8.1- ресурс Жазылым дағдысын дамытудың әдіс-тәсілдері Жазылым дағдысын дамытудың кезеңдерінің бірі негізгі жазба жұмыстарын орындау кезеңі. Негізгі жазба жұмыстарын орындау кезеңін ұйымдастыруда түрлі тәсілдер ұсынылады. Солардың кейбірін жан-жақты қарастырып көрейік:
1. Миға шабуыл тәсілі - қажетті терминдер мен ережелерді еске түсіре отырып, аз уақытта ауқымды ақпаратты жинақтауға мүмкіндік береді. Оқушыға ұсынылатын жұмыс алгоритмі:
1. Шағын топтарға қосылу;
2. Топ фасилитаторын таңдау;
3. Топ мүшелерінен идеялар жинақтау;
4. Идеяларды ортаға салу;
5. Барлық идеяларды ұқсастықтары бойынша ортақ топта біріктіру.
Мұғалім біріктірілген идеяларды оқушыларға тезис не тақырып ретінде бөліп бере алады.
2. Кластеризация тәсілі немесе менталды карта - бұл тәсіл топтың әр мүшесінен идея жинақтап, топтастыруға мүмкіндік береді. Оқушыға ұсынылатын жұмыс алгоритмі:
1. Шағын топтарға не жұптарға қосылу (жұмысты жеке де орындатуға болады);
2. Постердің ортасына берілген негізгі сөзді, не терминді жазу. Оны дөңгелетіп, не астын түрлі түсті маркермен (қарындаш, фломастер) сызып белгілеу;
3. Осы негізгі сөзге байланысты түрлі идеяларды жазып, ортадағы сөзбен байланыстыратындай етіп сызбалар жүргізу;
4. Жазған идеяларға сәйкес келетін басқа да идеялар болса, жалғастыра отырып, әрі қарай жазу;
5. Менталды картаны ортақ топқа таныстыру.
Кластеризация немесе менталды карта мұғалімге идеялар арасындағы байланысты көрсетуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар оқушыларға берілген тақырыпты бейнелі түрде қабылдауға, түсінуге көмектеседі.
3. Еркін жазба тәсілі – ауқымды ақпаратты бірнеше минутта тоқтаусыз жазу тәсілі арқылы жүйелеу болып табылады. Бұл тәсіл оқушының ойындағы көптеген идеяларды ортаға салуға ықпал етеді. Оқушыға ұсынылатын жұмыс алгоритмі:
1. Тақырыпты мұқият тыңдап немесе оқып шығу;
2. 5 -10 минут (мұғалім уақытты белгілейді) ішінде келген идеяларды тоқтаусыз жазу; 3. Жазған жазбаның ішіндегі ең қызықты деген идеяларды белгілеу;
4. Ортақ топқа таныстыру.
Мұғалім барлық оқушылардың негізгі деп белгілеген идеяларын біріктіріп, келесі жұмыстың тезисі ретінде қолдана алады.
4. Айналымдық жазба тәсілі– бұл еркін жазба тәсілдерінің бірі болып табылады. Оқушылар шағын топтарда дөңгеленіп отырады, 5-10 минут ішінде ұсынылған тақырып бойынша ойын, идеяларын жазады. Содан соң бір-бірінің жазбаларын тыңдап, қайта жалғастырады. Әр тыңдалымнан соң, оқушының ойы толықтырылып отырады. Жұмыс алгоритмі:
1. 3 минутта тақырып бойынша ой жазу. Жазбаны уақыт аяқталғанша тоқтатуға болмайды. Ойлануға болмайды, тек келген идеяларды қағазға түсіріп отыру қажет.
2. Шағын топта жазған жазбаларды оқып, өзге оқушылардың жазбаларын тыңдау;
3. Жазба жұмысын қайта жалғастыру.
4. Ортақ топқа ұсыну.
Бұл тәсіл оқушылардың ойын біріктіріп, түрлі идеяларды қабылдауға үйретеді. Сонымен қатар оқушылардың тақырып бойынша білімдерін толықтыруға мүмкіндік береді.
5. Журналист сұрақтары тәсілі – жазайын деп жатқан жазба жұмысын алдын-ала зерттеп, біліп алуға көмектеседі. Әдетте журналистер өз жұмыстарында негізгі алты сұрақ қолданады: Кім? Не? Қайда? Қашан? Неліктен? Қалай? Бұл сұрақтарды мұғалім өз пәніне, тақырыбына қарай икемдеп қолданады. Сұрақтар топтамасының мысалдары:
• Кім?
Кім...? Кім запа шекті? Негізгі кейіпкерлер кімдер? т.б
• Қандай?
Қандай тақырып? Тақырыптың негізгі мағынасы қандай? Негізгі мәселе неде? Қандай мәселелерді белгілер едіңіздер?
• Қайда?
Оқиға желісі қайда болып жатыр? Негізгі мәселе неде және мәселенің себебін қайдан көре аласың?
• Қашан?
Мәселе қашан анықталды? Мәселені шеші үшін қашан әрекет ету қажет деп ойлайсың?
• Неліктен?
Неліктен кейіпкерлер осылай жасады? Неліктен мәселе осылай болды деп ойлайсың?
• Қалай?
Бұл мәселені қалай шеуге болар еді? Бұл қатысушыларға қалай әсер етеді?