126жм назарқұл Еркебұлан
жүктеу/скачать 495,92 Kb.
|
| Коллаген талшықтары-көптеген дәнекер тіндердің негізгі талшықты компоненті, ал коллаген ақуызы — адам ағзасындағы ең көп кездесетін ақуыз. Коллаген талшықтары аз созылуға ие және борпылдақ талшықты дәнекер тінінің механикалық беріктігін қамтамасыз етеді.
Коллаген талшықтарының қызметі: 1) дәнекер тіндердің механикалық қасиеттерін қамтамасыз етеді; 2) дәнекер тіндердің архитектурасын алдын-ала анықтаңыз; 3) бірқатар жасушалардың, оның ішінде фибробласттардың көші-қонын, саралануын және синтетикалық белсенділігін реттейді; 4) жасушалардың, сондай-ақ тромбоциттердің адгезиясына және тромбтың пайда болуына қатысады. Фибриллярлы ақуыз коллаген аминқышқылдарының тізбегі арқылы түзіледі: пролин, оксипролин, полипептидтік тізбектегі үшінші позициядағы глицин. Полипептидтік тізбектегі аминқышқылдарының өзгеруіне, иммундық қасиеттеріне, молекулалық массасына байланысты коллагеннің кем дегенде 19 түрі бөлінеді. Алғашқы бес түрі жиі кездеседі. Коллаген талшығының құрылымдық ұйымында бес деңгей бөлінеді. I деңгей – полипептидті. Коллаген үш аминқышқылынан – пролин, глицин, лизиннен тұратын полипептидтік тізбектен тұрады. теріде, сіңірлерде, сүйекте, қабықта, дентинде болады. II деңгей-молекулалық, ұзындығы 280 нм, ені 1,4 нм коллаген ақуыз молекуласы, спиральға бұралған үш полипептидтік тізбектен тұрады. шеміршек, шыны тәрізді денеге тән. III деңгей-протофибриллярлы (қалыңдығы 10 нм, сутегі байланыстарымен өзара байланысқан бірнеше бойлық орналасқан коллаген молекулаларынан тұрады). қазіргі идеяларға сәйкес ол ретикулярлы талшықтарды құрайды, гемопоэз, өкпе және бауыр органдарында кездеседі. IV деңгей – микрофибриллалар (қалыңдығы 11–12нм бастап, және одан да көп). Олар бүйір байланыстармен байланысқан 5-6 протофибриллалардан тұрады. Базальды мембраналарды құрайды. V деңгей – фибрилл (немесе коллаген талшығы) қалыңдығы 1–10мкм, бірнеше микрофибриллалардан тұрады – гликозаминогликандармен және протеогликандармен байланысты қалыңдығына байланысты. Қан тамырлары қабырғасының, қабықтың негізгі затының, базальды мембраналардың түзілуіне қатысады. Коллаген талшықтары полипептидтік тізбектегі аминқышқылдарының орналасуына да, коллаген молекуласындағы тізбектердің орналасуына да байланысты. Коллаген талшықтары көмірсулар компоненттерінің көмегімен қалыңдығы 150 мкм-ге дейін байламдарға біріктіріледі. Коллаген талшықтары тек фибробласттармен ғана емес, сонымен қатар хондробласттармен, остеобласттармен, одонтобласттармен, тегіс миоциттермен, ретикулярлық жасушалармен де түзіледі. Коллаген талшықтарының пайда болуы екі кезеңде жүреді: 1) жасушаішілік кезең — грЭПС - те про-а тізбектерінің синтезі және оларды проколлагеннің үш спиральына жинау жүреді. Гольджи кешені проколлагеннің гликозилденуін, өнімді буып-түюді және жасушааралық затқа секрецияны қамтамасыз етеді; 2) жасушадан тыс кезең — соңғы пептидтер бөлінгеннен кейін пункцияланған тропоколлагенге айналады. Ковалентті және сутегі байланысын жабатын тропо - коллаген молекулалары протофибриллаларға айналады. Протофибриллалар оларды бекітетін протеогликандар мен гликопротеиндердің көмегімен фибриллаларға біріктіріледі. Фибриллалардың агрегациясы талшықтарды құрайды Әрбір коллаген талшығы екі химиялық компоненттен тұрады: 1) коллаген фибриллярлы ақуыз; 2) көмірсу компоненті – гликозаминогликандар және протеогликандар. Екеуі де деректер компоненті синтезделінеді фибробластами, бөлінеді барлық внеклеточную ортаға және жүзеге асырады, оларды құрастыру және құру талшықтар. Коллаген үш полипептидті α-тізбектен тұрады, олар бұралу арқылы (спиральды құрылымы бар, тропоколлаген молекуласын құрайды. Қалыңдығы 1-20 мкм болатын коллаген талшықтары-көлденең сызылған фибриллалардан тұратын иілген сымдар. Олар жоғары беріктігі мен төмен созылуына ие. Электронды микроскоп астындағы коллаген фибриллалары-қалыңдығы 20-100 нм көлденең сызылған құрылымдар, қараңғы және ашық аймақтардың қайталану кезеңі-64-67 нм. Созылу тропоколлагеннің молекулаларын бойлық тізбектерге біріктіру нәтижесінде пайда болады. Тізбектер туфтерді құрайды,онда тропоколлагеннің әр молекуласы ұзындығының төрттен біріне жақын орналасқан. Коллаген синтезі ферменттердің кофакторы рөлін атқаратын С дәруменіне байланысты. жүктеу/скачать 495,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|