстан мұрагері Мұхаммад хан Темір әулетінің талас- тартысты пайдаланып, жеке егемендік алуға қол жеткізді. Мұхаммед хан Темірдің немерелері Ахмед мырза мен Ұлықбектің арасындағы Ферғана үшін таласта ол өзінің әскер күшімен ахмед мырзаға көмектесіп, жеңіске жеткен еді. Алайда , Мұхаммад өлгеннен соң, талас-тартыс нәтижесінде Моғол билігі Қызыр Қожаның немересі Уәйіске көшті. 1428 жылға дейін билеген Уаистан соң екі ұлы Жүніс пен Есен бұға арасында талас болды.1434 ж Есен Бұға хан еттілді. Алайда, екі бауыр арасында қырғи қабақ бітпеді. 16 ғасырдың басында Жүніс хан ұрпақтары арасындағы қырғыс Моғолстан хандығының ыдырауына әкелді. Қаңлы, жалайыр, үйсін тағы басқа қазақ ру-тайпалары Қазақ хандығының құрамына бірікті. . Тартыс 1462 жылы Есен-бұғаның қаза болуымен аяқталады. Ферғана жерінде – Жетікентте билік құрып отырған Жүніс дереу Моғолстанға оралып, өзін хан етіп жариялайды. Моғолстан хандығы Жүніс ханның немересі Абдар-рашид ханның кезінде ыдырай бастайды. Оның Жетісу аймағы Қазақ хандығының құрамына енеді. жүктеу/скачать 274,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|