Бөж тақырыбы: Гендер, әлеуметтік топ, жыныс, этнос, жас секілді денсаулық пен аурудың әлеуметтік сипаттамаларын бағалау маңыздылығын түсіндіріңіз
жүктеу/скачать 197,89 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орындаған:Қалдыбай Алия Қабылдаған: Каныбекова.К
|
БӨЖ Тақырыбы: 1. Гендер, әлеуметтік топ, жыныс, этнос, жас секілді денсаулық пен аурудың әлеуметтік сипаттамаларын бағалау маңыздылығын түсіндіріңіз. Орындаған:Қалдыбай Алия Қабылдаған: Каныбекова.К 1. Гендер, әлеуметтік топ, жыныс, этнос, жас секілді денсаулық пен аурудың әлеуметтік сипаттамаларын бағалау маңыздылығын түсіндіріңіз. Қазіргі таңда ғылым мен қоғамда ғана емес, сонымен қатар антропологиялық ғылымдардың барлығында гендер мәселесіне үлкен мән берілуде. Соған қарамастан пәндік ерекшеліктері де сақталуда: әйел мен еркектің жеке дара қасиеттері мен ерекшеліктері талқыға салынуда; әлеметтанушылар гендерлік ереже қоғамның гендерлік стратификациясы, еңбектің гендерлік бөлінуі және басқа да қызметтері туралы жиі сөз қозғауда; педагогикада гендерлік тәрбие, гендерлік әлеуметтану және т.с.с мәселелер қарастырылуда. «Гендер ұғымы жыныстың әлеуметтік құрылымы деген мағынаны береді. Гендер қоғамның әйел және еркекке бөлінуінің өзі әлеуметтік өмірдің, жемісі екенін көрсетеді», – деп гендер ұғымын әлеуметтік тұрғыдан қарастырады .Гендер – ерлер мен әйелдер арасындағы ерекшелік сияқты әлеуметтік мазмұнға ие. Бұл ерлер мен әйелдердің бір-біріне деген әлеуметтік қарым-қатынасын білдіреді. Гендерлік әлеуметтану – бұл адамның өз гендерлік рөлін игеру үдерісі. Осы үдеріс арқылы «ер» және «әйел» ұғымына сәйкес қоғамдағы этикет нормаларын, жынысына қатысты құндылықтарды, қажеттіліктерді меңгеруге болады. Бүгінгі таңда «гендер» ұғымы бәріміздің жиі еститін таныс сөзімізге айналды. Бұл ұғымның әйел мәселесіне байланысты екенін аңғарамыз. Осы ұғымға терең үңіле қарасақ, «гендер» тепе-теңдікті үйлестіріп отыратын саясатты қамтиды. Демек, тепе- теңдіктің өлшемі – ер азамат. Ал әйел ер адамнан кем болмауы тиіс. Олай болса, ер азаматқа жүктелген шаруаның бәрінен әйелдерді тыс қалдырмағанымыз жөн. Соңғы жылдардағы педагогикалық зерттеудің жетілген тұсында жарық көрген педагогикалық және психологиялық сөздікте «гендер» ерлер мен әйелдер арасындағы өзгешелікті негіздейтін әлеуметтік жыныс мағынасын білдіреді .Әйелдер мәселесі – қоғамдағы әйелдердің жағдайына ден қою, қоғам өмірінің барлық саласында әйел мен еркектің тең құқылығына қол жеткізу, ұлттық және ұлтаралық мәселелерді шешу, саяси, әлеуметтік қайшылықтар мен кикілжіңдерді жеңу. ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басындағы ойшылдар әйелдер қозғалысын ер адамдармен бірдей азаматтық және саяси құқыққа тең дәрежеде қол жеткізу мәселелерін шешу ретінде қарастырды. Баланың мінез-құлқы тәрбие арқылы қалыптасады. Егер бала ебедейсіз, шамшыл, өбектеліп өскен болса, бұған ең алдымен оның ата-анасы кінәлі. Отбасы үшін бала – зор қуаныш. Баласыз бақыт жоқ, бірақ баланың тууы ата-анаға зор міндет пен жауапкершілік те жүктейді. Отбасы тәрбиесі – бала мінез-құлқы мен психологиялық бейнесін қалыптастырудың қайнар көзі. Сондықтан оны балғын шағынан оқытып, жақсы тәлім-тәрбие беру керек. «Егер бала тәртіпсіз болса, оған әкесі де кінәлі» демекші, баланы тәрбиелеу – әкенің де парызы. Келешекте ақылды әрі білімді ұрпақ тәрбиелеу үшін ата-анасы баласын үнемі назарда ұстауы тиіс. Балаларды қолөнерге баулу, ғылым-білімге деген құштарлығын ояту – ата-ананың қасиетті парызы («Балаңыз өмірде өксімес үшін оған білім мен кәсіп бер»). Үлгілі тәртіптің негізі – білім, әдет-дағдыларға машықтану. Сондықтан баланы кішкентайынан тіл алуға, үлкендерді сыйлауға, ағайын-туысты, ата-ананы қадірлеуге үйрету керек. Жүсіп Баласағұн жас жеткіншектерді үнемі ақыл-ойын дамытып отыруға, табиғаттың құпия сырларын танып білуге шақырады: «Егер жақсы адам болғың келсе, онда білімді мол игеретін бол. Білімсіз адам – бұл надан адам». Әлеуметтік психология тұрғысынан қарастырсақ, гендер – еркек пен әйел міндеттері және әлуеметтік ақпаратта әйел мен еркек арасындағы айырмашылықтар өте көп деп сендіретін орныққан мәдени ерекшеліктердің зор ықпалында. Осыған байланысты жастардың гендерлік тәрбиесі өзекті мәселелердің бірі болып есептелінеді. Гендерлік тәрбие жоғары оқу орындарының студенттеріне маңызды өмірлік мәні бар, өйткені осы мәселе бойынша ақпараттың жеткіліксіздігі ортадағы таптаурындардың, дұрыс емес гендерлік көзқарастың, кейде гендерлік рөлдік кикілжіңдер күйзелістердің пайда боуына соқтырады. Көптеген танымал басылымдардың авторлары еркек және әйел психологиясының ерекшелік мәселесі туралы өзіндік көзқарастарын ұсынады, бірақ бұл оқулықтардың басым көпшілігі автордың жеке тәжірбиесіне сүйенеді. Өткен ғасырдың 80-жылдары американдық тарихшы Джон Скоттың еңбегіндегі «гендер» термині қазіргі таңдағы көпшілік қауымға белгісіз болды. Соңғы уақытта гендерлік зерттеулер педагогика ғылымының ажырамас бір бөлігіне айналуда, ал гендерлік мәселе педагогика ғылымының барлық бағыттарында пайда болуда. Әрбір педагогикалық құбылыс өзіндік тәжірибелі даму жолы мен соған сәйкес теориялық негіздемеге ие. Бұл студент жастардың гендерлік тәрбиесіне қатысты. Гендер термині 1975 жылы пайда болды. Осы ретте кейбір идеялар мен әзірлемелерді зерттей отырып, бұл ұғымның педагогикаға да қатысы бар екенін айта аламыз. Студент жастардың гендерлік тәрбие мәселесін заманауи әлеуметтік қыбылыс ретінде зерттеу үшін қысқаша оның антикалық кезеңнен бастап даму ерекшеліктеріне талдау жасау керек. Көбінесе антикалық кезеңдегі гендерлік зерттеулер туралы айтатын болсақ, оларды Аристотель және Платонның есімдерімен байланыстырамыз. Афиналық Платон жалпыға бірдей оқыту позициясын ұстанды. Ол балалардың қоғамдық тәрбиесі ұлға да қызға да бірдей болуы керек екендігін алға тартады. Әйел адамның табиғаты еркекке қарағанда ерекше болса да, ол түрлі міндеттерді атқаруына кедергі тигізбейді деп тұжырымдаған. Әйелдер өз қабілеттеріне қарай философ та, жауынгер де бола алатындығын айтқан. Платон да теңдік идеясын қолдады. Бірақ оның көзқарастарында қарама-қайшылықтарды да кездестіруге болады. Ол әйелді төменгі сатыға жатқызып, оған деген махаббаты ұрпақты жалғастыруға негізделген жануарлық сезім деп есептеген. Аристотель қыздар мен ұлдарды бөліп оқыту идеясын ұстанған. Ол еркек пен әйел табиғаты әртүрлі, сол себепті өз қызметтеріне сай білім мен дағдыны қабылдауы тиіс деп санаған. Олардың әрқайсысы бір-бірінің істеріне араласпай, табиғи міндеттерін атқаруы керек. Сондықтан әйелдің бастапқы қызметі дүниеге ұрпақ әкелу және үй шаруашылығын жүргізу болды. Тәрбиелік тұжырымдарды әзірлеу барысында ойшылдардың жыныс мәселесіне қатысты ойлары философиядан қоғамдық қатынастар саласына ауыса бастады. XVIII-XIX ғасырларда көптеген философ-тәрбиешілер және қоғамтанушы ғалымдардың пікірі бойынша, екі жыныстың өмір сүру мәні ол адам ұрпағын көбейту деген ортақ тұжырымға негізделеді. Гендердің әлеуметтануы әлеуметтанудағы ең ірі субфельдиялардың бірі болып табылады және гендердің әлеуметтік құрылымын сыни түрде талдайтын теориялар мен зерттеулердің ерекшеліктері, қоғамдағы басқа әлеуметтік күштермен гендерлік өзара әрекеттесуі және жалпы гендерлік құрылымның жалпы әлеуметтік құрылымға қатысты екенін көрсетеді. Әлеуметтанушылар осы субфилде әртүрлі зерттеу әдістерімен, соның ішінде жеке басын сәйкестендіру, әлеуметтік өзара әрекеттесу, билік пен қысымшылық, жыныс, сынып, мәдениет , дін және сексуалдық сияқты басқа нәрселермен өзара әрекеттесудің кең ауқымын зерттейді. басқалар. Жыныс пен жыныс арасындағы айырмашылық Гендерлік әлеуметтануды түсіну үшін әлеуметтанушылардың гендер мен жыныстықалай анықтау керектігін түсіну керек. Еркек / әйел, еркек / әйел ағылшын тілінде жиі кездесетін болса да, олар шын мәнінде екі түрлі нәрсе: жыныстық қатынас және жыныс туралы айтады. Бұрынғы, секс, әлеуметтанушылар ұрпақты болу органдарына негізделген биологиялық санат болуы деп түсінеді. Көптеген адамдар ерлер мен әйелдердің санатына жатады, алайда кейбір адамдар жыныстық органдармен туындайды, олар ешқандай категорияға сәйкес келмейді және олар интернеш ретінде белгілі. Кез-келген жағдайда, секс дене бөліктеріне негізделген биологиялық классификация болып табылады. Гендер, екінші жағынан, өзіндік ерекшелігіне негізделген әлеуметтік жіктеу, өзін таныту, мінез-құлық және басқалармен өзара әрекеттесу. Әлеуметтанушылар гендер туралы үйренген мінез-құлық пен мәдениетті тәрбиелеу ретінде қарастырады, сондықтан әлеуметтік санат. Гендердің әлеуметтік құрылысы Бұл гендер әлеуметтік құрылым, әсіресе, ерлер мен әйелдердің әртүрлі мәдениеттерде қалай әрекет ететінін және кейбір мәдениеттер мен қоғамдарда, басқа жыныстыларда қалай болғанын салыстыра отырып айқын көрінеді. АҚШ сияқты Батыс индустрияландырылған елдерде адамдар ерлер мен әйелдерді әртүрлі және қарама-қайшылықтармен қарайтын дихотомиялық тұрғыдан ерлік пен әйелдікке қатысты пікірге келеді. Басқа мәдениеттер, алайда, бұл болжамға қарсы тұрады және ерлер мен әйелдіктің нашар көріністеріне ие. Мәселен, тарихи түрде навахо мәдениетінің адамдарда анатомиялық қалыпты ерлер деп аталатын, бірақ ерлер мен әйелдердің арасында болатын үшінші гендер деп аталатын мәдениет санаты болды. Бердахтар басқа қарапайым адамдарға (Бердачтар емес) үйленді, бірақ олар бүгінгі Батыс мәдениетінде болғандықтан гомосексуальды деп есептелмеген. Бұл социализация үрдісі арқылы гендерлік тәжірибені үйренуімізді білдіреді. Көптеген адамдар үшін бұл процесс ата-аналар ұрықтың жынысы негізінде гендерлік есімдерді таңдап, келіп түскен нәресте бөлмесін безендіріп, ойыншықтар мен киім-кешектерді түрлі-түсті кодтау және жыныстық жолмен көрсету арқылы бастайды. мәдени күту мен стереотиптер. Содан кейін, сәбилерден бастап біз отбасы, тәрбиешілер, діни лидерлер, құрдастар топтары және кең қауымдастықпен араласып жатырмыз, олар бізден күтілетін нәрсені сыртқы келбеті мен мінез-құлқы жағынан үйретуде, олар бізді бала немесе қыз. Бұқаралық ақпарат құралдары мен танымал мәдениет гендерімізді оқытуда маңызды рөл атқарады. Гендерлік әлеуметтенудің бірден бір нәтижесі - өзін ер адам немесе әйел ретінде анықтау болып табылатын гендерлік сәйкестікті қалыптастыру. Гендерлік сәйкестік басқалар мен өзіміз туралы қалай ойлайтынымызды, сондай-ақ мінез-құлыққа әсер етеді. Мысалы, гендерлік айырмашылықтар есірткі мен алкогольді асыра пайдалану, зорлық-зомбылық, депрессия және агрессивті жүргізу ықтималдығы бар. Гендерлік сәйкестік бізде киім киюімізге және өзімізге қалай ұсынылатынымызға, сондай-ақ «нормативтік» стандарттармен өлшенгендей, біздің денемізге қалай әсер ететініне ерекше әсер етеді. Гендердің негізгі әлеуметтану теориясы Әрбір негізгі социологиялық құрылымның гендерлік көзқарастары мен қоғамның басқа аспектілеріне қатысты өз көзқарастары мен теориялары бар. Жиырмасыншы ғасырдың ортасында функционалистік теоретиктер ер адамдар қоғамның рөлін атқарған, ал әйелдер қоғамның пайдасына жұмыс істейтін мәнерлі рөлдерді толтырды. Олар қазіргі заманғы қоғамның үздіксіз жұмыс істеуі үшін маңызды және қажетті еңбек секциясын бөлуді қарастырды. Бұдан басқа, бұл перспектива біздің әлеуметтенуіміз тағайындалған рөлдерге гендерлік теңсіздікті ерлер мен әйелдерді отбасы мен жұмыс туралы әртүрлі таңдау жасауға ынталандыру жолымен көрсетеді. Мәселен, бұл теоретиктер әйелдердің таңдауы бойынша теңсіздікті көреді, егер олар өздерінің рөлін атқаратын отбасылық рөлдерді таңдап, басқарушы тұрғыдан құнды қызметкерлерді азайтатын болса. Дегенмен, социологтардың көбі қазір бұл функционалистік көзқарасты ескірген және сексисттік деп санайды және қазіргі таңда жалақы айырмашылығы ерлер мен әйелдердің отбасылық жұмыс балансы туралы таңдаудан гөрі, жыныстық тұрғыдатерең ойлануына әсер ететінін дәлелдейтін көптеген ғылыми дәлелдер бар. Гендерлік әлеуметтанудың кең таралған және қазіргі заманғы көзқарасы, біз білетініміздей, гендерлік мәселелерді шешетін микро деңгейдегі күнделікті өзара әрекеттесуді қарастыратын символикалық өзара іс-қимыл теориясы. Батыс және Зиммерман әлеуметтанушылары осы көзқарасты 1987 жылы «гендерлік әрекеттесу» туралы мақаласымен таныстырды, онда гендер - бұл адамдар арасындағы өзара әрекеттесу арқылы қалай пайда болатыны туралы, сондай-ақ өзара іс-қимылдың жетістігі. Мұндай көзқарас гендерлік тұрақсыздық пен тұрақтылықты айқындайды және өзара әрекеттесу арқылы адамдар жасайтындықтан, бұл түбегейлі өзгеретінін мойындайды. Гендерлік әлеуметтану шеңберінде конфликт теориясы негізінде гендерлік және жорамалдар мен гендерлік айырмашылықтар туралы болжамдар адамдардың ерлерге берілуіне, әйелдерге қысым көрсетуіне және ерлерге қатысты әйелдердің құрылымдық теңсіздігіне әкеледі. Бұл әлеуметтанушылар әлеуметтік құрылымға салынған гендерлік күштер динамикасын көріп, патриархалдық қоғамның барлық аспектілерінде көрініс тапты. Мәселен, осы тұрғыдан алғанда, ерлер мен әйелдердің арасындағы жалақы теңсіздіктері ерлердің тарихи күштерінен әйелдердің еңбегін құнсыздандыруға және әйелдердің еңбегі қамтамасыз ететін қызметтердің топтары ретінде пайдасына әкеледі. Жоғарыда сипатталған үш теорияның аспектілеріне негізделген феминистік теоретиктер гендерлік негізде теңсіздік пен әділетсіздікті тудыратын құрылымдық күштерге, құндылықтарға, дүниетанымдық көзқарастарға, нормаларға және күнделікті мінез-құлықтарға назар аударады. Ең бастысы, олар сондай-ақ осы әлеуметтік күштерді өздерінің гендеріне ешкімнің жазаланбайтын әділетті және тең құқылы қоғамды құру үшін қалай өзгертуге болатынын қарастырады. жүктеу/скачать 197,89 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|