Бұқар жырау. S – Specific
жүктеу/скачать 21,88 Kb.
|
СМАРТ талдау
|
Бұқар жырау. S – Specific: Бұқар жырау деген атқа ие болған Бұқар жырау Қалқаманұлы 1668 жылы (кейбір деректерде 1685 немесе 1693 жылы) қазіргі Өзбекстан жеріндегі Бұхара маңындағы Елібай жерінде дүниеге келген. Орта жүздегі Арғын тайпасының Қуандық руының Қаржас руынан шыққан. Оның ерекше дарындылығын бала кезінен-ақ байқап, аңыз бойынша, оның атын қазақтың данышпан ғұламасы Әнет баба қойып, оның жарқын болашағын болжаған. 1700 жылы Бұқар жырау Қалқаманұлы білім жолын дарынды жасөспірім кезінде Бұхардағы Көкелдаш медресесіне оқуға түсуден бастаған. Мұнда ол өз қатарластарының арасында үздік атанып, озат студент екенін көрсетті. Бұхарадағы оқуын сәтті аяқтаған жас жігіт Сирияның Дамаскі қаласына барып, мұсылмандардың жетекші оқу орнында білімін жалғастырады. Дамаскіде араб, парсы, ойрат, қытай тілдерін жетік меңгеріп, тамаша білім алды. Туған жері Бұхарға оралған Бұқар жырау әмірдің кеңесшісі қызметін атқарып, одан кейін Қазақ хандығының астанасы Түркістан қаласына қоныс аударады. Мұнда ол астанаға жақын орналасқан Қарнақтағы медресеге тәлімгер (муддарис) болып орналасады. Бір қызығы, Бұқар жырау ұстаздық қызметінде медресенің оқу-тәрбие үрдісіне елеулі өзгерістер енгізген. Құранды жаттаумен шектелмей, араб тілін, логиканы, шешендік өнерді, заңдарды үйренуді міндеттеді. Ол қазақ халқына анағұрлым таныс, есте қалатын ән түрінде сабақ жүргізді. Оқу үдерісіндегі бұл жаңалықтар оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, оқуды қолжетімді және тартымды етті. Бұхарға қайтып оралған ол әмірдің бас кеңесшісі болып, Жоңғар хандығымен қарым-қатынасы шиеленіскен кезеңде Түркістанға қоныс аударып, Қарнақ медресесінде сабақ беріп, жаңа пәндер енгізіп, білім деңгейін көтереді. Бұқар 1710 жылы қабылданған Қазақстан тарихындағы алғашқы заңдар жинағы – «Жеті жарғыны» жасауға белсене қатысты. Бұл заңдар жиынтығы әкімшілік, қылмыстық және азаматтық құқықтарды қамтыды, сонымен қатар салықтар, отбасылық қатынастар және жер пайдалану мәселелерін реттеді. Ол есейген шағында Орта жүз сұлтаны Абылайдың тәлімгері әрі бас кеңесшісі болып, жоңғарларға қарсы күреске байланысты маңызды тарихи оқиғалар кезеңінде маңызды рөл атқарады. Өмірінің соңы: Бұқар жырау 1781 жылы жүз он үш жасында дүниеден өтті. Оның бейіті Баян-ауылда, 1993 жылы кесене тұрғызылған. Жігерлі де көреген Бұқар жырау Қазақстан тарихында ұлттық болмыстың қалыптасуына, қоғамның құқықтық негіздерін қалыптастыруға үлес қосып, өзіндік із қалдырды. жүктеу/скачать 21,88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|