АІЖ-ның бөлімдері
|
Мотрлық қызметінің түрлері
|
Ауыз қуысы (шайнау, жұту)
|
Жұту - рефлекс арқылы жүзеге асырылатын үрдіс. Шайналған ас жұтуға даяр болысымен сопақша мида орналасқан үшкіл тіл жұтқыншақ жоғары кезеген жүйкелер арқылы келіп түскен серпіністер жұту орталығын тітіркендіреді де тікелей жұту үрдісіне қатысатын еттерді жиырылады. Ауызға түскен тамақты шайнауға жақ еттері, тіл және бет еттерде қатысады. Ас шайналып ұсақталады да, сілекеймен шыланады, жұмсарады. Асықпай шайнау астың қорытылуын жақсартады.
|
Асқазан( қарынның мотрикасы)
|
Қарын - ішекке қарын түтігінің кеңейген жері. Қарында сілекеймен шыланған 3-10 сағ кідіреді, механикалық және химиялық өңдеуге ұшырайды. Қарынның шырышты қабығында көлденең созылған қатпарлар ойық және жазық жерлер бар. Асты жұтқан сайын бастап қарын еттері біразға дейін босаңсиды, мұны астың релакциясы дейді.
|
12 –елі ішек
(астың 12елі ішектен асқазанға өту механизмі)
|
Он екі елі ішекке келіп түсісімен асқа 3 түрлі сөл әсер етеді. Пилорустың ашылып жабылуына қарай ол қарыннан он екі елі ішекке бөлек-бөлек сығымдалып өтеді. Пилорус сфинктері жиырылып жабылса ас қарында тоқтап қалады, ал сфинктер босаңсыса ас қарыннан он екі елі ішекке қарай өтеді.
|
Өт қабы ( өттің бөліну механизмі)
|
Өт - бауыр жасушаларында түзіліп , ұлтабарға келіп құйылатын сұйық зат. Ол ашқарында өт өзегі арқылы бауырдағы өт қабына, тамақ ішкен соң ұлтабарға келіп құйылады. Өт он екі елі ішекке осы сфинктер босаңсыған сәтте келіп құйылады.
|
Ішек(ішек мотрикасы түрлері)
|
Ішек ұзындығына қарай ас ішекте 10-12 сағ кіреді. Осы мезгілде: ас ішектің кілегейлі қабығында, бездерінің сөлі мен ішектегі химус орналасқан ұйқы безінің сөлі және өттің бірлескен әрекетінің арқасында ішекте ас қорыту үрдісі аяқталады. Ішектің ортаңғы қабаты - бірыңғай салалы ет талшық созылып жиырылуы нәтижесінде ішектегі химус төменге қарай жылжып аш ішекке жетеді: ас қорыту барысында пайда болған өнімдер ішектен қанға, лимфаға сіңеді.
|
Құсу орталығы
|
Құсу - ас ішектің рефлекстер арқылы кері жиырылуынан болатын қимыл. Құсу рефлексі тіл түбірі мен жұтқыншақтағы, қарын мен ішектің, қабылдағыштардың және вестибулярлық аппарат қабылдағыштардың тітіркенуінен пайда болады.
|
